Կրեդիտորները կնախընտրեն կոլեկտորին

Ռեստիտուտոր Քեյ Փի՚ ընկերությունը հանդիսանում է Հայաստանում կոլեկտարային բիզնեսի ոլորտի առաջամարտիկը: Ինչո՞ւմ է կայանում հայկական կոլեկտորային բիզնեսի առանձնահատկությունը և ինչպե՞ս եք գնահատում ընկերության կողմից մատուցվող ծառայությունների արդյունավետությունը:

Կապված հայրենական շուկայում պոտենցիալ պահանջարկ ունեցող այս նոր ծառայության ներդրման հետ, մենք, առաջամարտիկներս, բախվեցինք մի շարք պրոբլեմների ու դժվարությունների հետ, սակայն, մեր գործունեության արդյունավետությունը գերազանցեց անգամ ամենալավատեսական սպասելիքները: Մեզ հաջողվեց հավաքագրել պարտքերի ավելի քան 50 տոկոսը և իրական հնարավորություն ունենք այդ ցուցանիշը հասցնել 80 տոկոսի, դա այն դեպքում, երբ մենք սպասում էինք ստանալ ընդամենը 30 տոկոսանոց արդյունք, քանի որ աշխատում էինք ամենապրոբլեմային և գործնականում անհույս գործերի հետ: Ընդհանուր առմամբ, 2009 թվականի սեպտեմբերից` ընկերության հիմնադրման օրվանից մինչ օրս, ընկերությունը, ինչպես իրավաբանական, այնպես էլ ֆիզիկական անձանցից ստացել է 70 պահանջ, որտեղ ֆիզիկական անձանց պահանջները կազմել են հայտերի ընդհանուր թվի 20 տոկոսը:

Խոսելով կոլեկտորային բիզնեսի մասին ընդհանրապես, իսկ մասնավորապես, հայկական կոլեկտորային բիզնեսի առանձնահատկությունների մասին, չի կարելի չընդգծել մարդկային գործոնի առաջնահերթ ու որոշիչ դերը: Ինչքանով էլ մենք աշխատում էինք ստանդարտիզացնել պարտքերի հավաքագրման գործընթացը, այնուամենայնիվ, որոշակի շտկումներ ու ճշգրտումներ անխուսափելի են, քանի որ յուրաքանչյուր պարտապանի և պարտքի նկատմամբ մենք կիրառում ենք բացառապես անհատական մոտեցում, միաժամանակ կողմնորոշվելով ըստ տնտեսական առավելագույն էֆեկտի: Իսկ հայրենական կոլեկտորային բիզնեսի հիմնական տարբերությունը բնութագրվում է պարտապանի վարքով, որին հատուկ է անպատկառությունը, ագրեսիան, գործին ունեցած առնչությունը կոծկելու ուղղությամբ օգտագործվող ամենաճկուն միջոցները: Դրանից բացի, կոլեկտորային ծառայությունների հայկական շուկային հատուկ է պարտավորությունների չկատարման շատ բարձր մակարդակ: Ներկայումս Հայաստանում պարտավորությունների չկատարման հարցը խոչնդոտում է ֆինանսա-բանկային համակարգի բնականոն և արդյունավետ զարգացմանը, միաժամանակ, հասարակայնության առջև դնելով շատ ավելի լուրջ պրոբլեմներ:

Պրն.Եղոյան, հաճախորդների նկատմամբ Ձեր կողմից մշակվա՞ծ է արդյոք համապատասխան սակագնային քաղաքականություն, և ինչն է դրված գնագոյացման հիմքում, արդյո՞ք վճարման ժամկետները:

Այո, մեր կողմից մշակված է համապատասխան գնային քաղաքականություն, որը հիմնված է միջազգային փորձի և ստանդարտների վրա, իհարկե, հաշվի առնելով ազգային շուկայի առանձնահատկությունները: Եթե Ռուսաստանում կրեդիտորին վերադարձված գումարի կոմիսիան սկսվում է 30 տոկոսից, իսկ Ամերիկայում այն կազմում է 20 տոկոս, ապա մեր ընկերությունը սանդղակը սահմանել է 15-40 տոկոսի սահմաններում: Ուրիշ ոչ մի վճար, որևէ այլ ծառայության կամ գործողությունների դիմաց մենք չենք գանձում: Իսկ գնագոյացումը, այսինքն կոմիսիայի չափն այնքան կախված չէ պարտքի ժամկետների խախտումից, որքան պարտքի չափից և պարտապանի ու նրա պարտքի հետ կապված դեպքի բարդությունից: Չէ՞ որ որոշ անբարեխիղճ պարտապաններ պարտքը վերադարձնելուց խուսափելու համար դիմում են ամենաճկուն միջոցների ու հնարավոր հնարքների, չնայած մեր պարագայում դրանք չեն անցնում: Նման պարտապաններին մենք խորհուրդ ենք տալիս իրենց ուժերն ու հնարավորություններն ուղղել պարտքի մարմանը և պարտավորությունների կատարմանը, քանի որ եթե նրանցով սկսել է զբաղվել կոլեկտորային ընկերությունը, ապա պատասխանատվությունից խուսափելը գործնականում անհնար է:

Հիմնականում հենվելով արդեն գոյություն ունեցող տրադիցիաների վրա, ֆինանսական կազմակերպությունները նման հարցերի լուծումները դնում են կամ իրենց հաստիքային իրավաբանների, կամ էլ անվտանգության ծառայության վրա: Ինչպիսի՞ բացասական հետևանքներ կարող է դա ունենալ և ինչո՞վ է բացատրվում նման պրոբլեմները կոլեկտորային ընկերություններին հանձնարարելու նպատակահարմարությունը:

Բանկերն ունեն իրենց ներքին կառույցները, որոնք զբաղվում են ժամկետանց պարտավորություններով: Սակայն, երբ նման պրոբլեմի լուծումը հանձնարարվում է բանկի անվտանգության ծառայության աշխատողին կամ հաստիքային իրավաբանին, ապա պարտապանի հետ կոնֆլիկտը դառնում է անխուսափելի, ինչն ուղղակի բացասականորեն է ազդում տվյալ ֆինանսական կազմակերպության հեղինակության վրա, այդ ընկերության համար սկսում են առաջանալ անկանխատեսելի, այդ թվում նաև համբավի հետ կապված ռիսկեր: Իսկ կոլեկտորային ընկերությունը, պարտապանի նկատմամբ կիրառելով իր արդյունավետ մեթոդնեերը, միաժամանակ գործելով օրենքի սահմաններում, խափանում է նման ռիսկերի առաջացումը:

Մեր հասարակության մեջ ստեղծվել և աջակցվում է մի ստերեոտիպ, կամ նախահամոզվածություն, որ իրավաբանն էլ ոչ պակաս հաջողությամբ կարող է կատարել կոլեկտորային ընկերության գործը: Սակայն, իրավագիտությունը, ինչպես նաև նման այլ գործունեություն, ունի իր սկզբունքներն ու ստանդարտները, ինչպես նաև իր բնորոշ գծերը: Չի կարելի չնշել, որ կոլեկտորային պարտավորությունները, այնուամենայնիվ, սերտորեն կապված են իրավաբանական ծառայությունների հետ, սակայն վերջիններս չեն մասնագիտանում ժամկետանց վարկերի և դեբիտորական պարտավորությունների բռնագանձումով: ՙՌեստիտուտոր Քեյ Փի՚ ընկերությունը մատուցում է նաև մասնագիտացված իրավաբանական ծառայություններ և ընկերությունն այս առումով նպատակ ունի այս շուկան բարձրացնել ավելի բարձր որակական մակարդակի վրա:

Պրն.Եղոյան, Ձեր ընկերության գնահատականներով որքա՞ն է Հայաստանի բանկային համակարգի պրոբլեմային պարտքերի ծավալը: Քանի՞ բանկի հետ եք արդեն աշխատում և բիզնեսի որ ոլորտների ներկայացուցիչներն են հանդիսանում ձեր ընկերության պոտենցիալ հաճախորդները:

Ընկերության մասնագետների կողմից իրականացված հետազոտություների արդյունքներով, 2008 թվականի դրությամբ երկրի բանկային համակարգում ժամկետանց պարտքերի ծավալը կազմում էր 62 մլրդ.դրամ: Գտնում եմ, որ 2009 թվականի արդյունքներով այս թիվը կաճի, քանի որ ճգնաժամի ակտիվ փուլը հարվածեց հատկապես 2009 թվականին, երբ ժամկետանց վարկերի քանակն աճեց: Ժամկետանց վարկերի հավաքագրման գծով ՙՌեստիտուտոր Քեյ Փի՚ ընկերությունը համագործակցում է ֆինանսա-բանկային համակարգի շատ ներկայացուցիչների հետ, իսկ մշտական հիմունքներով արդեն համագործակցում է ՙԱԳԲԱ-Կրեդիտ Ագրիկոլ Բանկի՚ և 2 վարկային կազմակերպությունների հետ: Ներկայումս մշտական համագործակցություն հաստատելու ուղղությամբ բանակցություններ են ընթանում ևս 4 բանկերի հետ: Իսկ դեբիտորական պարտավորությունների գծով մեր ծառայություններից կարող են օգտվել ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ իրավաբանական անձինք, բիզնեսի տարբեր ոլորտների ներկայացուցիչներ, հատկապես այն ընկերությունները, որոնք մատուցում են կոմունիկացիոն և կոմունալ ծառայություններ, քանի որ նրանք ամենից հաճախ են առնչվում պարտքերի վերադարձի պրոբլեմի հետ:

Ինչպե՞ս է ընկերությունը գործում առանց կոլեկտորային ընկերությունների համար հատուկ օրենսդրական բազայի: Ի՞նչ մեթոդներ կարող եք կիրառել, և ինչ մեթոդներ չեք կարող կիրառել գումարների բռնագանձման ժամանակ:

Մասնագիտացված կոլեկտորային գործունեություն իրականացնելու համար հատուկ լիցենզիա կամ հավատարմագրություն չի պահանջվում: Մենք մեր ծառայությունները մատուցում ենք պայմանագրի հիման վրա, փորձելով պարտապանի ու կրեդիտորի միջև հանդես գալ որպես կապող օղակ, ներկայացնելով մեր հաճախորդների շահերն ու իրավունքները: Չնայած այսօր Հայաստանում չկա որևէ հատուկ օրենսդրություն, կամ օրենսդրական ակտ, որը կարող էր կարգավորել մեր գործունեությունը, սակայն մեր գործունեությունն ու մեթոդները ՀՀ գործող օրենսդրությանը չեն հակասում: Հայտի սկզբնական, այսինքն` կրեդիտորի պահանջների քննարկման փուլում, իրականացվում է պարտքի դեպքի և պարտապանի մանրազնին վերլուծություն, այնուհետև տեղի է ունենում այն մեթոդների ընտրությունը, որոնք առավել արդյունավետ կլինեն: Թե հատկապես ո՞ր մեթոդները կկիրառվեն, մենք իրավունք չունենք հայտարարել, դա մեր ընկերության առևտրային գաղտնիքն է: Պարտապանի կողմից պարտքը չվերադարձնելու ռիսկը նվազեցնելու նպատակով ընկերությունն զբաղվում է նաև սքորինգով`պոտենցիալ փոխառուի վճարունակության գնահատմամբ, իսկ այլ խոսքերով, ժամկետանց պարտավորությունների առաջացման կանխարգելումով: Մեր գործունեության մեջ օգտվում ենք նաև հոգեբանների և սոցիոլոգների ծառայություններից, ինչը նույնպես բարձրացնում է աշխատանքի արդյունավետությունը:

Պրն. Եղոյան, իսկ ձեզ մոտ արդյոք պրոբլեմներ չեն՞ առաջանում պաշտոնական աղբյուրներից անհրաժեշտ տեղեկություններ ստանալիս:

Պրոբլեմը կախված է տեղեկությունների ստացման ժամկետներից: Համապատասխան գերատեսչությունների աշխատանքում բացակայում է օպերատիվությունը և մեկ հայտի բավարարումը տևում է 7-10 օր: Սակայն, այնուամենայնիվ, կուզենայի նշել, որ պարտապանի մասին անհրաժեշտ բոլոր տեղեկությունների ազատ ստացումը բավականին կհեշտացներ մեր աշխատանքը:

Ակնհայտ է, որ ֆինանսական ճգնաժամի պայմաններում, ինչպես մեր երկրում, այնպես էլ ամբողջ աշխարհում, բարձրացել է կոլեկտորային ընկերությունների դերը: Չկա՞ արդյոք վտանգ, երբ երկրում իրավիճակը կարգավորվի, ապա շուկան կամ բանկային համակարգն արդեն չի ունենա կոլեկտորային ծառայությունների ներկայիս կարիքը:

Կոլեկտորային ծառայությունների կարիքը միշտ էլ եղել է ու կլինի: Պարզապես, ճգնաժամը կոլեկտորային բիզնեսի համար ավելի բարենպաստ պայմաններ ստեղծեց:

Վարկավորման զարգացած շուկա ունեցող երկրներում ձևավորված են պարտքերի հետ աշխատելու ստանդարտ սխեմաներ` մինչև որոշակի ժամկետը դրանցով զբաղվում է բանկը, այնուհետև պարտքը փոխանցվում է կոլեկտորական ընկերությանը, նրա աուտսորսինգին, իսկ երրորդ փուլը նախատեսում է ընկերության կողմից ժամկետանց պարտավորությունների փաթեթի ձեռքբերում: Ո՞ր սխեման է օգտագործվում Ձեր ընկերության կողմից, և կիրառո՞ւմ եք արդյոք, պարտքերի գնում:

Տվյալ փուլում մենք չենք զբաղվում պրոբլեմային պարտքերի փաթեթի ձեռքբերումով, սակայն մոտ ապագայում մեր հաճախորդների շրջանում անպայման կսկսենք կիրառել այդ ծառայությունը: Իսկ ինչ վերաբերում է պարտքերի կառավարման մեխանիզմի ստանդարտացմանը, ապա հակառակը, մենք աշխատում ենք հնարավորինս կատարել հաճախորդի պահանջները, պայմանագրում սահմանելով նրա համար ձեռնտու պայմաններ, չսահմանելով ժամկետային սահմանափակումներ: Թե ինչ տեսքով պարտքը կհանձնվի մեր կառավարմանը, կախված կլինի վարկային բաժնի վարած քաղաքականությունից, տարբեր կազմակերպություններում այդ ժամկետներ լինում են տարբեր` 90-210 օր: Սակայն, ինչքան շուտ պարտքը փոխանցվի կոլեկտորային ընկերության աուտսորսինգին, այնքան մեծ կարող է լինել պարտքի հիմնական գումարը հաջողությամբ վերադարձնելու շանսերը: Չի կարելի պարտքը հասցնել վերին աստիճանի անհուսալի վիճակի և միայն դրանից հետո դիմել կոլեկտորային ընկերություններին: Տվյալ դեպքում ֆինանսական կառույցը կարող է մեծ վնասներ կրել, ձեռքից բաց թողնել շահույթը և պարտքը բռնագանձելիս բախվել ավելի լուրջ պրոբլեմների հետ:

Պրն.Եղոյան, շատ հաճախ անբարեխիղճ պարտապանները, պարտքը չվերադարձնելու նպատակով թաքնվում են այլ երկրներում: Կոլեկտորային ծառայությունների զարգացած շուկա ունեցող երկրներում այդ խնդիրը լուծվում է տարբեր երկրների ընկերությունների միջև փոխադարձ համագործակցության ճանապարհով: Ձեզ հաջողվե՞լ է արդյոք համագործակցություն ստեղծել այլ երկրների կոլեկտորային ընկերությունների հետ:

Այո, մենք ակտիվորեն աշխատում ենք այդ ուղղությամբ: Առաջին հերթին կհամագործակցենք ԱՊՀ անդամ-երկրների կոլեկտորային ընկերությունների հետ: Արդեն համագործակցում ենք Ռուսաստանի և ԱՄՆ մի քանի ընկերությունների հետ:

Պրն.Եղոյան, ինչպիս՞ին եք տեսնում այս շուկայի զարգացումը առաջիկա տարիներին:

Կարծում եմ, որ կոլեկտորային բիզնեսը Հայաստանում կսկսի զարգանալ արագ տենպերով: Հաշվի առնելով մեր հասարակության կրեատիվ բնույթը, վստահ եմ, որ մոտ ապագայում, շուկայում կհայտնվեն մի քանի կոլեկտորային ընկերություններ, ինչը մրցակցային միջավայր կստեղծի, որտեղ ամեն մասնակից կփորձի բացահայտել իր գործնական որակները: Սակայն, կուզենայի մեկ անգամ ևս ընդգծել, որ այս գործունեությունը մասնավոր հատվածում հանդիսանում է ամենապրոբլեմայիններից ու դժվարիններից մեկը:

Զրույցը վարեց Էլիտա Բաբայանը