Չորեքշաբթի, 17 Մարտի 2010 11:44
Հայաստանում ամեն մի ընտանիք հանդիսանում է պոտենցիալ փոխառու
ԱրմԻնֆո. ACRA վարկային բյուրոյի գործադիր տնօրեն Արտակ Արզոյանի հարցազրույցը ԱրմԻնֆո գործակալությանը
Պրն. Արզոյան, ընթացիկ տարվա առաջին ամիսների վարկավորման ցուցանիշներն արդեն նշանակալից աճ են ցուցադրում: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված: Միթե՞, իրոք, ճգնաժամն արդեն հաղթահարված է:
Ընթացիկ տարում վարկավորման ծավալների արձանագրված 87 տոկոսանոց, ինչպես նաև տրամադրված վարկերի քանակի 17.4 տոկոսանոց աճը հիմնականանում պայմանավորված է բիզնես-միավորների վարկավորման ակտիվությամբ: Ընդ որում, կարելի է նշել նաև մեկ բիզնես-վարկի միջին չափի 46 տոկոսանոց աճը: Վերջինը գործոնը անցյալ տարի բանկային համակարգում արտաքին աղբյուրներից խոշոր վարկային ռեսուրսների տեղաբաշխման հետևանք է: Բիզնեսի, մասնավորապես, փոքր և միջին ձեռնարկատիրության սուբյեկտներին 2010 թվականի հունվարին տրամադրվել են 20 մլրդ.դրամի վարկեր, 2009 թվականին տրամադրված 9.6 մլրդ.դրամի համեմատ: Նման միտումները կարող են լուրջ խթան հանդիսանալ տնտեսական աճի վերականգնման համար, քանի որ բիզնես-միավորներին տրամադրվող վարկերն ուղղված են տնտեսության ակտիվացմանը: Նման խոշոր վարկային ներդրումները կարող են ծառայել այն նպատակների իրականացմանը, որոնք 2009 թվականին հետապնդվում էին Կառավարության և Կենտրոնական բանկի կողմից` տնտեսությունը սնել վարկային ռեսուրսներով և ՀՆԱ բարձրացնել նոր որակական մակարդակի:
Նշված միտումներն ինչպ՞ես անդրադարձան ACRA վարկային բյուրոյի վարկային պատմությունների տվյալների բազայի վրա, որտեղ առյուծի բաժինը, 2008 թվականին իրականացված ակտիվ սպառողական վարկավորման շնորհիվ, կազմում են ֆիզիկական անձանց վարկային պատմությունները:
Իրոք, քանակական առումով, տվյալների մեր բազայում գտնվող վարկային պատմությունների մեծ մասը վերաբերում են ֆիզիկական անձանց` ավելի քան 900 հազար պատմություններ, այն ժամանակ, երբ իրավաբանական անձանց վարկային պատմությունները կազմում են 17 հազար: Ֆիզիկական անձանց պատմություններում ՙեղանակ են ստեղծում՚ սպառողական վարկերը, որոնց միջին չափն աճել է 30 տոկոսով և ներկայումս կազմում է 265 հազար դրամ: Հետաքրքրական է, որ արդեն 2010 թվականի հունվարին, 2009 թվականի հունվարի համեմատ, տրամադրված սպառողական վարկերի ծավալներն աճել են 17 տոկոսով, ինչը, իմ կարծիքով, հաջողությամբ իրականացված հակաճգնաժամային միջոցառումների արդյունք է: Հայտնի է, որ 2009 թվականին իրականացվում էր զսպված սպառողական վարկավորում: Բանկերի և ԿԲ-ի արտակարգ զգույշ քաղաքականությամբ լուրջ ռիսկերին դիմակայելու համար սահմանվեցին բավականին կոշտ պայմաններ: Իհարկե, նման կոշտությունն ու զսպվածությունը, մյուս կողմից, կարող են բացասականորեն ազդել տնտեսական ակտիվության վրա, սակայն, տվյալ դեպքում միանշանակ է, որ նման մոտեցումներն իրենց արդարացրեցրին, բացահայտելով բանկերի նշանակալից իրացվելիությունը, ինչն էլ իր հերթին հնարավորություն տվեց ճգնաժամային փուլից դուրս գալ առանց լուրջ ֆինանսական կորուստների: Ներկայումս դժվար է ասել, թե հետագայում պատկերն ինչ զարգացումներ կունենա, սակայն բանկային համակարգում տիրող իրավիճակը խոսում է ճգնաժամից աստիճանաբար դուրս գալու մասին:
Պրն.Արզոյան, բնակչության եկամուտների անկայունության պայմաններում ինչքանո՞վ է տրամաբանական սպառողական վարկերի միջին չափերի աճը, թեկուզ և անցյալ տարի:
Միջին չափի աճը պայմանավորված է, առաջին հերթին, ընթացիկ տարվա հունվարին տարադրամի փոխարժեքի տարբերությամբ, երկրորդ, բանկերի կողմից վարկային քաղաքականության լիբերալացումով: Բացի այդ, բանկերն սկսել են վարկեր տրամադրել նվազագույն ռիսկերով փոխառուներին:
Փոխառուի ռիսկի գնահատումն անմիջականորեն կապված է նրա վարկային պատմության հետ: Ներկայիս պայմաններում ինչքանո՞վ են ավելացել ACRA-ին, այդ թվում նաև բանկերի մասնաճյուղերի ու վարկային կազմակերպությունների կողմից, կատարվող հարցումները:
ACRA-ի ծառայություններից օգտվելու ծավալների տարբերությունն ակնհայտ է: Եթե երկու տարի առաջ բանկերը վարկային բյուրոյի տեղեկատվությունից օգտվում էին միայն առանձնահատուկ դեպքերում, ապա այժմ, ճգնաժամի ազդեցության ներքո` յուրաքանչյուր հայտի դեպքում: Ներկայումս բոլոր 22 առևտրային բանկերը և վարկային կազմակերպությունների մեծ մասը, հայտերի բավարարման համար օգտվում են ACRA-ի ծառայություններից: Ընդ որում, վարկային պատմություններից անսահմանափակ օգտվելու իրավունք ունեն հաճախորդների մեծ բազա ունեցող 7 բանկեր և մեկ վարկային կազմակերպություն: Ինչը վերաբերում է մասնաճյուղերին, ապա այստեղ տեխնիկական առումով գոյություն ունի 2 մոտեցում: Առաջին մոտեցումով, մասնաճյուղի կողմից ստացվող վարկային հայտերը հաստատման համար ուղարկվում են գլխամասային գրասենյակ, իսկ երկրորդ մոտեցումը նախատեսում է, որ մասնաճյուղերը նույնպես ստանում են վարկային պատմությունների բազա մտնելու համար նախատեսված համապատասխան ծածկագիրը: Ընդ որում, մասնաճյուղերի աշխատակիցները մեծ պատասխանատվությամբ են կատարում հարցումները, դրանց հիման վրա ինքնուրույն վճռելով տվյալ հայտի ՙճակատագիրը՚: Երկրորդ մոտեցումը համարում եմ ավելի արդյունավետ, կենտրոնացված մոտեցման համեմատ, որը բնորոշ է մասնաճյուղերի խոշոր ցանց ունեցող բանկերին: Այսօր մասնաճյուղերի խոշոր ցանց ունեցող 2 բանկեր շահագրգռված են երկրորդ մոդելի մեջ և մեզ հարցումներ են անում տեղեկությունների անօրինական օգտագործման ռիսկերի զսպման ուղղությամբ: Իհարկե, մենք արդեն ունենք այդ մեխանիզմները, որոնք արդեն առաջարկել ենք:
ACRA-ն մշակում էր փոխառուների վերաբերյալ տվյալների ստացման աղբյուրները դիֆերսիֆիկացնելու նախագիծ: Ո՞ր փուլում է այն գտնվում:
Ներկայումս փոխառուների պարքերի վերաբերյալ տեղեկությունները մենք ստանում ենք միայն բանկերից ու վարկային կազմակերպություններից: Սակայն սպասում ենք Կառավարության համապատասխան որոշմանը, որի նախագիծը մշակվում է Կենտրոնական բանկի կողմից: Այդ որոշումը մեզ հնարավորություն կտա անհատապես աշխատել պետական գերատեսչությունների հետ, լուծելով տվյալների նույնականացման ստույգության բարձրացման հարցը, տարբեր աղբյուրներից փոխառուի վերաբերյալ հավաքելով լիակատար տվյալներ: Տեխնիկական առումով մենք լիովին պատրաստ ենք նման տեղեկատվության ստացմանը: Տեղեկատվության ամբողջական փաթեթը կարևորագույն դեր է խաղում վարկային ռիսկի գնահատման գործում, քանի որ լրացուցիչ տեղեկություններ է տրամադրում փոխառուի վճարունակության մասին:
Դրանից բացի, փոխառուի վճարունակության վերաբերյալ տեղեկությունների ընդլայնման հնարավորություններից մեկն էլ կդառնա behavioral (ՙվարքագծային՚) սքորինգային ծրագրի գործարկումը: Առաջիկա 3-4 ամիսներին նախատեսում ենք ավարտել այդ ծրագրի մեթոդաբանության մշակումը: Եթե մեզ հաջողվի նախատեսած ժամկետներում ավարտել այն, ապա արդեն ընթացիկ տարվա ավարտին կամ 2011 թվականի սկզբին նախագծի ամբողջական տարբերակը մատչելի կդառնա մեր հաճախորդների համար:
Բանկերը հաճախակի էին հայտարարում բնակչության կողմից բանկային ծառայություններից օգտվելու ցածր մակարդակի մասին: Համահո՞ւնչ է են արդյոք այդ հայտարարությունները ACRA-ի վիճակագրությանը:
Ներկայումս ACRA-ի բազայում կա վարկային տեղեկատվություն Հայաստանի հասուն բնակչության 43 տոկոսի վերաբերյալ, որը, ակտիվ վարկավորման ընթացքի և մինչև 2010 թվականի ավարտը հարցումների նախատեսված առնվազն 30 տարեկան տոկոսանոց աճի պայմաններում, կհասնի 45-46 տոկոսի: Զարգացած երկրների համեմատ սա բավական ցածր ցուցանիշ է: Սակայն, եթե հաշվի առնենք, որ Հայաստանում յուրաքանչյուր ընտանիք միջին հաշվով բաղկացած է 3-4 անդամից, ապա կոպիտ հաշվարկներով, յուրաքանչյուր ընտանիքի գոնե մեկ անդամ օգտվում է վարկային ծառայություններից, այսինքն, վարկային ռեսուրսներից օգտվելու իրավունք ունի յուրաքանչյուր ընտանիք:
Հայտնի է, որ Կենտրոնական բանկն ունի վարկային ռեգիստր: Ինչքանո՞վ է արդյունավետ երկու միանման կառույցների գոյությունը, և չի՞ առաջանում արդյոք շահերի բախում:
Կենտրոնական բանկի վարկային ռեգիստրի տեղեկությունները հիմնականում ծառայում են բանկային համակարգի կարգավորմանը: Բնական է, որ ACRA-ի գործունեության հետևանքով ռեգիստրին արվող հարցումները կրճատվեցին, ինչը համահունչ է ԿԲ քաղաքականությանը` ակտիվացնել հատկապես վարկային բյուրոյի վարկային պատմությունների շրջանառությունը: Սակայն վարկային ռեգիստրը կարևոր նշանակություն ունի կրեդիտորների կողմից տրամադրվող տեղեկությունների զտման տեսանկյունից: Բացի այդ, գոյություն ունի փորձ, որի համաձայն, վարկային ռեգիստրները կարող են տեղեկություններ ստանալ կարգավորման նպատակով, հետևաբար, դրանով իսկ հանվում է շահերի բախման հարցը:
Վերջում կուզենայի հարցնել բյուրոյի ֆինանսական վիճակի, մասնավորապես, եկամուտների մասին:
Ինչպես գիտեք, ACRA վարկային բյուրոն իր գործունեությունն սկսել է 2004 թվականին, իսկ 2008 թվականից աշխատում է շահույթով, որն ուղղվում է կուտակված վնասների ծածկմանը: Ընդ որում, 2009 թվականին շահույթի չափերը 4 անգամ գերազանցեցին 2008 թվականի ցուցանիշները: Շուտով սպասվում է վնասների զրոյացում և շահույթների ապահովում, որից հետո կսկսենք մեր բաժնետերերին վճարել առաջին դիվիդենտները:
Զրույցը վարեց Լիլիթ Ասլանյանը
ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Հայաստանում ՊԲԱ-ն պետական մարմինների ներխուժում է մասնավոր դաշտ եւ հերթական հարկ՝ նոր անվանակոչմամբ․ փորձագետ
Աշխատում էին համապարփակ բժշկական ապահովագրության վրա, ստացան՝ համընդհանուր։ Հայաստանը շուկայական տնտեսության մոդելից լայնածավալ հետքայլ է կատարում դեպի վարչահրամայական տնտեսություն. Հայկազ Ֆանյան
Մարիամ Համբարձումյան. Հայաստանի կրթական համակարգն առայժմ չի կարողացել անցնել այն տրանսֆորմացիան, որն այսօր անհրաժեշտ է բիզնեսի համար
Շաքարի ներմուծումը Հայաստան 2025թ. առաջին կիսամյակում կրճատվել է 66%-ով
ATI.SU․ Հայաստանում միջազգային բեռնափոխադրումների պահանջարկը 30%- ով աճել է
ՔՊ-ը Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի պաշտոնի համար առաջադրել է Արմեն Քթոյանի թեկնածությունը
Հայաստանն ու Ֆրանսիան դիտարկում են տեխնոլոգիական ոլորտում համագործակցության ընդլայնման հեռանկարները