ՀԲ. Աշխարհը բախվել է ամենախոշոր ապրանքային շոկին, որն սկսում է ստագֆլյացիայի ուրվական առաջացնել

Արմինֆո. Ուկրաինայի տարածքում պատերազմի հետեւանքով պարենի եւ էներգակիրների գների ցնցումները կարող են պահպանվել տարիների ընթացքում: Սկսվել է անցումը առեւտրային մոդելներին, որոնք ենթադրում են ավելի բարձր ծախսեր. հնարավոր է էներգիայի ավելի մաքուր աղբյուրների օգտագործման անցումի ձգձգում:

Ուկրաինայի տարածքում պատերազմը լուրջ հարված է հասցրել ապրանքային շուկաներին ՝ փոխելով առեւտրի, արտադրության եւ սպառման գլոբալ մոդելներն այնպես, որ գները պատմականորեն բարձր մակարդակի վրա կմնան մինչեւ 2024 թվականի վերջը: Այդ մասին ասվում է Համաշխարհային բանկի "Ապրանքահումքային շուկաների հեռանկարները" ապրիլյան զեկույցում։

Վերջին երկու տարվա ընթացքում էներգակիրների գների աճն ամենանշանակալին էր 1973 թվականի նավթային ճգնաժամի ժամանակներից ի վեր: Պարենային ապրանքների գների աճը, որոնց խոշոր արտադրողներն են Ռուսաստանն ու Ուկրաինան, ինչպես նաեւ պարարտանյութերը, որոնց արտադրության մեջ օգտագործվում է բնական գազ, 2008 թվականից ի վեր ամենաէականն են:

Համաշխարհային բանկի արդար աճի, ֆինանսների եւ ինստիտուտների հարցերով փոխնախագահ Ինդերմիտ Գիլլն ասել է. "Ընդհանուր առմամբ, սա ամենամեծ ապրանքային ցնցումն է, որը մենք վերապրել ենք 1970-ականներից ի վեր: Ինչպես եւ այն ժամանակ, շոկը խորանում է սննդամթերքի, վառելիքի եւ պարարտանյութերի առեւտրի սահմանափակումների կտրուկ աճով: Այս իրադարձությունները սկսել են առաջացնել ստագֆլյացիայի ուրվական: Կառավարման մարմինները պետք է օգտագործեն ցանկացած հնարավորություն երկրի ներսում տնտեսական աճի բարձրացման համար եւ խուսափեն այնպիսի գործողություններից, որոնք կարող են վնաս հասցնել համաշխարհային տնտեսությանը":

ՀԲ-ն ակնկալում է, որ 2022 թվականին էներգակիրների գները կաճեն ավելի քան 50 տոկոսով, իսկ 2023 եւ 2024 թվականներին դրանք կնվազեն: Ոչ էներգետիկ ապրանքների, այդ թվում ՝ գյուղատնտեսության և մետաղների գները, կանխատեսումների համաձայն, 2022 թվականին կաճեն գրեթե 20 տոկոսով, իսկ հետագա տարիներին դրանց աճը նույնպես կդանդաղի։ Այնուամենայնիվ, ՀԲ-ի սպասումներով, հումքային ապրանքների գները կմնան շատ ավելի բարձր, քան վերջին հինգ տարվա միջին ցուցանիշները: Ձգձգված պատերազմի կամ Ռուսաստանի նկատմամբ լրացուցիչ պատժամիջոցներ սահմանելու դեպքում գների մակարդակը եւ դրանց փոփոխականությունը կարող են ավելի բարձր լինել, քան կանխատեսվում է ներկայում:

Առեւտրի եւ պատերազմի հետեւանքով առաջացած արդյունահանման խափանումների կապակցությամբ սպասվում է, որ 2022 թվականին Brent ապրանքանիշի նավթի գինը կկազմի մեկ բարելի դիմաց միջինը 100 դոլար. դա 2013 թվականից ի վեր ամենաբարձր մակարդակն է, իսկ 2021 թվականի համեմատությամբ աճը կկազմի 42 տոկոս: ՀԲ-ի ենթադրությամբ ՝ 2023 թվականին գները կնվազեն մինչեւ 92 դոլար, ինչը զգալիորեն բարձր է մեկ բարելի դիմաց 60 դոլար միջին հնգամյա մակարդակից: Ակնկալվում է, որ 2022 թվականին բնական գազի գները (Եվրոպայում) կրկնակի բարձր կլինեն (34 $ / MMbtu), քան 2021 թվականին (16,1 $/MMbtu), իսկ ածխի գները կաճեն 80% - ով (մինչեւ 250 $/mt), ընդ որում, երկուսի գներն էլ կհասնեն պատմական առավելագույնին:

Համաշխարհային բանկի կանխատեսումների խմբի տնօրեն Այհան Կոսեն նշել է. "Ապրանքային շուկաները վերջին տասնամյակների ընթացքում առաջարկի ամենախոշոր ցնցումներից մեկն են ապրում ՝ Ուկրաինայում պատերազմի պատճառով։ Դրա հետեւանքով պարենի եւ էներգակիրների գների աճը զգալի մարդկային եւ տնտեսական վնաս է հասցնում եւ, հավանաբար, կարգելակի առաջընթացը աղքատության կրճատման գործում: Հումքային ապրանքների գների աճը խորացնում է առանց այդ էլ բարձր գնաճային ճնշումն ամբողջ աշխարհում"։

Համաշխարհային բանկի կանխատեսումների համաձայն, ցորենի գները կաճեն ավելի քան 40 տոկոսով՝ այս տարի անվանական արտահայտությամբ հասնելով ռեկորդային մակարդակի (450 $/mt): Դա ճնշում կգործադրի զարգացող տնտեսությունների վրա, որոնք կախված են հացահատիկի ներմուծումից, հատկապես՝ Ռուսաստանից եւ Ուկրաինայից։ 2022 թվականին կաճի նաեւ եգիպտացորենի գինը՝ մինչեւ 310 $ / mt, գարունը՝ մինչեւ 165 $ / mt, իսկ բրնձի գինը կշարունակի նվազել՝ մինչեւ 425 $/mt:

Համաշխարհային բանկի կանխատեսումների համաձայն՝ մետաղների գները 2022 թվականին կաճեն 16 տոկոսով, այնուհետեւ 2023 թվականին կնվազեն, սակայն կմնան բարձր մակարդակի վրա: Այսպես, ալյումինի գինը 2022 թվականին կբարձրանա մինչեւ 3400 $/mt, պղնձի գինը ՝ մինչեւ 10100 $/mt, երկաթի հանքաքարի գինը ՝ մինչեւ 140 $/dmt, նիկելի գինը ՝ մինչեւ 28000 $/mt, ցինկի գինը՝ 3700 $/mt: Ոսկին 2022 թվականին կթանկանա մինչեւ 1880 $/toz, արծաթը՝ մինչեւ 24,2 $/toz, պլատինը՝ մինչեւ 1110 $/toz, որից հետո սպասվում է ոսկու եւ արծաթի գների նվազում, իսկ պլատինը կշարունակի 2024 թվականին աճել մինչեւ 1200 $/toz:

Համաշխարհային բանկի կանխատեսումների խմբի ավագ տնտեսագետ Ջոն Բաֆեսը հայտարարել է. "Հումքային շուկաները հսկայական ճնշման տակ են, իսկ որոշ ապրանքների գները ռեկորդային ցուցանիշի են հասել անվանական արտահայտությամբ։ Դա երկարաժամկետ հետեւանքներ կունենա "դոմինոյի էֆեկտի" տեսքով։ Արտադրական ռեսուրսների գների կտրուկ աճը, ինչպիսիք են էներգիան եւ պարարտանյութը, կարող է հանգեցնել սննդամթերքի արտադրության կրճատման, հատկապես, զարգացող երկրներում: Արտադրական ռեսուրսների ավելի ցածր օգտագործումը կազդի սննդամթերքի արտադրության ծավալների եւ որակի վրա, ինչը կանդրադառնա սննդամթերքի մատչելիության, գյուղական բնակչության եկամուտների եւ բնակչության աղքատ խավերի ապրուստի միջոցների վրա":

Համաշխարհային բանկի զեկույցի հատուկ թեմատիկ բաժնում առկա է ընթացիկ պատերազմի ազդեցության խորը ուսումնասիրություն ապրանքային շուկաներում: Այն նաեւ անդրադառնում է նման ցնցումներին ապրանքային շուկաների արձագանքին՝ անցյալում: Վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ ներկայիս պատերազմի ազդեցությունը կարող է ավելի երկար լինել, քան նախորդ ցնցումները, առնվազն, երկու պատճառով:

Նախ, այժմ ավելի քիչ են առավել տուժած էներգետիկ ապրանքներն այլ հանածո վառելիքատեսակներով փոխարինելու հնարավորությունները, քանի որ գների աճը ազդել է վառելիքի բոլոր տեսակների վրա: Երկրորդ. որոշ ապրանքների գների աճը հանգեցնում է այլ ապրանքների գների աճի. բնական գազի բարձր գները հանգեցրել են պարարտանյութերի գների աճի, ինչը հանգեցնում է գյուղատնտեսական արտադրանքի գների աճին։ Բացի այդ, քաղաքական արձագանքման միջոցառումները դեռեւս ավելի շատ կենտրոնացած են հարկերի նվազեցման եւ սուբսիդիաների տրամադրման վրա (ինչը հաճախ ավելի է բարդացնում առաջարկի դեֆիցիտը եւ գնային ճնշումը), քան պահանջարկի նվազեցմանն ուղղված երկարաժամկետ քայլերի եւ առաջարկի այլընտրանքային աղբյուրների որոնման վրա:

Պատերազմը նաեւ հանգեցնում է ավելի ծախսատար առեւտրային մոդելների, որոնք կարող են հանգեցնել ավելի երկար գնաճի: Սպասվում է, որ պատերազմը լուրջ փոփոխությունների կհանգեցնի էներգակիրների առեւտրում։ Օրինակ, որոշ երկրներ այժմ ածուխի մատակարարու են փնտրում ավելի հեռավոր շրջաններում: Միևնույն ժամանակ, ածուխի մի շարք խոշոր ներկրողներ կարող են ավելացնել դրա ներմուծման ծավալները Ռուսաստանից՝ միաժամանակ կրճատելով մյուս խոշոր արտահանողների արտադրանքի նկատմամբ պահանջարկը։ Այս վերաուղղորդումը, հավանաբար, կհանգեցնի ավելի մեծ ծախսերի, նշվում է զեկույցում, քանի որ այն կապված է փոխադրման մեծ հեռավորությունների հետ, իսկ ածուխը ծավաալուն եւ թանկ  բեռ է փոխադրման համար: Նմանատիպ փոփոխություններ են տեղի ունենում բնական գազի և նավթի շուկաներում։

Մոտ ապագայում գների բարձրացումը սպառնում է խախտել կամ հետաձգել անցումը էներգիայի ավելի մաքուր տեսակների: Մի քանի երկրներ հայտարարել են հանածո վառելիքի արդյունահանման ավելացման ծրագրերի մասին։ Մետաղների բարձր գները նույնպես հանգեցնում են վերականգնվող էներգիայի թանկացման, որը կախված է այնպիսի մետաղներից, ինչպիսիք են ալյումինը եւ նիկելը ' մարտկոցի արտադրության համար:

Իր զեկույցում Համաշխարհային բանկը քաղաքականությունը որոշող անձանց  առաջարկում է անհապաղ գործել, որպեսզի նվազագույնի հասցնեն վնասներն իրենց քաղաքացիների եւ համաշխարհային տնտեսության համար: ՀԲ-ի զեկույցում կոչ է արվում մշակել սոցիալական պաշտպանության հասցեական ծրագրեր, ինչպիսիք են դրամական նպաստները, դպրոցական սննդի ծրագրերը եւ հասարակական աշխատանքների ծրագրերը՝ պարենի եւ վառելիքի սուբսիդավորման փոխարեն: ՀԲ-ի կարծիքով, առանցքային առաջնահերթություն պետք է դառնան էներգաարդյունավետության մեջ ներդրումները, ներառյալ շենքերի ջերմամեկուսացումը: Զեկույցի հեղինակները նաեւ կոչ են անում երկրներին արագացնել էներգիայի աղբյուրների մշակումը, որոնք ապահովում են ածխածնի արտանետումների զրոյական մակարդակ, ինչպիսիք են էներգիայի վերականգնվող աղբյուրները: