Երկուշաբթի, 4 Դեկտեմբերի 2017 12:34

Արմինֆո. Հայաստանի էներգետիկայի ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների փոխնախարար Հայկ Հարությունյանը ԱրմԻնֆո-ին տված հարցազրույցում պատմում է Էներգետիկ խարտիայում երկրի առաջնահերթությունների և այն հեռանկարների մասին, որոնք բացում է Հայաստան-ԵՄ շրջանակային համաձայնագիրը, ինչպես նաև Ռուսաստանի հետ փոխգործակցության և կլիմայի փոփոխության սպառնալիքի մասին:

 

Պարոն Հարությունյան, Ռուսաստանն Էներգետիկ խարտիայի անդամ չէ, մինչդեռ ակնհայտ է հայկական շուկայում նրա գործունեությունը: Արդյո՞ք այստեղ չկա ինչ-որ անհամապատասխանություն:

 

Ոչ, ես այդպես չեմ կարծում: Փաստորեն, այսօր Ռուսաստանը քննարկում է Էներգետիկ խարտիայի գործունեության մեջ ավելի ակտիվ մասնակցություն ունենալու հարցը: Այստեղ մենք Ռուսաստանի հետ երբևէ խնդիրներ չենք ունեցել, ոչ տարանցիկի հարցում, ոչ էլ մյուս խնդիրների առումով, որոնք կարող էին լուծվել Խարտիայի միջոցով: Տեսականորեն նման խնդիրներ մենք կարող էինք ունենալ Վրաստանի հետ, քանի որ մեր գազն անցնում է Վրաստանի տարածքով: Բայց ուզում եմ ընդգծել, որ մինչ այսօր Վրաստանը երբեք չի հրաժարվել իր տարածքով գազի տարանցումից: Իհարկե, գների հետ կապված հարցեր եղան: Սակայն, նույնիսկ եթե գնի շուրջ ընթանում են բանակցություններ, մյուս կողմն իրավունք չունի դադարեցնել տրանզիտը, ինչն արդեն Խարտիայի ամենակարևոր կետերից մեկն է: Այսինքն, երկիրն իրավունք չունի դադարեցնել առաքումն այնքան ժամանակ, մինչև առաջացած այս կամ այն հարցը չկարգավորվի:

 

Ի՞նչ ակնկալիքներ ունի Հայաստանն էներգետիկ խարտիայից:

 

Խարտիայից մենք ունենք մի քանի ընդհանուր ակնկալիք: Առաջինը, լինելով  էներգակիրներ ներմուծող երկիր, մեզ հետաքրքրում է տրանզիտի միջազգային կանոնների առավելագույնս լեգիտիմացումը, ինչպես նաև այդ ամենը հստակ իրավաբանական տեսքի բերելը: Ներկայումս դա ավելի շատ կարգավորվում է երկկողմ հարաբերությունների միջոցով, և չկան միջազգային նորմեր, սկզբունքներ և չափանիշներ, որոնց հիման վրա հնարավոր լինի բանակցել, օրինակ, գազի տարանցման մասին: Խարտիան փորձում է դա անել: Օրինակ, այս տարի արդեն այս ուղղությամբ բավական ակտիվ աշխատանք է սկսվել, գոնե այս ոլորտում միջազգային չափանիշներ հաստատելու համար: Նախնական փուլում դա կլինի ուղեցույց, իսկ հետո, հուսով եմ, որ կդառնա պարտադիր: Բայց այդ նպատակին հասնելու համար երկար ժամանակ է պահանջվում: Երևանն ակտիվորեն մասնակցում է այդ գործընթացին, քանի որ մենք շահագրգռված կողմ ենք: Հայաստանը ոչ միայն ներմուծող, այլև տարանցիկ երկիր է և շահագրգռված է տրանզիտային պետության դերի ամրապնդման հարցում, և, հետևաբար, մենք ի սկզբանե պետք է մասնակցենք այս գործընթացներին, որևէ բանի չսպասենք և մեր դիրքորոշումն արտահայտենք արդեն այս փուլում:

 

Երկրորդ, Էներգետիկ խարտիայի նպատակներից մեկն էլ էներգետիկ ոլորտում կատարվող ներդրումների պաշտպանությունն է, ինչը շատ կարևոր է, քանի որ էներգետիկայի ոլորտում Հայաստանը որոշել է մասնավոր ներդրումների միջոցով ստեղծել ավելի արդյունավետ արտադրություն և էներգետիկ համակարգ, հետևաբար, մենք պետք է ստեղծենք լավագույն ներդրումային միջավայրը, ներգրավենք լավագույն ներդրողներին, որոնք կկատարեն նվազագույն ռիսկերով երկարաժամկետ ներդրումներ: Հետևաբար, այս տարի Խարտիան առաջին անգամ կազմել է ներդրումային միջավայրի գնահատման վերաբերյալ հաշվետվություն, որտեղ Հայաստանի էներգետիկ ոլորտի ներդրումային մթնոլորտին տրվել է շատ բարձր գնահատական: Առաջարկվել էին կոնկրետ քայլեր, որոնք մեր ներդրումային միջավայրն էներգետիկ ոլորտում կդարձնեն ավելի գրավիչ: Եվ այդ քայլերն արդեն իրականացվում են: Հաջորդ տարի, համոզված եմ, մենք ավելի բարձր գնահատական կստանանք: Այսօր Հայաստանում ներդրումային միջավայրը գնահատվում է 100 հնարավորից`87 միավորով: Վստահ եմ, որ հաջորդ տարի այդ արդյունքը շատ ավելի բարձր կլինի: Կոնկրետ թվեր դժվարանում եմ նշել, քանի որ դա համեմատական ինդեքս է: Բայց միանշանակ է, որ գնահատականը ​​կլինի շատ բարձր:

 

Դուք նշեցիք կոնկրետ առաջարկությունների մասին: Ի՞նչ քայլերի մասին է խոսքը:

 

Դրանք բավականին պարզ քայլեր են, որոնք հիմնականում կապված են օրենսդրական բարեփոխումների, կազմակերպչական հարցերի հետ: Օրինակ, նշվում է, որ նախարարների և փոխնախարարների կազմից ստեղծված միջգերատեսչական հանձնաժողովի ստեղծումը, որը քննարկելու է էներգետիկ քաղաքականությունը և ներդրումային հարցերը, կարող է ունենալ շատ դրական ազդեցություն: Մեր համակարգում մենք յուրաքանչյուր ծրագրի համար ունենք միջգերատեսչական խմբեր, բայց նրանք առաջարկում են, որ լինի մեկ ընդհանուր խումբ: Մենք, կարելի է ասել, 100 տոկոսով համաձայն չենք բոլոր առաջարկվող կետերին, բայց ունելով ամենուր աշխատող պրակտիկա, մենք կփորձենք կիրառել այն: Եվ եթե մեզ համար դրանք լինեն արդյունավետ, ապա մենք կկիրառենք այդ առաջարկությունները:

 

Ե՞րբ է Աշգաբադում նախատեսվում Հայաստանի, Իրանի և Թուրքմենստանի աշխատանքային խմբի հանդիպումը, կապված իրանական պարտքի հետ: ՀՀ վարչապետն առաջարկել է այդ հարցը կարգավորել եռակողմ մակարդակով, ի՞նչ է դա ենթադրում:

 

Իրանական կողմը չի ժամանել: Ես դեռ չգիտեմ, թե ինչ պատճառներով, բայց նա չի կարողացել մասնակցել Էներգետիկ խարտիայի աշխատանքին, և, ցավոք, հանդիպումը տեղի չունեցավ:

 

Այսինքն, հարցը պետք է քննարկվեր նոյեմբերի 28-29-ը Աշգաբադում կայանալիք Էներգետիկ խարտիայի շրջանակներո՞ւմ:

 

Այո: Մենք կփորձեինք կազմակերպել նման եռակողմ հանդիպում: Նման միջոցառումները միշտ էլ լավ հնարավորություն են բազմակողմանի հանդիպումներ կազմակերպելու համար, սակայն, ցավոք, իրանական կողմից մասնակիցներ չկա, հետևաբար, հնարավոր չէ կազմակերպել հանդիպումը:

 

Նոյեմբերի 24-ին Հայաստանը և Եվրամիությունն ստորագրեցին ընդլայնված և համապարփակ գործընկերության մասին համաձայնագիրը, ո՞ր ուղղություններն է ընդգրկում էներգետիկ ոլորտը:

 

Էներգետիկ ոլորտում ընդգրկված են գրեթե բոլոր ուղղությունները: Առաջին հերթին դա էներգետիկ շուկան է, երկրորդը `վերականգնվող էներգիան, էներգախնայողությունը, տարածաշրջանային առևտուրը, միջուկային էներգետիկան: Գրեթե բոլոր ուղղություններն ընդգրկված են, և էներգետիկ ոլորտում ԵՄ-ի և միության անդամ երկրների հետ մենք աշխատում ենք երկար տարիներ: Սա նորություն չէ, և այս փաստաթուղթը ներառում է բոլոր այն կարևոր ոլորտները և ծրագրերը, որոնք մենք պետք է իրականացնենք: Նախատեսվում է, օրինակ, մշակել համապարփակ փաստաթուղթ, որը հիմնված կլինի այս համաձայնագրի վրա: Փաստաթուղթը նախատեսում է իրականացման հստակ ծրագրեր: Հիմնական շեշտը դրվելու է էներգետիկ շուկայի ազատականացման վրա, նաև այն բոլոր օգուտների, որոնք ենթադրում են այդ քայլերը, ինչպես նաև մաքուր էներգիայի զարգացման վրա:

 

Որքանով ինձ է հայտնի, փաստաթղթում կա նաև Մեծամորի ատոմակայանի փակման մասին կետ: Այդ փաստը բավականին հակասական արձագանք առաջացրեց հայ հասարակության մեջ: Ի՞նչ է ենթադրում այդ կետը:

Համաձայնագրի տեքստը բաց է, և բոլորը կարող են այն կարդալ: Այդ պարբերության մեջ ընդամենը խոսվում է այն մասին, որ հայկական կողմը պետք է ունենա բլոկը շահագործումից հանելու ճանապարհային քարտեզ, այլ ոչ թե պետք է փակի ատոմակայանը: Այստեղ մենք չենք խոսում ընդհանուր միջուկային էներգետիկայի մասին, այլ խոսում ենք գործող բլոկի մասին: Չեմ կարծում, որ որևէ մեկը պատրանք է ունեցել, որ բլոկը հավերժ աշխատելու է: Դա այդպես չէ: Այսօր մենք կատարում մենք բավականին մեծ ներդրումներ, որպեսզի բարձրացվի կայանի անվտանգությունը և իրականացվեն բլոկի շահագործման ժամկետի երկարաձգմանն ուղղված աշխատանքները: Բայց անհրաժեշտ է նաև հասկանալ, որ իր ռեսուրսը սպառելուց հետո բլոկը պետք է կանգնեցվի և հանվի շահագործումից: Այս առումով մենք պրոբլեմ չենք տեսնում: Կլինի փոխարինող ռեսուրս, ուրեմն բլոկը կհանվի շահագործումից: Երկարաձգելով բլոկի շահագործման ժամկետը, մենք նաև ժամանակ ենք ունենում որոշել, թե ինչ տեխնոլոգիաներ և հզորութոյւններ պետք է կիրառվեն: Շուկան բավականին ակտիվ է զարգանում, և մենք կփորձենք գտնել ամենահաջող լուծումը, ինչպես էներգետիկայի, այնպես էլ տնտեսության համար:

Կարո՞ղ է արդյոք Հայաստան-ԵՄ նոր համաձայնագիրը յուրատեսակ «կամուրջ» դառնալ Արևմուտքի և Արևելքի միջև էներգետիկ համագործակցության առումով:

Էներգետիկան ունի ավելի տարածաշրջանային բնույթ, քանի որ ներկայումս առևտուրն իրականացվում է բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդման գծերի և գազատարների միջոցով: Բայց ակնհայտ է, որ Հայաստանի համար այդ համաձայնագիրը չի կարող լուրջ դեր խաղալ Եվրոպայի և Ասիայի միջև կապի հաստատման առումով: Այն դրական դեր կարող է խաղալ Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի շրջանակներում, Ռուսաստան-Վրաստան-Հայաստան-Իրան ուղղություններով: Այս ծրագրով մենք լուրջ ուշադրություն ենք դարձնում այնպիսի առանձնահատկություններին, ինչպիսիք են՝ շուկայի ազատականացումը և միջսահմանային առևտրի զարգացումը, որն, իր հերթին, Հայաստանի միջոցով առևտրի շատ հետաքրքիր հնարավորություններ է բացում Հայաստանի և Վրաստանի, Հայաստանի և Իրանի, Ռուսաստանի և Իրանի միջև,: Այսինքն, դա կբարձրացնի Հայաստանի տարածաշրջանային դերը, սակայն, իմ կարծիքով, համաշխարհային կամրջի դերը մի փոքր չափազանցված չէ:

Ինչի՞ վրա եք կենտրոնացրել Ձեր ուշադրությունը Աշգաբադի Էներգետիկ խարտիայում կայացրած ելույթում:

Ինչպես գիտեք, Խարտիայի գործունեության երեք հիմնական ուղղություններն են՝ էներգախնայողությունը, էներգետիկայի ոլորտի ներդրումները և տրանզիտը: Հաշվի առնելով այն փաստը, որ առավել ակտիվ պետությունները, որոնք ավանդաբար ներկայացված են Խարտիայում, դրանք ածխաջրածիններ արտադրող և արտահանող պետություներ են, նրանք, բնականաբար, իրենց ուշադրությունը կենտրոնացրել էին տրանզիտի պրոբլեմների վրա, քանի որ դա իրենց համար ունի կարևորագույն նշանակություն: Բայց երբ նայում ենք կլիմայի փոփոխության հետ կապված գլոբալ հարցերին, Փարիզի համաձայնագրով սահմանված նպատակներին ու խնդիրներին (ՄԱԿ-ի կլիմայի  փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի շրջանակներում համաձայնագիր, որը կարգավորում է մթնոլորտում ածխաջրածինների պարունակությունը - խմբ.), ապա մենք հասկանում ենք, որ շատ հարցերում հետ ենք: Ես նկատի ունեմ ոչ թե Հայաստանը, այլ աշխարհը, այսինքն, բոլոր այն երկրները, որոնք միացել են այդ համաձայնագրին: Հայաստանն ունի բավական լավ դիրքեր: Հանրապետությունն ագրեսիվ կերպով զարգացնում է վերականգնվող էներգիան և էներգախնայողությունը: Մենք հասկանում ենք հարցի լրջությունը, հասկանում ենք, որ կլիմայի փոփոխությունը կհանգեցնի անկանխատեսելի հետևանքների, շատ դեպքերում՝ բացասական, ինչպես տնտեսության, այնպես էլ առողջության համար: Եթե ​​ուշադրություն եք դարձրել, ապա վերջին տարիներին մենք անընդհատ խոսում ենք այն մասին, որ շատ շոգ ամառ է եղել, կամ շատ ցուրտ ձմեռ: Եվ այսպես - ամեն տարի: Փաստորեն, սա վառ օրինակ է, որ կլիման փոխվում է: Եվ այդ պայմաններում մենք, որպես Էներգետիկայի նախարարության ներկայացուցիչներ, դժվարանում ենք կանխատեսել էներգետիկ հաշվեկշիռը, ջրային ռեսուրսները, գյուղատնտեսությունը, որոնք շատ խոցելի են: Իսկ մեր երկրի ՀՆԱ-ում զգալի մասնաբաժին ունեցող գյուղատնտեսությունը խոցելի է դարձնում մեր ամբողջ տնտեսությունը: Այսինքն, մենք իսկապես հասկանում ենք, որ կլիմայի փոփոխությունը 21-րդ դարի ամենավտանգավոր մարտահրավերներից է: Խարտիայում այս հարցը շատ քիչ է հնչեցված, իհարկե, կան երկրներ, որոնք այս խնդիրը դնում են, ինչն ամրագրված է պաշտոնական փաստաթղթերում, և եթե ավելի շատ խոսենք խնդրի մասին, ապա հուսով եմ, որ այս ուղղությամբ արդեն իսկ կոնկրետ քայլեր կձեռնարկվեն: Այս հարցի վերաբերյալ Հայաստանի դիրքորոշումը հստակ է. մենք առաջարկեցինք քայլեր, որոնք կարելի է  ձեռնարկել այդ ուղղությամբ, որպեսզի կրճատվեն ռիսկերն էներգետիկ ոլորտում: Երկիրը դրանք առաջարկել է, ելնելով իր սեփական օրինակից, հիմնված լինելով մաքուր էներգետիկայի ոլորտում ներդրումների ծավալն առնվազն երեք անգամ մեծացնելու անհրաժեշտության վրա: Խոսքն այն մասին է, որպեսզի համաշխարհային ներդրումները վերականգնվող էներգետիկայի ոլորտում մինչև 2020 թվականը հասնեն 1 տրիլիոն դոլարի: Խարտիան ունի նման մանդատ: Պետք է ավելի շատ ուշադրություն դարձնենք էներգետիկ ոլորտում ռիսկերը նվազեցնելու հարցին: