Արմինֆո.Ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը ՀՀ կառավարությանը կոչ է անում ավելի զգույշ լինել իր հրապարակային խոստումներում և բյուջեի ընթացիկ ծախսերը պլանավորելիս։
Ավելի վաղ Հայաստանի կառավարությունը, հիմնվելով այս տարվա առաջին եռամսյակում հարկերի հավաքագրման ծրագրային 11.4 մլրդ դրամ ցուցանիշի գերակատարման վրա՝ հայտարարել էր, որ 2019 թվականին պետական գանձարան հարկային եկամուտների գծով իր ակնկալիքները վերանայել է 40 մլրդ դրամով՝ բարձրացման ուղղությամբ: Արդյունքում՝ կառավարությունը որոշում է կայացրել 2019 թվականի հուլիսի 1-ից զինծառայողների դրամական բավարարումը բարձրացնելու, իսկ սեպտեմբերի 1-ից ուսուցիչների աշխատավարձերը բարձրացնելու մասին։
ԱրմԻնֆո-ի թղթակցին տված հարցազրույցում Արամյանը համաձայնել է, որ թոշակառուները պետք է ստանան արժանապատիվ կենսաթոշակ, իսկ պետծառայողները՝ արժանապատիվ մոտիվացիոն աշխատավարձ: Բայց ոչ պակաս կարեւոր է, որպեսզի այդ ծախսերի ֆինանսավորման աղբյուրները լինեն կայուն, երկարաժամկետ եւ ամրապնդվեն կայուն տնտեսական աճով:
Փորձագետը հիշեցրել է, որ 2018 թվականի արդյունքներով Հայաստանը գրանցել է ՀՆԱ 5,2 տոկոս աճ, ինչը վատ արդյունք չէ նույնիսկ տարածաշրջանային մասշտաբով, սակայն մասնագետներին մտահոգում է այդ աճի կառուցվածքը: 2018 թվին աճի ապահովման հիմնական ՙբեռը՚ բաժին է ընկել ոչ արտահանելի հատվածին և այդ առումով տնտեսական աճին գերիշխեղ նպաստում ունեցել են է ծառայությունները (2017-ին 14,4 տոկոսից մինչև 18,8 տոկոս՝ 2018-ին) և առևտրային հատվածը: 5,2 տոկոս տնտեսական աճի 4,7 տոկոսային կետն ապահովվել է նշված ճյուղերի հաշվին:Ընդ որում տարվա կտրվածքով ծառայությունների ոլորտում նորից շարունակում են առաջնորդող մնալ հանգիստ-զվարճություններ (հիմնականում ազարտային խաղեր) և ֆինանսական միջնորդության ենթաճյուղերը, որոնք ՀՆԱ 5,2 տոկոս աճին նպաստել են համապատասխանաբար 1,3 և 0,9 տոկոսային կետերով: Միևնույն ժամանակ արդյունաբերության աճի տեմպերը նախորդ տարվա համեմատ դանդաղել են, գյուղատնտեսությունն էլ 8,5 տոկոս անկում է ապրել: Եվ իրական հատվածի այս ֆոնին արտահանման աճի տեմպերն էապես ընկել են, ինչը մտահոգիչ է:
ՙՄենք անընդհատ խոսում ենք արտահանմանն ուղղված տնտեսական քաղաքականության մասին, մինչդեռ արձանագրում ենք արտահանման աճի տեմպերի էական նվազում։ 2018 թվականին արտահանումն աճել է 7,8 տոկոսով (2017 թվականին աճը կազմել է 25,2 տոկոս - խմբ.): Այն պայմաններում, երբ ընդհանուր տնտեսական աճում դոմինանտ է եղել ՙԺամանց-մշակույթ-ծառայությունները՚, արդյունավետ տնտեսական աճի մասին կարելի է խոսել միայն մեծ վերապահումներով՚, - հայտարարել է փորձագետը։
Մինչդեռ, ինչպես կարծում է Արամյանը, կառավարության նման խոստումները կարող են բնակչության շրջանում ձևավորել յուրօրինակ ակնկալիքներ։ Արդյո՞ք արժե դրանք տալ, երբ, մի կողմից, այդ աճի ապահովմանն առնչվող ռիսկեր կան` ներառյալ արտաքին աշխարհից եկող, իսկ մյուս կողմից՝ աճում են ընթացիկ ծախսերը, որոնք կարող են որոշակի խնդիրների հանգեցնել տնտեսական քաղաքականություն վարելիս։ ՙԿառավարությունն այստեղ պետք է առանձնահատուկ զգուշավորություն դրսևորի։ Այլ բան է, եթե կառավարությունը համոզված լիներ, որ 2019 թվին կանխատեսվող աճի ապահովման առաջատարը կլինի իրական հատվածի արտահանելի ճյուղը՝ և, համապատասխանաբար, արտահանումը։ Այն ժամանակ հարկային վարչարարության կատարելագործմանը եւ ստվերային հատվածի նվազեցմանը նպատակաուղղված հարկայինների ջանքերի հետ մեկտեղ իշխանությունները կկարողանային ապահովել ցանկալի արդյունքներ, որոնք կարող էին կայունորեն ֆինանսավորել բյուջեի ընթացիկ ծախսերի աճը, - հայտարարել է նա։
Այդուհանդերձ, այսօր, ինչպես և ֆինանսների նախարար եղած ժամանակ, Վարդան Արամյանը հետևյալ դիրքորոշումն ունի. սոցիալական ծախսերի՝ կենսաթոշակների և աշխատավարձերի գծով նոր պարտավորություններ ստանձնելուց առաջ պետք է համոզվել տնտեսական աճի կառուցվածքի արդյունավետության մեջ։ Նախապես նման պարտավորություններ ստանձնելը հղի է բացասական սոցիալ-տնտեսական հետեւանքներով, նշում է փորձագետը։ ՙԵթե հանկարծ այս քաղաքականությունը ձախողվի, որքան էլ մենք բարելավենք հարկային վարչարարությունը և հարկեր հավաքենք, տնտեսությունն ի վիճակի չի լինի եկամուտներ գեներացնել և դրանով իսկ ընթացիկ ծախսերի գծով ստանձնած պարտավորություններն ամբողջությամբ ֆինանսավորել: Ընդ որում եթե իշխանությունները թույլ տնտեսական միջավայրի պայմաններում կենտրոնանալով միայն հարկերի հավաքագրման վրա, սկսեն իրացվելիությունը դուրս բերել տնտեսությունից ՝ առանց կապիտալ և երկարաժամկետ տնտեսական աճին նպաստող այլ բնույթի ծախսերի պատշաճ մակարադակ ապահովելու, որը թույլ կտա ոչ միայն իրացվելիությունը հետ ներարկել տնտեսություն, այլև օգնել երկարաժամկետ տնտեսական աճին, ապա հետևանքները մեղմ ասած լավ չեն լինի: ։ Այսինքն՝ եթե ընթացիկ տարում կրկնվի հարկաբյուջետային քաղաքականության նախորդ տարվա խիստ զսպող սցենարը (ծախսերի կրճատում, որի արդյունքում վարկային ծրագրերի կատարման ցուցանիշը կատարվել է միայն 50-60% - ով-խմբ.), ապա դրա բացասական հետեւանքները շոշափելի կլինեն որոշ ժամանակ անց՝ մեկ տարի, երկու տարի անց, երբ տնտեսությունն իր վրա շոշափելիորեն կզգա այդ ՙարյունառությունը՚:
Այսպիսով, ինչպես ընդգծել է Արամյանը, որպեսզի սոցիալական ծախսերի ավելացումը չուղեկցվի տնտեսական ցնցումներով եւ տուրբուլենտությամբ, պետք է վստահ լինել պետբյուջեի նոր, լրացուցիչ եւ երկարաժամկետ եկամուտների ապահովման հնարավորությանը:
Հիշեցնենք, որ Հայաստանի նախորդ կառավարությունը բազմիցս հայտարարել է, որ ներկայիս պայմաններում թոշակների և աշխատավարձի նվազագույն չափի բարձրացումը նշանակում է երկրի պարտքային բեռի ավելացման ռիսկ: Մինչդեռ Հայաստանում կենսաթոշակներն ու աշխատավարձը 2015 թվականից չեն բարձրացել։ Ինչպես 2018 թվականի փետրվարի 12-ին հայտարարել է ֆինանսների նախկին փոխնախարար, իսկ այժմ ֆինանսների նախարար Ատոմ Ջանջուղազյանը, արկածախնդրություն կլիներ բարձրացնել կենսաթոշակները՝ չունենալով ամուր տնտեսական հիմք և ֆինանսավորման հուսալի աղբյուրներ։ Նա նշել է, որ ՙչէր ցանկանա վերադառնալ այն տարիների փորձին, երբ թղթի վրա թվերը բարձրանում էին, իսկ իրականում համապատասխան վճարումների համար ռեսուրս չկար՚: