Երկուշաբթի, 12 Նոյեմբերի 2018 13:01

Արմինֆո.Մետաղական հանքավայրերի շահագործմամբ զբաղվող ընկերությունները պետք է Հայաստանի պետական ​​ ​​մարմիններին տեղեկացնեն իրենց իրական սեփականատերերի մասին:

 

Տնտեսական հարցերի խորհրդարանական հանձնաժողովի նիստում հաստատվել է «Իրավաբանական անձանց պետական ​​գրանցման մասին» և հարակից օրենքների փաթեթների փոփոխություններ: Ներկայացնելով փոփոխությունների նախագիծը, ՀՀ էներգետիկայի ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների փոխնախարար Վարդան Գևորգյանը տեղեկացրել է, որ ընկերությունները պարտավորություն են վերցնում գրանցել իրենց սեփականատերերին պետական ​​ռեգիստրում: Բացի այդ, նրանք ստիպված կլինեն արձանագրել նաև սեփականատերերի կազմի բոլոր փոփոխությունները: Փաստաթուղթը սահմանում է նաև անհրաժեշտ փաստաթղթերի և գործարքների ներկայացման կարգը:

 

Փոխնախարարը շեշտել է, որ փաթեթը նախատեսված է օֆշորային տարածքներում գրանցված ընկերությունների իսկական սեփականատերերի հետ կապված խնդիրների լուծմանը, որի մասին երկրի իշխանությունները գրեթե որևէ տեղեկատվություն չունեն: Այս միջոցը բխում է Էներգետիկայի ոլորտի թափանցիկության նախաձեռնության (EITI) շրջանակներում Հայաստանի միջազգային պարտավորություններից, որի անդամ է Հայաստանը 2017 թվականից և մշակվել է «Մետաղական հանքարդյունաբերության ընկերությունների իրական սեփականատերերի բացահայտման Ճանապարհային քարտեզի» նախաձեռնության շրջանակներում: Ավելին, ըստ նախարարի, առայժմ խոսքը գնում է  բացառապես 28 ընկերությունների մասին, որոնք զբաղված են մետաղական հանքավայրերի շահագործման ոլորտում: Ինչ վերաբերում է ոչ մետաղական հանքավայրերին, որոնց զարգացմանը ներգրավված են շուրջ 400 ընկերություններ, դրանք դեռևս չեն ընդգրկվել այս փոփոխության նախագծում:

 

Իր հերթին ՀՀ Ազգային ժողովի փոխխոսնակ Միքայել Մելքումյանն ընդգծել է օֆշորային գոտիներում գրանցված հանքարդյունաբերական ընկերությունների հետ կապված լուրջ խնդիրը: Նրա խոսքերով, վերջին մի քանի տարիներին Հայաստանից արտահանվել է 50 մլն տոննա հանքաքար, մինչդեռ խորհրդային գագաթնակետային ժամանակաշրջանում այդ ցուցանիշը չի գերազանցել 8 մլն տոննան: Հարցը, ըստ պատգամավորի, հենվում է ռոյալթիի ցածր տոկոսադրույքների վրա, որն ընդհանուր առմամբ կազմում է 16.5%: Արդյունքում, կախված համաշխարհային շուկայում գնային տատանումներից, ընկերությունները մեծ շահույթ են ստանում:

 

Միքայել Մելքումյանը կրկին հիշեցրել է Հայաստանում չինացի ներդրողների կողմից 500 դոլար արժողությամբ պղնձաձուլարան կառուցելու մասին: «Ցավոք, այդ նախագիծը խոսակցություններից այն կողմ չի գնում, մինչդեռ դրա շինարարությունը թույլ կտա լուծելռոյալթիների և գերշահույթների հարցերը», - ընդգծեց պատգամավորը, նշելով, որ հանքավայրը պետական ​​սեփականություն է և պետք է լինի նրա ուշադրության ներքո:

 

Ի պատասխան, Վարդան Գևորգյանը տեղեկացրել է, որ ներկայումս մշակվում է հանքարդյունաբերության զարգացման նոր ռազմավարություն, որտեղ կարտացոլվեն ճկուն ֆիսկալ մեխանիզմներ:

 

Նշենք, որ օգտակար հանածոների պաշարների պետական հաշվեկշռում ներկայումս հաշվառված է հաստատված պաշարներով պինդ օգտակար հանածոների ավելի քան 670 հանքավայր, այդ թվում` 30 մետաղական: Նշված հանքավայրերից շահագործվում են շուրջ 400-ը` այդ թվում` 22 մետաղական:    Մետաղական օգտակար հանածոների թվում առկա են  7 պղնձամոլիբդենային, 4 պղնձի, 14 ոսկու և ոսկի-բազմամետաղային, 2 բազմամետաղային, 2 երկաթահանքային և 1 ալյումինահանքային հանքավայր: Ոչ մետաղական հանքային պաշարների հարստությամբ ու բազմազանությամբ Հայաստանի Հանրապետությունն աշխարհում առաջատար տեղ է գրավում:

 

Անկախ դիտորդների կարծիքով, նախկին իշխանությունները պայմանավորվածություններ են ունեցել ընդերքօգտագործողների հետ, որոնք օգտագործելով իրենց օֆշորային ընկերությունները, իջեցված գներով հանքաքարային խտանյութ են վաճառել նրանց: Իսկ վերջիններս իրենց հերթին շուկայական գներով վերավաճառել են այն վերջնական սպառողներին: Այսպիսով՝ հանրապետությունն օգտակար հանածոների վաճառքից եկամուտների գրեթե կեսը պակաս է ստացել: Այդ թալանչիական մեխանիզմը միջազգային պրակտիկայում, որպես կանոն, արգելափակվում է բարձր ռոյալթիներով, որը նման սխեմաների օգտագործումը դարձնում է անարդյունավետ: Իսկ Հայաստանում, նախորդ իշխանությունների հետ համաձայնության արդյունքում ռոյալթիների մակարդակը չափազանց ցածր էր, ինչը հիմք է ստեղծում ընկերություններին`թաքցնել իրական եկամուտները, ակտիվորեն օգտագործելով օֆշորային սխեմաները:

 

Հիշեցնենք, որ «թավշյա հեղափոխությունից» և երկրում իշխանափոխությունից անմիջապես հետո Հայաստանում սկսվեցին զանգվածային ակցիաներ`ուղղված հանքարդյունաբերական ընկերությունների գործունեությանը խոչընդոտելուն: ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն անդրադարձավ այդ թեմային: Հուլիսի 5-ին Սյունիքի մարզ կատարած այցի ընթացքում նա նշեց, որ եթե անհրաժեշտ փաստեր լինեն, ՀՀ կառավարությունը որոշում կկայացնի հանքարդյունաբերության ոլորտի վերաբերյալ: Կառավարության ղեկավարը շեշտեց, որ ոչնչացվում է երկրի ընդերքը, իսկ տնտեսական աճը կապվում է պղնձի համաշխարհային գների հետ: «Կարծում եմ՝ սա խնդիր է, բայց չեմ կարծում, որ պետք է հանքարդյունաբերությունը փակենք: Հանձնարարական եմ տվել, որ բոլոր մետաղական հանքավայրերում ստուգումներ իրականացվեն, ստուգվի դրանց համապատասխանությունը բնապահպանական նորմերին: Խնդրում եմ հնարավորություն տալ, որ հավաքվեն փաստեր, որոնց հիման վրա հնարավոր կլինի կայացնել որևէ որոշում: Ես որպես վարչապետ իրավունք չունեմ հենց այնպես որոշել, որ հանքերը փակվեն: Խնդիրներին ծանոթ եմ, որոշում կայացնելու համար պետք է հավաքել փաստեր, որոնք կլինեն անառարկելի, որոնց հիման վրա էլ հնարավոր կլինի կայացնել որոշումներ»,- ասել է Նիկոլ Փաշինյանը: