Ուրբաթ, 9 Հուլիսի 2010 12:04
Ֆոնդային բորսաների զարգացմանն ու էմիսիաների քանակի ավելացմանը զուգընթաց բարձրանում է նաև ազգային ռեյտինգային գործակալությունների դերը
ԱրմԻնֆո. <Կրեդիտ-Ռեյտինգ> ռեյտինգային գործակալության գլխավոր տնօրենի հարցազրույցը ԱրմԻնֆո գործակալությանը:
Վերջերս ուկրաինական առաջատար "Կրեդիտ-Ռեյտինգ" գործակալության կողմից անց է կացվել ԱՊՀ երկրների գնահատում, շնորհելով նրանց վարկային ռեյտինգներ` ըստ գործակալության կողմից վերջերս մշակված տարածաշրջանային ռեյտինգային նոր սանդղակի: Անկախ վարկային ռեյտինգները նոր սանդղակով շնորհվել են ԱՊՀ 11 երկրների, որոնցից 9-ը, այդ թվում նաև Հայաստանը, ստացել են (cisA) մակարդակի ռեյտինգ: ԱՊՀ երկրները ռեյտինգների տարածաշրջանային սանդղակով բաժանվել էին երկու մակարդակների` սպեկուլյատիվ (cisD-ից մինչև cisBB) և ինվեստիցիոն (cisBBB-ից մինչև cisAAA): Ի դեպ, cisD ռեյտինգը ցուցադրում է վարկառուի դեֆոլտը, իսկ cisAAA-ն` ամենաբարձր վարկունակությունը:
Պրն Դուբկո, վարկունակության ի՞նչ մակարդակով են բնութագրվում ԱՊՀ 9 երկրներին, այդ թվում նար Հայաստանին շնորհված կայուն ինվեստիցիոն մակարդակի ռեյտինգները, ի՞նչ մեթոդաբանությամբ է հաշվարկվել ռեյտինգը և ի՞նչ տվյալներ են հաշվի առնվել հաշվարկներում:
Մինչև Ձեր հարցին պատասխանելը կցանկանայի մի փոքր պատմել սանդղակի մասին, որով շնորհվել են ռեյտինգները: Մեր ռեյտինգային գործակալության կողմից ԱՊՀ երկրներին ռեյտինգների տարածաշրջանային սանդղակն առաջարկվել է առաջին անգամ: Ընդհանրապես, աշխարհում գոյություն ունեն ռեյտինգների տարածաշրջանային սանդղակների շնորհման օրինակներ, սակայն, ռեյտինգային գործակալությունների ավելի հասկանալի ու ավանդական պրոդուկտներ են հանդիսանում կամ միջազգային սանդղակներով շնորհված ռեյտինգները, որոնցով զբաղվում է ռեյտինգային գործակալությունների առաջատար եռյակը` Moody’s, Fitch և Standard and Poor’s, կամ էլ ազգային ներքին սանդղակներով հաշվարկված ռեյտինգները: Ես գիտեմ, որ, օրինակ, Հայաստանում կա AmRating ռեյտինգային գործակալությունը, որն ազգային սանդղակով
վարկային ռեյտինգներ է շնորհում Հայաստանի բանկային ոլորտում: Տարածաշրջանային ղանդղակի իմաստը կայանում է նրանում, որպեսզի տարածաշրջանային ներդրողին տրամադրվեն գնահատման ավելի հստակ գործիքներ: Նման դեպքերում միջազգային սանդղակը դառնում է ոչ այնքան արդյունավետ: Միևնույն տարածաշրջանի միանգամից մի քանի երկրներում աշխատող ներդրողին էմիտենտների հուսալիության ամենալայն դիֆերենցիացիան կարող է տալ տարածաշրջանային ռեյտինգային սանդղակը: Այդ սանդղակով էլ մենք ռեյտինգներ ենք շնորհել ԱՊՀ 11 երկրների, որոնցից 9-ը վերաբերում են ներդրումներին:
Հայաստանին շնորհվել է ներդրումային մակարդակի cisA ռեյտինգ:
Ի դեպ, նման ռեյտինգներ են շնորհվել նաև Ուկրաինային և Բելառուսին, ինչը խոսում է այդ էմիտենտների բարձր հուսալիության մասին: Ռեյտինգները շնորհվել են մակրոտնտեսական ցուցանիշների վերլուծությունների հիման վրա, մասնավորապես, ժողովրդագրական իրավիճակի վերաբերյալ տվյալների, դրամավարկային, բյուջետային և հարկային քաղաքականության ցուցանիշների, քաղաքական իրավիճակի և իշխանությունների թևերի միջև փոխհամագործակցության վերաբերյալ տեղեկությունների հիման վրա: Ուսումնասիրվել են 2005-2009 թվականների բոլոր տվյալները: Ռեյտինգային գնահատման ժամանակ մանրամասն ուսումնասիրվել է նաև պետության պարտքերի քաղաքականությունը:
Եվ ինչպիսի՞ն է մեր պետության պարտքերի քաղաքականությունը:
Հայաստանի վարկային ռեյտինգի մակարդակը, իրոք, սահմանափակվում է պետական պարտքի բավականաչափ բարձր ծավալներով, որը 2009 թվականին անցավ ՀՆԱ 40%-ից: Մեր ընկերության վերլուծաբանների գնահատականներով, Հայաստանը բավականին մեծ կախվածություն ունի ֆինանսավորման արտաքին աղբյուրներից, ինչը հանդիսանում է ռեյտինգը սահմանափակող ամենալուրջ գործոններից մեկը: Նման մի գործոն էլ հանդիսանում են աշխարհաքաղաքական ռիսկերը, որը կապված է Ադրբեջանի հետ սառեցված հակամարտության հետ: Բոլոր այս կարևորագույն գործոնները կարող են կանխորոշել երկրի վարկունակությունը` միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ապագայում: Մյուս կղմից, Հայաստանն ունի արտաքին իրացվելիության բավականին բարձր մակարդակ, ինչը պայմանավորված է արտարժութային ռեզերվների միջոցով կարճաժամկետ համախառն արտաքին պարտքը մարելու բարձր մակարդակով, որը կազմում է ՀՆԱ 383%: Երկրների ռեյտինգները կանխորոշվում են նաև դրամավարկային քաղաքականության հավասարակշռությամբ և վերջին տարիներին ինֆլյացիայի տեմպերի ցածր մակարդակով` տարածաշրջանի մյուս երկրների համեմատ:
Ձեր վերլուծաբանների կարծիքով, ինչպիսի միտումներ են բնորոշ Հայաստանի պարտավորությունների շուկային: Եվ ինչպե՞ս եք գնահատում մեր էմիտենտների թափանցիկության մակարդակը:
Այս շուկայում էմիտենտների քանակն առայժմ սահմանափակ է: Նման իրավիճակ էր տիրում նաև Ուկրաինայում 2001-2002 թվականներին, երբ շուկայում շրջանառվում էին ընդամենը մի տասնյակ էմիտենտների պարտատոմսեր: Ինչ վերաբերում է հայ էմիտենտների թափանցիկությանը, ապա այն բարձր համարել չի կարելի: ԱՊՀ շատ երկրներում, ինչպես նաև Հայաստանում, բիզնեսի վարման ստանդարտները չեն համապատասխանում ընդունված նորմերին, ինչն էլ խոչընդոտում է արժեթղթերի շուկայի դինամիկ զարգացմանը, ինչպես նաև ներդրումների ներգրավմանը: Տվյալ դեպքում, ռեյտինգային գործակալությունների գնահատականները կարող են այդ շուկաները ներդրողների համար դարձնել ավելի հասկանալի ու թափանցիկ:
Ներդրողի համար ինչպիսի՞ կարևորություն ունեն ռեյտինգային գործակալությունների գնահատականները և ո՞ր դեպքերում են ներդրողները դրանց հետևում:
Պարտատոմսերի շուկայի ձևավորման սկզբնական փուլում դրա հիմնական մասնակիցներ են դառնում մի-քանի ամենախոշոր, հաճախ նաև պետական, ընկերություններ: Այդ ընկերությունները, որպես կանոն, ներդրողին ավելի հայտնի են ու թափանցիկ և դրանց վերաբերյալ համապատասխան տեղեկատվություն կա ու թվում է, թե դրանք ռեյտինգային գնահատականի կարիքը չունեն: Սակայն, ավելի մեծ քանակի նոր էմիտենտների շուկա դուրս գալով, որոնք, որպես կանոն, ունենում են հուսալիության և տեղեկությունների հրապարակման բոլորովին տարբեր մակարդակներ, սկսում է արդարացված դառնալ այնպիսի միջնորդի առկայությունը, ինչպիսին ռեյտինգային գործակալությունն է: Մեծ թվով էմիտենտների դեպքում նման գործակալությունը ներդրողի համար կատարում է առաջին ֆիլտրի դերը` օրինակ, ներդրողն աշխատում է մի ընկերության հետ, որի ռեյտինգը սահմանված մակարդակից ցածր չէ: Այնուհետև ներդրողն ինքնուրույն կերպով իրականացնում է այդ էմիտենտի լրացուցիչ գնահատումը, հետագայում որոշումներ կայացնելու նպատակով:
Այսինքն, ստացվում է, որ ռեյտինգն ամբողջությամբ չի բացահայտում էմիտենտի վերաբերյալ տեղեկությունները:
Իհարկե ոչ: Բանը նրանում է, որ արհեստավարժ ներդրողը, ունենալով սեփական վերլուծական ռեսուրսները, որպես կանոն, չի կարող աշխատել, բացառապես հենվելով արտաքին գնահատականների վրա: Չէ՞ որ ներդրողները ռիսկի են դիմում, որպես կանոն, մեծ փողերով, հետևաբար անկախ ռեյտինգային գործակալությունները նրանց կողմից որոշումներ կայացնելու համար հանդիսանում են տեղեկությունների ընդամենը մեկ, թեկուղ և շատ կարևոր, աղբյուր: Խոշոր ու արհեստավարժ ներդրողների համար ռեյտինգային գնահատականների հարմարավետությունը կայանում է նրանում, որ այդ գնահատականների արդյունքում տեղի է ունենում շուկայի սեգմենտացիա, ըստ էմիտենտների որոշակի խմբերի, և ներդրողն արդեն ինքն է որոշում թե որ խմբի հետ աշխատի: Ավելի մանր ներդրողների մոտ էմիտենտների գործունեության ինքնուրուն վերլուծությունների հնարավորություն ոչ միշտ է լինում, և նրանք հիմնականում օգտագործում են գործակալությունների ռեյտինգային գնահատականները: Օրինակ, ԱՄՆ-ում և զարգացած շատ երկրներում, որտեղ բնակչությունը ներգրավված է ֆոնդային շուկաների գործընթացներին, ցանկացած տատիկ կարող է միանգամայն հանգիստ գնել ցանկացած հայկական էմիտենտի արժեթուղթ, անգամ ճշգրտորեն չիմանալով, թե որտեղ է գտնվում Հայաստանը և ինչ է իրենից ներկայացնում այդ էմիտենտ-ընկերությունը, բացառապես հենվելով ռեյտինգային գործակալությունների գնահատականների վրա, եթե, իհարկե, դրանց մակարդակը տատիկին բավարարում է:
ԸՆդհանուր առմամբ, ազգային ռեյտինգային գործակալությունների դերն այս կամ այն երկրներում բարձրանում է ֆոնդային շուկայի զարգացմանն ու էմիտենտների թվի ավելացմանը զուգահեռ: Միևնույն ժամանակ, տարածաշրջանային ռեյտինգներ իմաստ ունի շնորհել անգամ շուկայի փոքր թվով էմիտենտների դեպքում, քանի որ դրանց կարելի է համեմատել որ միայն միմյանց, այլ նաև այդ տարածաշրջանի մյուս երկրների ֆոնդային շուկաների էմիտենտների հետ: Տարածաշրջանային ռեյտինգի կիրառումը շատ կարևոր է այն ներդրողների համար, որոնք ցանկանում են ներդրումներ կատարել նույն տարածաշրջանի տարբեր երկրներում: Տարածաշրջանային սանդղակի օգնությամբ նրանք կարող են համեմատել տարբեր երկրների էմիտենտների հմարավորությունները, դրա հետ մեկտեղ համեմատելով նաև այս կամ այն արժեթղթերի տոկոսադրույքները: Բացի այդ, վարկային ռեյտինգն արդիական է նաև բանկերի կողմից վարկավորման վերաբերյալ որոշումներ կայացնելիս: Օրինակ, արտասահմանում հաճախ է վարկային ռեյտինգի մակարդակը ուղղակիորեն կանխորոշում է ֆինանսավորման պայմանները: Եթե վարկային պայմանագրի գործողության ժամկետում ընկերության վարկային ռեյտինգը բարձրանում է, ապա ավտոմատ կերպով իջնում են տրամադրված վարկի տոկոսադրույքները, և հակառակը: Սակայն դրան հարկավոր է հասնել, իսկ դրա համար կարևորագույն դեր է հատկացվում ֆինանսական շուկայի ռեգուլյատորին, որը կարող է ստեղծել ռեյտինգներն ավելի ակտիվորեն կիրառելու պայմաններ: Ինչքանով որ տեղյակ եմ, Հայաստանում ռեգուլյատորը դեռևս լրջորեն չի քննարկել վարկային ռեյտինգների կիրառման հնարավորութոյւնները:
Իսկ դա ինչ-որ չափով սահմանափակո՞ւմ է պարտավորությունների հատվածի զարգացումը:
Ինչ-որ առումով, այո: Եթե անդրադառնանք արժեթղթերի զարգացած շուկա ունեցող երկրների փորձին, ապա դրանցից շատերն անցել են պարտատոմսերի պարտադիր ռեյտինգավորման ճանապարհով: Այսինքն, ռեգուլյատորը պարտատոմսերի էմիտենտներին ստիպել է ստանալ ռեյտինգներ, հիմնականում նրա համար, որպեսզի ձևավորվի ռեյտինգային գնահատականների կիրառման մշակույթը: Հետագայում շուկայի մասնակիցները կարող են ստեղծել անկախ ռեյտինգային գնահատականների շուկայական պահանջարկ, իսկ կարգավորման դերը գնալով կնվազի:
Հայաստանում կա մի փորձ, ըստ որի, ոչ բանկային էմիտենտներին ռեգուլյատորը, ի դեմս ՀՀ Կենտրոնական բանկի, շնորհում է ռեյտինգներ:
Երբ ռեյտինգը շնորհվում է ռեգուլյատորի կամ մեկ այլ պետական մարմնի կողմից, ապա այստեղ, որպես կանոն, շահերի բախում է առաջանում: Այդ իմաստով, ռեյտինգային գործակալությունների դերն ավելի արդիական է դառնում գնահատականների օբյեկտիվության և անկախության շնորհիվ: Ի դեպ, աշխարհում դեռևս չեն եղել պետական ռեյտինգային գործակալությունների հաջողված փորձեր: Դա կապված է նաև այն բանի հետ, որ պետությունն ինքն էլ է հանդես գալիս որպես ֆինանսական շուկայի խաղացող, և ռեյտինգային գործակալությունների գնահատկման օբյեկտ է հանդիսանում նաև պետության պարտավորությունները, ինչն, անպայման, ռեյտինգներ շնորհելիս առաջացնում է շահերի բախում:
Դուք արդեն երկար տարիներ աշխատում եք ուկրաինական շուկայում, ներկայացված եք նաև Բելառուսում, ի՞նչ է ձեր գործունեությունը տվել այդ շուկաներին, ինչպե՞ս է փոխվել դրանց զարգացման դինամիկան:
Այս տարի մենք դարձանք 9 տարեկան: Այդ ժամանակաշրջանում մեզ հաջողվել է դառնալ ոչ միայն Ուկրաինայի, այլ նաև ԱՊՀ տարածքի ու Արևելյան Եվրոպայի ամենախոշոր ռեյտինգային գործակալությունը: Դա նաև պայմանավորված է նրանով, որ շուկայւմ մեր հայտնվելը համընկավ Ուկրաինայում պարտատոմսերի շուկայի ակտիվ զարգացման մեկնարկի հետ, և այդ գրծընթացը շարունակվեց մինչև ճգնաժամը: Ճգնաժամի գալով, մի կողմից, կրճատվեցին աշխատանքների ծավալները` կապված շուկայի դանդաղեցման հետ, իսկ մյուս կողմից, հսկայական ձևով աճեց ռեյտինգային գնահատականների նկատմամբ հետաքրքրությունը: Այժմ, երբ ներդրողների մեծ մասը վերանայում է ռիսկ-մենեջմենտի գոյություն ունեցող մոդելները, իսկ ռեյտինգային գործակալությունները շուկայում պահանջարկ ունենալու լավ հնարավորություն են ստանում: Չնայած պետք է նշեմ, որ դա միայն վերաբերվում է արդեն կայացած համբավ ունեցող գործակալություններին: Շուկայի նոր խաղացողների համար դժվար է նվաճել ներդրողների վստահությունը, դրա համար անհրաժեշտ է երկարամյա քրտնաջան աշխատանք:
Հաճա՞խ են ռեյտինգային գործակալություններն էմիտենտների վերաբերյալ տեղեկություններ հավաքելիս բախվում դժվարությունների հետ և ինչպե՞ս պայքարել այդ երևույթի դեմ:
Հենվելով սեփական փորձի վրա, կուզենայի նշել, որ բարձր գնահատական ստանալու ցանկությունը, որպես կանոն, կազմակերպությանն ստիպում է իր մասին տալ հնարավորինս շատ տեղեկություններ, դրանով, ինչ-որ չափով, հեշտացնելով ռեյտինգային գործակալության աշխատանքը: Միևնույն ժամանակ, գոյություն ունի նաև փաստերի արժանահավատության հարցը: Համաշխարհային պրակտիկայում եղել են դեպքեր, երբ գործակալությունները, հենվելով աուդիտորների կողմից հաստատված, սակայն ոչ ճիշտ տվյալների վրա, տվել են սխալ գնահատականներ: Չէ որ ռեյտինգային գործակալությունները կազմակերպության ֆինանսական գործունեության աուդիտ չեն իրականացնում, չեն ստուգւմ առաջնային փաստաթղթերը, հետևաբար, սխալներ գործելու հավանականությունն առկա է: Իրականւմ, ռեյտինգային օբյեկտի վերաբերյալ անհրաժեշտ ու լիակատար տեղեկությունների ստացումը հանդիսանում է բոլոր ռեյտինգային գործակալությունների կարևորագույն խնդիրը: Այդ իմաստով, իմ կարծիքով, միջազգային ռեյտինգային գործակալությունների գնահատականները, որոնք շնորհվում են զարգացող երկրներին, հաճախ չեն ունենում պահանջվող խորությունը: Եվ որպեսզի էմիտենտի ռեյտինգը, լինի դա ֆինանսական կազմակերպություն, կամ ձեռնարկություն, կամ էլ գերատեսչություն, հանդիսանա ճշգրիտ և բացահայտի նրա վերաբերյալ լիակատար տեղեկությունները, շատ կարևոր է ռեյտինգների հաշվարկները կատարել ազգային ներքին սանդղակով: Միայն այդ երկրում անմիջապես ներկա գտնվող վերլուծաբաններն են ունենում տվյալ էմիտենտի վերաբերյալ լիակատար տեղեկություններ, լավ իմանալով այն <ստորջրյա քարերի> տեղը, որոնց մասին կարող են չիմանալ միջազգային կազմակերպությունները:
Կուզենայի նշել, արժանահավատ տվյալներ ստանալու հնարավորությունների տեսանկյունից համարժեք գնահատական շնորհելու համար ԱՊՀ երկրների ռեյտինգային գործակալությունների համար ռիսկերն ավելի քիչ են: Ինչո՞ւ: Որովհետև արտասահմանում, օրինակ ԱՄՆ, ընկերության ճակատագիրը կամ ֆինանսական շուկայում նրա հնարավորությունները շատ մեծ կախում ունեն նրա բաժնետոմսերի շուկայական արժեքից: Արտասահմանում ընկերության ռազմավարությունն ուղղված է ոչ թե շահույթին, այլ կապիտալիզացիայի աճին, հետևաբար, ընկերությունները հաճախ դրդապատճառներ են ունենում բարձրացնել իրենց արդյունքները, ինչը կարող է բերել շահույթի <ուռճացմանն> ու ռեյտինգների չափազանցմանը: ԱՊՀ երկրներում ֆոնդային շուկայի միջոցով ոչ միշտ է հնարավոր որոշել ընկրության ճշմարիտ շուկայական արժեքը: Մեր տարածաշրջանում դեռևս գործում է հակառակ մոտիվացիան, ավելի բարձր հարկումից կամ բիզնեսի վարման հատուկ ստանդարտներից խուսափելու նպատակով ընկերությունն անում է, ավելի շուտ հակառակը, թաքցնում է իր գործունեության արդյունքները և պաշտոնական հաշվետվությունն ավելի վատ պատկեր է ներկայացնում, քան իրական պատկերն է: Մի կողմից, դա իջեցնում է ռեյտինգային գործակալությունների ռիսկը, կապված ռեյտինգների հնարավոր չափազանցությունների հետ, մյուս կողմից, ռեյտինգավորվող օբյեկտի համար դա ունենում է նաև իր բացասական հետևանքները, մասնավորապես, իջեցնում է նրա ռեյտինգը:
Ի՞նչ մեթոդով է ձեր ընկերությունը հաշվարկում ռեյտինգները, ունե՞ք արդյոք ձեր որոշակի սկզբունքները:
Կան ստանդարտ մեթոդներ ու ցուցանիշներ, սակայն միասնական կախարդական բանաձև չկա, որով կարելի է հաշվարկել բոլոր ռեյտինգները: Յուրաքանչյուր անգամ հարկավոր է խորանալ իրավիճակի մեջ, նախ և առաջ հասկանալով, թե բաժնետերերի համար ինչ է իրենից ներկայացնում ռեյտինգավորվող ընկերությունը: Ընկերությունն իր ձևաչափով կարող է լինել ոչ այնքան ուժեղ, սակայն, օգտագործելով խմբի բարձր աջակցությունը, հենվելով ուժեղ մայր-ընկերության վրա, կարող է ստանալ բարձր ռեյտինգ: Նման դեպքեր նույնպես լինում են: Ռեյտինգային գնահատման առանահատկությունը կայանում է նաև նրանում, որ այն կանխատեսելի է և գնահատում է ապագայում դեֆոլտների հավանականությունը: Գնահատելով եռամյա կամ էլ հնգամյա պարտավորությունները կարևոր է հաշվի առնել էմիտենտի ոչ միայն ընթացիկ վարկունակությունը, այլ նաև ապագա վարկունակությունը` պարտքի մարման պահի դրությամբ: Երկարաժամկետ ռեյտինգների շնորհումը պահանջում է ընկերության շուկայական հեռանկարների հստակ ըմբռնում, նրա կախվածությունն արտաքին միջավայրից, օրինակ, այս կամ շուկայում միջավայրի պարբերական փոփոխությունների հավանականությունից: Չէ՞ որ տարբեր ոլորտներում ընկերությունները բախվում են կարգավորող մարմնի կողմից իրենց գործունեության նկատմամբ կիրառվող կարգավորման տարբեր մակարդակների հետ: Եվ հաճախ բարձր ռիսկերը կարող են կապված լինել պարզապես պետության կողմից ընկերության գործունեությանը, կամ նրա սակագնային քաղաքականությանը միջամտելու հետ, ինչը կարող են բերել էմիտենտի վարկային ռեյտինգի իջեցման: Բարձր ռեյտինգները շնորհվում են այն ժամանակ, երբ ռեյտինգային գործակալությունը վստահ է, որ ռիսկերը, որոնց հետ ընկերությունը կարող է բախվել տեսանելի ապագայում, հանդիսանում են մեղմ, և նա կարող է դրանք հաղթահարել:
Հաշվի առնելով մեր երկրի ռեյտինգը խորընդոտող գործոնները, կարո՞ղ են արդյոք որոշ էմիտենտներ, իրենց ֆինանսական կայունության և հուսալիության շնորհիվ ստանալ կայուն մակարդակի ռեյտինգներ:
Ի դեպ, կցանկանայի նշել, որ շատ հաճախ դրական, կայուն կամ բացասական կանխատեսումների տակ հասկացվում է ռեյտինգավորվող օբյեկտի հուսալիությունը, կայունությունը: Իրականում, ռեյտինգների մեծ մասը, հատկապես շնորհման պահին, արվում է կայուն կանխատեսումներով: Կանխատեսման փոփոխությաններով հետագայում գործակալությունն ազդարարում է տեսանելի ապագայում ռեյտինգի փոփոխության հավանականության բարձրացման մասին, որպես կանոն, մեկ տարվա ընթացքում: Հետևաբար, ռեյտինգի կայուն կանխատեսումը դեռևս չի խոսում ռեյտինգավորվաղ օբյեկտի կայուն մակարդակի մասին: Այս բնութագրումը վերաբերում է ռեյտինգի ուղղության փոփոխությանը, այլ ոչ թե իրավիճակի ընդհանուր գնահատականին: Հարկավոր է, առաջին հերթին, նայել ռեյտինգի մակարդակին: Հայաստանի ֆինանսապես ավելի ամուր էմիտենտները կարող են հավակնել ԱՊՀ սանդղակով ներդրումային մակարդակի ռեյտինգներ ստանալուն: Իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանի ռեյտինգը խոչընդոտող գործոններին, մասնավորապես, արտաքին պարտքի բարձր մակարդակին, ապա երկրի համար այն չի հանդիսանում կրիտիկական: Կան երկրներ, որոնց արտաքին պարտքի մակարդակը գործնականում հավասարվել է ՀՆԱ հետ: Կարևորն այն է, թե դա ինչպես է հարաբերակցվում մյուս գործոնների հետ:
Այո, սակայն մի բան է, երբ երկիրը պարտքերը մարելու համար ունի ռեսուրսներ, իսկ այլ բան է, երբ դրա համար բավականաչափ միջոցներ չունի, ինչպիսին Հայաստանն է:
Կարևոր է հասկանալ, որ մեր կողմից շնորհվող անկախ ռեյտինգը հատկապես գնահատում է երկրների կողմից իրենց պարտավորությունների կատարման հնարավորությունները` եռամյա ժամանակահատվածի համար:
Ստացվում է, որ որ մեր երկիրն ի վիճակի է մարել նման պարտքերը, իսկ ինչ՞ աղբյուրների հաշվին:
Ստացվում է, որ այո, և այդ մասին են վկայում առաջին հերթին, գոյություն ունեցող պարտքի նկատմամբ արտարժութային ռեզերվների բարձր մակարդակը: Այս ցուցանիշով Հայաստանն ավել գերադասելի վիճակում է, քան ԱՊՀ շատ երկրներ: Պետք չէ մոռանալ նաև, որ ռեյտինգը հաշվարկում է նաև երկրի երկարաժամկետ վճարունակությունը, չէ՞ որ պարտքն ունի որոշակի ժամանակացույց և երկիրն արտաքին փոխառությունները պետք է մարի մի քանի տարում: Այդ ժամանակահատվածում կարող են կուտակվել դրամական միջոցներ, այդ թվում, երկրի իշխանությունների կողմից իրականացվող տնտեսության համար կարևորագույն նշանակություն ունեցող կառուցվածքային ռեֆորմների հաշվին:
Կառուցվածքային ո՞ր ռեֆորմներն են հանդիսանում կարևորագույնը:
Առաջին հերթին, այն ռեֆորմները, որոնք հնարավորություն կտան երկրի տնտեսությունում կուտակել երկար ու էժան ռեսուրսներ: Խոսքը գնւմ է, օրինակ, կենսաթոշակային ռեֆորմի մասին, որի հաջող իրականացման համար կարևոր է վերականգնել քաղաքացիների երկարաժամկետ վստահությունը, թե պետական կառույցների, և թե մասնավոր կառույցներինկատմամբ, որոնց գործունեության սկզբունքները սահմանում է պետությունը: Այս ռեֆորմների հաջող իրականացումը շատ է կախված նաև քաղաքական առաջնորդների կամքից:
Էլիտա Բաբայան
ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Փորձագետ․ Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի սակագների զսպումը կրում է խիստ ժամանակավոր բնույթ
Քաղաքագետ․ ԵԱՏՄ-ից Հայաստանի դուրս գալը կհանգեցնի նրա կախվածության ադրբեջանական և թուրքական շուկաներից
Արթուր Ավետիսյան․ Ապագա ԱԷԿ-ի մոդելի ընտրության շուրջ բոլոր մտորումները խոսակցություններից այն կողմ չեն գնա, քանի դեռ չկա ռազմավարական զարգացման տեսլական
ATI.SU․ Հայաստանում միջազգային բեռնափոխադրումների պահանջարկը 30%- ով աճել է
ՔՊ-ը Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի պաշտոնի համար առաջադրել է Արմեն Քթոյանի թեկնածությունը
Հայաստանն ու Ֆրանսիան դիտարկում են տեխնոլոգիական ոլորտում համագործակցության ընդլայնման հեռանկարները