Վազգեն Սաֆարյան. Միջազգային կառույցների գնահատականները պետք է հիմնավորված լինեն իրական արդյունքներով

 

«Միջազգային կառույցների գնահատականներն, այս կամ այն գործառնական ֆունկցայի գծով, պետք է հիմնաված լինեն իրական արդյունքների վրա, այսինքն, պետք է հաշվի առնեն, թե հետագայում դրական ինչ արդյունքներ կարող է տալ այդ ֆունկցիան, իսկ եթե այդ այն չունի որևէ արդյունք, ուրեմն գոյոթյուն ունի ձևականորեն, իսկ այդ ցուցանշի բարելավումը կամ վատթարացումը չի արտահայտում իրողությունը»,-նշել է նա:

 

Նրա խոսքով, որպեսզի Հայաստանում բիզնեսը զարգանա, անհրաժեշտ են ազատ շուկայական մրցակցություն, սկսնակ ձեռնարկատիրոջը հարկային արտոնյալ ժամանակահատվածի տրամադրումով և վարկերի սուբսիդավորումով, արտահանման պետական աջակցությունով, արտահանման ապահովագրությունով, այդ ընթացակարգերի նպատակով տրամադրվող լիցենզիաների հետ կապված ծախսերի պետական փոխհատուցումով: «Եթե այս ամենը չլինի, ապա բիզնեսը կանգ կառնի այնտեղ, որտեղ սկսվել է: Այսօր Հայաստանում գործում է 60-70 հազար ՓՄՁ, բայց դրանք գնալով կրճատվում են, ինչպես քանակապես, այնպես էլ ծավալներով, քանի որ երկրի տնտեսական քաղաքականոթյունը նրանց գործունեության համար չի ստեղծում բարենպաստ դաշտ»,-ասել է նա:

 

Նշենք, որ Հայաստանը Համաշխարհային բանկի և Միջազգային ֆինանսական կորպորացիայի Doing Business-2016 վարկանիշում 5-րդ տեղն է զբաղեցրել բիզնեսի մեկնարկի (ձեռնարկությունների գրանցման) գծով: Այս ցուցանիշով երկիրն իր դիրքը վատթարացրելէ 2 կետով, զիջելով Նոր Զելանդիային, Մակեդոնիային, Կանադային և Չինաստանին: Բիզնես հիմնելու համար ձեռնարկատիրոջը Հայաստանում անհրաժեշտ է 3 օր: Այս ցուցանիշը կարելի է համեմատել Դանիայի նույն ցուցանիշի հետ: Ընդ որում, բիզնես սկսելու համար ձեռնարկատերերը պետք է անցնի միայն երկու ընթացակարգերով, իսկ գրանցման համար նա ծախսում է իր եկամուտների ընդամենը 1.1%-ը:  Համեմատության նշվել է, որ Եվրոպայի, Կենտրոնական Ասիայի, ՏՀԶԿ անդամ երկրների համար պահանջվում է 5 ընթացակարգ և 8-10 օր, ծախսելով եկամուտների 3-5% -ը: Սեփականության գրանցման գծով երկիրը պահպանել է 4-րդ տեղը: Իր սեփականությունը գրանցելու համար Հայաստանում գործարարը ծախսում է 7 օր և անցնում 3 ընթացակարգով, իսկ ծախսերը կազմում են եկամուտների ընդամենը 0.2%-ը: Վարկ ստանալու գծով երկիրն իր դիրքերը վատթարացրել է 6 տեղով, 36-ից իջնելով մինչև 42-րդ տեղը, ինչը կապված է հայտերի մեծ թվից, որոնք արժանահավատ տեղեկություններ չեն ներկայացնում իրենց եկամուտների ու վարկի նպատակի մասին: Հարկման գծով երկիրը պահպանել է 41-րդ տեղը: Մինորիտար ներդրողների պաշտպանվածության գծով Հայաստանը 3 տեղով վատթարացրել է իր դիրքերը, 46-ից իջնելով մինչև 49 տեղ, ինչը պայմանավորված է շահերի բախումների բարձր աստիճանով:

 

Հայաստանը 3 միավորով բարելավել է իր դիրքերը Doing բիզնես-2016 վարկանիշում, 189 երկրների շարքում զբաղեցնելով 35-րդ տեղը (նախորդ վարկանիշային աղյուսակի 38-րդ տեղի փոխարեն): Վարկանիշում Հայաստանի հարևաններն են` Ճապոնիան (34-րդ) և Չեխիան (36-րդ տեղ): Հետխորհրդային երկրներից միայն Վրաստանն է առաջ է անցել Հայաստանից, զբաղեցնելով 24-րդ տեղը: Doing Business-2016 զեկույցում ներկայացված ցուցանիշները բերված են 2015 թվականի հունիսի 1-ի դրությամբ: Doing Business ամենամյա հետազոտությունը գնահատում է գործարարությամբ զբաղվելու հարմարությունը, տասը ցուցանիշների հիման վրա: Դրանք են` ձեռնարկության գրանցման պարզեցումը, շինարարության թույլտվություն ստանալը, էլեկտրական ցանցին միանալը, վարկեր ստանալը, ներդրողների իրավունքների պաշտպանվածությունը, հարկերի վճարումը, արտաքին առևտուրը, պայմանագրերի կիրարկման ապահովումը, անվճարունակության (սնանկության ) մասին որոշումը:

 

AmRating ազգային վարկանիշային գործակալության փորձագետների կարծիքով, չնայած միջազգային կազմակերպությունը մի կողմից բարձր վարկանիշ է շնորհել Հայաստանին, բայց չպետք է մոռանալ, որ շատ միջազգային կազմակերպություններ, այդ թվում նաև Համաշխարհային բանկը, բացահայտորեն հայտարարում են, որ Հայաստանում ազատ ձեռնարկության և նախաձեռնության զարգացման հիմնական խոչընդոտներն են` կոռուպցիան, մենաշնորհները, բյուրոկրատական ամենաթողությունը և տնտեսության օլիգարխիկ կառուցվածքը: Փաստորեն, նույն միջազգային կառույցները մի կողմից արձանագրում են ընթացակարգային բարեփոխումներ, իսկ մյուս կողմից, ավելի ու ավելի են շեշտում ստորջրյա հսկայական քարերի առկայությունը, որոնք խանգարում են բիզնեսին, իսկ առաջին հերթին` ներդրումային միջավայրի բարելավմանը: Փորձագետները նշում են, որ Doing Business միջազգային վարկանիշը, ցավոք, չի նշում  Հայաստանի դատական համակարգի անկատարությունը, որը, այդ նույն միջազգային փորձագետների և ՀԲ կարծիքով, լուրջ բարեփոխումների կարիք ունի` դատական որոշումների արդարության բարձրացման և պետական կառույցների ազդեցությունից անկախ լինելու առումով: