Արմինֆո. Կառավարության երկարաժամկետ խնդիրը Հայաստանի անցումն է եկամուտների բարձր մակարդակ ունեցող պետությունների շարք: Այդ մասին նոյեմբերի 5-ին ԱԺ ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովում լսումների ժամանակ հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախարար Ատոմ Ջանջուղազյանը՝ ներկայացրելով երկրի 2020 թվականի պետական բյուջեի ճշգրտված նախագիծը։
Նշենք, որ ըստ Համաշխարհային բանկի դասակարգման, եկամուտների բարձր մակարդակ ունեցող համարվում են այն երկրները, որտեղ բնակչության մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ-ն գերազանցում է 12056 դոլարը ։ Հայաստանում այս ցուցանիշը 2019 թվականի արդյունքներով, ինչպես սպասվում է, կհասնի 4604 դոլարի՝ 2018 թվականի 4280 դոլարի դիմաց։
Ինչպես նշել է Ատոմ Ջանջուղազյանը, պետության դրամավարկային քաղաքականության հաջողության կարեւորագույն ուղղություններից մեկը հարկային օրենսդրության բարեփոխումն է, որի համաձայն, հարկային բեռը կրճատվում է ուղղակի հարկերի գծով եւ փոքր-ինչ ավելանում են անուղղակի հարկերը։
Նախարարի համոզմամբ՝ այդ բարեփոխումներն իրենց երկար սպասեցնել չեն տա։ Նա կարեւորել է նաեւ երկարաժամկետ զարգացման ծրագրերի իրականացումը՝ կապիտալ ծախսերի բյուջետային հատկացումների աճի տեսանկյունից: 2020 թվականին այդ ծավալները 170 մլրդ դրամով կգերազանցեն 2019 թվականի ծավալները։ Այս բոլոր միջոցառումների նպատակը նոր արժեքների ստեղծման համար բարենպաստ պայմանների ձևավորումն է։
Լուրջ փոփոխությունների են ենթարկվելու ներդրումները մարդկային կապիտալի զարգացման գործում, մասնավորապես, կրթության, գիտության, մշակույթի, սպորտի, աշխատանքի, սոցիալական ծառայությունների առողջապահության ոլորտներում: Այսպես, առողջապահության ոլորտի բյուջետային հատկացումները 2020 թվականին ընթացիկ տարվա համեմատ կաճեն 22 տոկոսով, իսկ կրթության, գիտության, մշակույթի, սպորտի, աշխատանքի եւ սոցիալական ծառայությունների ոլորտներում ՝ 11 տոկոսով:
Տնտեսության աճին զուգընթաց, շարունակել է ֆինանսների նախարարը, կանխատեսվում է պետական պարտքի կառավարմանն առնչվող իրավիճակի բարելավում: Նախատեսվում է, մասնավորապես, մինչեւ 2020 թվականի վերջը երկրի ՀՆԱ-ում պետական պարտքը նվազեցնել մինչեւ 50 տոկոսից ցածր մակարդակ: Ընդ որում, մինչեւ 2019 թվականի վերջը այդ մակարդակը 51 տոկոսից կկրճատվի մինչեւ 50 տոկոս:
2020 թվականի պետական բյուջեի նախագծի առանձնահատկություններից մեկը կդառնա վարկային ռեսուրսների ներգրավումը բացառապես ծրագրային բյուջետավորման շրջանակներում, մասնավորապես, պետական բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման եւ դրա կրճատման համար: Վարկային ռեսուրսները նախատեսվում է առաջվա պես ներգրավել առայժմ արտոնյալ պայմաններով։ Նախարարի խոսքով, Հայաստանը դասվում է պարտքային բեռի միջին մակարդակ ունեցող պետությունների թվին, եւ կառավարության խնդիրն է երկիրը տեղափոխել եկամուտների բարձր մակարդակ ունեցող պետությունների շարքը, ինչն, իր հերթին, կհանգեցնի նոր վարկերի ներգրավումից հրաժարման: Վերջին զարգացումները, շարունակել է նախարարը, հատկապես հաշվի առնելով սեպտեմբերին եվրոպարտատոմսերի երրորդ տեղաբաշխման ճանապարհով պետական պարտքի վերաֆինանսավորումը, թույլ են տալիս անցավ հաղթահարել 2013 թ. նմանատիպ տեղաբաշխումների հետեւանքները: Արդյունքում, շարունակել է նախարարը, փոխվել է պետական պարտքի ռիսկի գնահատումը։ Բոլոր այդ միջոցները, ինչպես նշել է ֆինանսների նախարարը, հանգեցրել են նրան, որ հնարավորություն է առաջացել 2020 թվականից բարձրացնել աշխատավարձերն ու թոշակները։
Նա նաեւ ընդգծել է, որ համաձայն ճշգրտված նախագծի ՝ Հայաստանի 2020 թվականի պետական բյուջեի եկամտային մասը կկազմի 1, 658 տրլ դրամ, ծախսային մասը ՝ 1,850 տրլ, դեֆիցիտը ՝ 183,6 մլրդ դրամ:
Նախօրեին "2020 թվականի պետական բյուջեի մասին" օրենքի նախագծի խորհրդարանական քննարկումների ժամանակ Ատոմ Ջաջուղազյանը նշել էր, որ
Պետական գանձարանի մուտքերը (հարկային եկամուտները և պետական տուրքերը) 2020 թվականին կանխատեսվում են 1 տրիլիոն 602 միլիարդ 130 միլիոն (բյուջեի կանխատեսվող եկամուտների 94.4% - ը) 2019 թվականի բյուջեում ամրագրված 1 տրիլիոն 401 միլիարդ 876 միլիոն դրամի փոխարեն: Այս ցուցանիշը, ինչպես նշել է ֆինանսների նախարարը, մոտ 138 մլրդ դրամով գերազանցում է ընթացիկ տարվա ճշգրտված ցուցանիշը՝ 1 տրլն 464 մլրդ դրամ: Նախարարի խոսքով ՝ եթե պետական գանձարանի հարկային եկամուտների ճշգրտված կանխատեսումը 2019 թվականի համար կազմմմում է կանխատեսվող ՀՆԱ - ի 22,3 տոկոսը, ապա, ինչպես ակնկալում են երկրի ֆինանսական իշխանությունները, 2020 թվականին պետգական գանձարանի հարկային եկամուտների տեսակարար կշիռը ընթացիկ տարվա համեմատ կավելանա 0,3 տոկոսային կետով ՝ մինչեւ 22,6 տոկոս: Ընդ որում, 2018-ի փաստացի արդյունքների (1 տրիլիոն 258 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ-ի 20.9%) համեմատ 2019-ին սպասվող աճն արդեն կավելանա 1.4% - ով կամ 206 մլրդ դրամով։ Պետբյուջեի հարկային եկամուտները պլանավորելիս, ինչպես նշել է ֆինանսների նախարարը, երկրի ֆինանսական իշխանությունները կողմնորոշվել են 2020 թվականին Հայաստանի անվանական ՀՆԱ-ի ակնկալվող աճով: Այդ ցուցանիշը հաջորդ տարվա բյուջեի նախագծի համաձայն կաճի մոտ 529 մլրդ դրամով՝ 2019 թվականի վերջին սպասվող 6 միլիոն 567 միլիարդ դրամից մինչև փաստաթղթում ամրագրված 7 տրլն 095 միլիարդ դրամը: Ինչպես սպասվում է, ՀՆԱ-ի իրական ծավալի ինդեքսը կհասնի 104,9 տոկոսի՝ ընթացիկ տարվա վերջին կանխատեսվող 106,3 տոկոսի եւ 2018 թվականի փաստացի 105,2 տոկոսի դիմաց: ՀՆԱ-ի դեֆլյատորը 2020 թվականին կկազմի 103 տոկոս ՝ 2019 թվականի 102,9 տոկոսի եւ 2018 թվականի փաստացի 102,5 տոկոսի դիմաց: Բացի այդ, ֆինանսական իշխանությյունները հաշվի են առել նաև հարկային փոփոխությունների հնարավոր ազդեցությունը, որոնք ուժի մեջ կմտնեն 2020 թվականից, հարկային վարչարարության արդյունքում սպասվող լրացուցիչ մուտքերը և, այսպես կոչված, "հարկային ծախսերը"՝ հարկային արտոնությունները և 457 մլրդ դրամի կամ կանխատեսվող ՀՆԱ - ի 6,45% - ի չափով չստացած եկամուտները։ Նման արտոնությունների բացակայության դեպքում, ինչպես նշել է նախարարը, Հայաստանը 2020 թվականին կարող էր 2 տրլն 059 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 29% - ի չափ հարկեր հավաքել։ Արդյունքում՝ պետական տուրքերի գծով պետական գանձարանի մուտքերը նախատեսված են 44,6 մլրդ դրամի չափով, 2019 թվականի համար հաստատված 39,4 մլրդ դրամի և 2018 թվականի փաստացի 37,7 մլրդ դրամի դիմաց: 2020 թվականին, համաձայն բյուջեի նախագծի, Հայաստանն ակնկալում է օտարերկրյա պետություններից եւ միջազգային կազմակերպություններից ստանալ 33,8 մլրդ դրամի պաշտոնական դրամաշնորհներ' միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով նախատեսված 31 մլրդ դրամի փոխարեն: Դա, ինչպես հայտարարում են փաստաթղթի հեղինակները, պայմանավորված է ինչպես առաջարկվող գումարների չափերի ու ծավալների ճշգրտումներով, այնպես էլ հաշվարկների փոփոխություններով ՝ եվրոյի եւ ամերիկյան դոլարի փոխարժեքների տատանումների պատճառով, որոնք դրվել են հաշվարկի հիմքում:
2020 թվականին Հայաստանը ակնկալում է ստանալ 7,6 մլրդ դրամ կամ 14,5 մլն եվրո Եվրոպական հարեւանության ծրագրի շրջանակներում՝ ՀՀ - ԵՄ Գործողությունների ծրագրով նախատեսված բյուջետային աջակցության ծրագրերով: Նպատակային դրամաշնորհային ծրագրերի գծով ակնկալվում է 55.1 մլն ԱՄՆ դոլար կամ 26.2 մլրդ դրամ։ Դրանցից ՌԴ-ից կստանա $ 10,7 մլն կամ 5,1 մլրդ դրամ, ԵՄ-ից ՝ $13,1 մլն կամ 6,2 մլրդ դրամ դրամաշնորհներ, KFW-ից դրամաշնորհային ծրագրերի շրջանակներում ակնկալվում է ստանալ $7,1 մլն կամ 3,3 մլրդ դրամ, գլոբալ հիմնադրամից կստացվի $2,4 մլն կամ 1,2 մլրդ դրամ, $ 8,1 մլն կամ 3,8 մլրդ դրամ է ակնկալվում է Վերակառուցման եւ զարգացման եվրոպական բանկից, Համաշխարհային բանկը կտրամադրի 2,8 մլն դոլարի կամ 1,3 մլրդ դրամի չափով դրամաշնորհներ եւ եւս 9 մլն դոլար կամ 4,4 մլրդ դրամ ակնկալվում է այլ դոնորներից: Այլ եկամուտների գծով Հայաստանը նախատեսում է 2020 թվականին ստանալ 61,7 մլրդ դրամ, որից 30,6 մլրդ դրամը արտաբյուջետային ծրագրերի գծով ՝ ընթացիկ տարվա 55,1 մլրդ դրամի եւ 2018 թվականի 72,4 մլրդ դրամի դիմաց: