Երկուշաբթի, 27 Նոյեմբերի 2017 13:35

Արմինֆո. Մինչև տարեվերջ Հայաստանի ընդհանուր պետական պարտքը կավելանա մինչև 6,813 մլրդ դոլար կամ ՀՆԱ 60,3%` 5,942 մլրդ դոլարով (2016 թվականի արդյունքներով)` 2017 թ. բյուջեում ամրագրված 6,512 մլրդ դոլարի կամ ՀՆԱ 57,3%-ի փոխարեն: Այդպիսով, մեկ տարում պարտքային բեռն ավելացնելով 871 մլն դոլարով, Հայաստանը կուտակել է 301 մլն ավելի` քան նախատեսվում էր: Միևնույն ժամանակ, այսօրվա դրությամբ ձևավորված պետական պարտքի սպասարկման համար 2020 թվականին կպահանջվի 1,37 մլրդ դոլար գումար: Թե ինչով է պայմանավորված նախատեսված ցուցանիշի գերազանցումը, և ինչ նպատակների են ուղղորդվել վարկային միջոցները, ԱրմԻնֆո-ին պարզաբանել են Հայաստանի ֆինանսների նախարարության պետական պարտքի կառավարման վարչությունում:

Մասնավորապես, 2017 թվականի բյուջեում պետական պարտքի գծով փաստաթղթի հեղինակներն արձանագրել էին 6,512 մլրդ դոլար կամ ՀՆԱ 57,3%:  Սակայն տարեվերջին Հայաստանի ընդհանուր պետական պարտքը, 2018 թվականի բյուջեի ուղերձի համաձայն, կավելանա մինչև կանխատեսված 6,813 մլրդ դոլար և կկազմի ՀՆԱ 60,3%: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ գլխավոր ֆինանսական փաստաթղթում ԿԲ պարտքն ամրագրված էր 617 մլն դոլարի կամ ՀՆԱ 5,4%-ի մակարդակում, սակայն ըստ սրբագրված տվյալների, մինչև տարեվերիջ այն կկազմի 580 մլն դոլար կամ ՀՆԱ 5,1%, և  տարբերությունը, փաստորեն, «կփոխհատուցվի՚ կառավարույթյան կողմից, որը կուտակել է ոչ թե 301 մլն դոլարի, այլ 338 մլն դոլարի պարտքեր:

Ֆինանսների նախարարության պետական պարտքի կառավարման վարչության պետ Արշալույս Մարգարյանի ասելով, կանխատեսման գերազանցումը գլխավորապես պայմանավորված է բյուջետային աջակցության շրջանակում նախատեսված մակարդակից ավելի միջոցների ներգրավմամբ, ինչպես նաև Ծրագրերի իրագործման բյուրոյի կողմից մի շարք ծրագրերի աշխատանքների գերակատարմամբ: Բյուջետային աջակցության շրջանակում, ինչպես նշել է նախարարության ներկայացուցիչը, Հասյաստանը 90 մլն դոլարով ավելի միջոցներ կներգրավի, քան ամրագրված էր ընթացիկ տարվա հաստատված բյուջեում: Մասնավորապես, վերջերս կառավարությունն ստորագրել է KFW 80 մլն եվրո վարկային համաձայնագիր, որն ակնկալվում է ստանալ երկու տրանշով` 40 մլն եվրո կամ 47 մլն դոլար 2017 թվականին և նույնքան էլ 2018 թվականին: Մինչև տարվերջ  բյուջետային աջակցության շրջանակում ևս 40 մլն դոլար ակնկալվում է  Ասիական զարգացման բանկից (ԱԶԲ):

Միևնույն ժամանակ, ինչպես հաղորդել է պետական պարտքի կառավարման վարչության պետի տեղակալ, հաշվառման և սպասարկման բաժնի պետ Արտակ Մարությանը, Ծրագրերի իրագործման բյուրոյի ծրագրերի գծով կառավարությունն ավելացերլ է ֆինանսավորումը` ընթացիկ տարվա համար նախանշված ծրագրերի գերակատարման առնչությամբ: Ինչպես նշել է փորձագետը, անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել այն փաստը, որ հաջորդ տարվա բյուջեն կազմելիս փաստաթղթի հեղինակները, օրենքի տառին համաձայն, դրանում տրաբեր ծրագրերի ծախսերն արձանագրել են այն պահի դրությամբ գործող փոխարժեքով և գնային իրողություններին համապատասխան: Իսկ իրականում, արտարժույթի փոխարժեքի տատանումների, համապաատսխան հումքի գների աճի և այլ գործոնների պատճառով նախանշված ծրագրերի իրագործման համար կպահանջվեն ավելի շատ ծախսեր, քան նախատեսվում էր: Արդյունքում` բյուջեի ծախսերն աճում են, և կառավարությունն ստիպված սրբագրումներ է կատարում ծախսային հոդվածներում` դրանով իսկ վերաբաշխելով միջոցները կամ ավելացնելով դեֆիցիտը:

Բացի այդ, Մարությանի ասելով, մինչև տարեվերջ պետական պարտքի ակնկալվող ցուցանիշի շուրջ 95 մլն դոլարով գերազանցումը ձևավորվում է  արժույթի փոխարժեքի կանխատեսումում տարբերության հետանքով: Բացի այդ, Վեդիի ջրամբարի և ոռոգման համակարգերի շինարարության ծրագիրը  կպահանջի 22,2 մլն դոլարով ավելի: Նախնական բյուջեի նկատմամբ ծախսերի գերազանցում է արձանագրվել նաև ճանապարհաշինության տարբեր ծրագրերի գծով: Օրինակ, 77 մլն դոլարով ավելի է պահանջվել Վանաձոր-Ալավերդի-Վրաստանի սահման Մ-6 ավտոճանապարհի տեղամասի, ինչպես նաև Արգավանդ-Շիրակ ճանապարհի շինարարական աշխատանքների համար` «Կայուն քաղաքային զարգացման ներդրումային ծրագրի՚ շրջանակում:

Թե որքան կգերազանցի պետական պարտքի մակարդակկը 2018 թվականի արդյունքներով` այս փուլում ոչ ոք չի կարող կանխատեսել, անգամ` ոլորտի համար պատասխանատուները: Միևնույն ժամանակ, հաջորդ տարվա բյուջեի ուղերձի համաձայն, պետական պարտքը կավելանա 396 մլն դոլարով` միննչև 7,209 մլրդ դոլար:

2016 թվականին կառավարության պետական պարտքի սպասարկման` տոկոսադրույքներով մարումների և վարկերի հիմնական գումարով, պետական պարտատոմսերով և այլ ֆինանսական գործիքներով ուղղորդվել է 546,5 մլն դոլար, ապա ընթացիկ տարում կառավարությունը կծախսի 586 մլն դոլար (1 ԱՄՆ դոլարը 475,36 դրամ հաշվարկով): 2018-2020 թթ. պետական պարտքի ռազմավարության համաձայն, 2018 թվականին պարտքի սպասարկման համար նախատեսվում է հատկացնել 666 մլն դոլար, 2019թ.` 710,7 մլն դոլար, իսկ 2020 թվականին` արդեն 1,37 մլրդ դոլար (1 ԱՄՆ դոլար / 483,83 դրամ հաշվարկային փոխարժեքով):

Ինչպես կարծում են ԱրմԻնֆո-ի վերլուծաբանները, Հայաստանում աճող արտաքին պարտքը և բարձր միգրացիան ավելի ու ավելի են խորացնում բնակչության մեկ շնչին բաժին ընկնող տեսակարար պարտաքային բեռը` 2017 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ  մինչև 2.1 հազար դոլար, որից 1.7 հազար դոլարը բխում է  արտաքին պարտքից: Տարբեր հաշվարկներով,  մինչև 2017 թվականի ավարտը այդ թիվը կկազմի 2240 դոլար, և դա` միայն հաշվի առնելով երկրի մշտական բնակչության թվի պաշտոնական վիճակագրությունը (2,9 մլն մարդ):