Ուրբաթ, 9 Հուլիսի 2010 12:04

Ֆոնդային բորսաների զարգացմանն ու էմիսիաների քանակի ավելացմանը զուգընթաց բարձրանում է նաև ազգային ռեյտինգային գործակալությունների դերը

ԱրմԻնֆո. <Կրեդիտ-Ռեյտինգ> ռեյտինգային գործակալության գլխավոր տնօրենի հարցազրույցը ԱրմԻնֆո գործակալությանը:

Վերջերս ուկրաինական առաջատար "Կրեդիտ-Ռեյտինգ" գործակալության կողմից անց է կացվել ԱՊՀ երկրների գնահատում, շնորհելով նրանց վարկային ռեյտինգներ` ըստ գործակալության կողմից վերջերս մշակված տարածաշրջանային ռեյտինգային նոր սանդղակի: Անկախ վարկային ռեյտինգները նոր սանդղակով շնորհվել են ԱՊՀ 11 երկրների, որոնցից 9-ը, այդ թվում նաև Հայաստանը, ստացել են (cisA) մակարդակի ռեյտինգ: ԱՊՀ երկրները ռեյտինգների տարածաշրջանային սանդղակով բաժանվել էին երկու մակարդակների` սպեկուլյատիվ (cisD-ից մինչև cisBB) և ինվեստիցիոն (cisBBB-ից մինչև cisAAA): Ի դեպ, cisD ռեյտինգը ցուցադրում է վարկառուի դեֆոլտը, իսկ cisAAA-ն` ամենաբարձր վարկունակությունը:

Պրն Դուբկո, վարկունակության ի՞նչ մակարդակով են բնութագրվում ԱՊՀ 9 երկրներին, այդ թվում նար Հայաստանին շնորհված կայուն ինվեստիցիոն մակարդակի ռեյտինգները, ի՞նչ մեթոդաբանությամբ է հաշվարկվել ռեյտինգը և ի՞նչ տվյալներ են հաշվի առնվել հաշվարկներում:

Մինչև Ձեր հարցին պատասխանելը կցանկանայի մի փոքր պատմել սանդղակի մասին, որով շնորհվել են ռեյտինգները: Մեր ռեյտինգային գործակալության կողմից ԱՊՀ երկրներին ռեյտինգների տարածաշրջանային սանդղակն առաջարկվել է առաջին անգամ: Ընդհանրապես, աշխարհում գոյություն ունեն ռեյտինգների տարածաշրջանային սանդղակների շնորհման օրինակներ, սակայն, ռեյտինգային գործակալությունների ավելի հասկանալի ու ավանդական պրոդուկտներ են հանդիսանում կամ միջազգային սանդղակներով շնորհված ռեյտինգները, որոնցով զբաղվում է ռեյտինգային գործակալությունների առաջատար եռյակը` Moody’s, Fitch և Standard and Poor’s, կամ էլ ազգային ներքին սանդղակներով հաշվարկված ռեյտինգները: Ես գիտեմ, որ, օրինակ, Հայաստանում կա AmRating ռեյտինգային գործակալությունը, որն ազգային սանդղակով
վարկային ռեյտինգներ է շնորհում Հայաստանի բանկային ոլորտում: Տարածաշրջանային ղանդղակի իմաստը կայանում է նրանում, որպեսզի տարածաշրջանային ներդրողին տրամադրվեն գնահատման ավելի հստակ գործիքներ: Նման դեպքերում միջազգային սանդղակը դառնում է ոչ այնքան արդյունավետ: Միևնույն տարածաշրջանի միանգամից մի քանի երկրներում աշխատող ներդրողին էմիտենտների հուսալիության ամենալայն դիֆերենցիացիան կարող է տալ տարածաշրջանային ռեյտինգային սանդղակը: Այդ սանդղակով էլ մենք ռեյտինգներ ենք շնորհել ԱՊՀ 11 երկրների, որոնցից 9-ը վերաբերում են ներդրումներին:

Հայաստանին շնորհվել է ներդրումային մակարդակի cisA ռեյտինգ:

Ի դեպ, նման ռեյտինգներ են շնորհվել նաև Ուկրաինային և Բելառուսին, ինչը խոսում է այդ էմիտենտների բարձր հուսալիության մասին: Ռեյտինգները շնորհվել են մակրոտնտեսական ցուցանիշների վերլուծությունների հիման վրա, մասնավորապես, ժողովրդագրական իրավիճակի վերաբերյալ տվյալների, դրամավարկային, բյուջետային և հարկային քաղաքականության ցուցանիշների, քաղաքական իրավիճակի և իշխանությունների թևերի միջև փոխհամագործակցության վերաբերյալ տեղեկությունների հիման վրա: Ուսումնասիրվել են 2005-2009 թվականների բոլոր տվյալները: Ռեյտինգային գնահատման ժամանակ մանրամասն ուսումնասիրվել է նաև պետության պարտքերի քաղաքականությունը:

Եվ ինչպիսի՞ն է մեր պետության պարտքերի քաղաքականությունը:

Հայաստանի վարկային ռեյտինգի մակարդակը, իրոք, սահմանափակվում է պետական պարտքի բավականաչափ բարձր ծավալներով, որը 2009 թվականին անցավ ՀՆԱ 40%-ից: Մեր ընկերության վերլուծաբանների գնահատականներով, Հայաստանը բավականին մեծ կախվածություն ունի ֆինանսավորման արտաքին աղբյուրներից, ինչը հանդիսանում է ռեյտինգը սահմանափակող ամենալուրջ գործոններից մեկը: Նման մի գործոն էլ հանդիսանում են աշխարհաքաղաքական ռիսկերը, որը կապված է Ադրբեջանի հետ սառեցված հակամարտության հետ: Բոլոր այս կարևորագույն գործոնները կարող են կանխորոշել երկրի վարկունակությունը` միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ապագայում: Մյուս կղմից, Հայաստանն ունի արտաքին իրացվելիության բավականին բարձր մակարդակ, ինչը պայմանավորված է արտարժութային ռեզերվների միջոցով կարճաժամկետ համախառն արտաքին պարտքը մարելու բարձր մակարդակով, որը կազմում է ՀՆԱ 383%: Երկրների ռեյտինգները կանխորոշվում են նաև դրամավարկային քաղաքականության հավասարակշռությամբ և վերջին տարիներին ինֆլյացիայի տեմպերի ցածր մակարդակով` տարածաշրջանի մյուս երկրների համեմատ:

Ձեր վերլուծաբանների կարծիքով, ինչպիսի միտումներ են բնորոշ Հայաստանի պարտավորությունների շուկային: Եվ ինչպե՞ս եք գնահատում մեր էմիտենտների թափանցիկության մակարդակը:

Այս շուկայում էմիտենտների քանակն առայժմ սահմանափակ է: Նման իրավիճակ էր տիրում նաև Ուկրաինայում 2001-2002 թվականներին, երբ շուկայում շրջանառվում էին ընդամենը մի տասնյակ էմիտենտների պարտատոմսեր: Ինչ վերաբերում է հայ էմիտենտների թափանցիկությանը, ապա այն բարձր համարել չի կարելի: ԱՊՀ շատ երկրներում, ինչպես նաև Հայաստանում, բիզնեսի վարման ստանդարտները չեն համապատասխանում ընդունված նորմերին, ինչն էլ խոչընդոտում է արժեթղթերի շուկայի դինամիկ զարգացմանը, ինչպես նաև ներդրումների ներգրավմանը: Տվյալ դեպքում, ռեյտինգային գործակալությունների գնահատականները կարող են այդ շուկաները ներդրողների համար դարձնել ավելի հասկանալի ու թափանցիկ:

Ներդրողի համար ինչպիսի՞ կարևորություն ունեն ռեյտինգային գործակալությունների գնահատականները և ո՞ր դեպքերում են ներդրողները դրանց հետևում:

Պարտատոմսերի շուկայի ձևավորման սկզբնական փուլում դրա հիմնական մասնակիցներ են դառնում մի-քանի ամենախոշոր, հաճախ նաև պետական, ընկերություններ: Այդ ընկերությունները, որպես կանոն, ներդրողին ավելի հայտնի են ու թափանցիկ և դրանց վերաբերյալ համապատասխան տեղեկատվություն կա ու թվում է, թե դրանք ռեյտինգային գնահատականի կարիքը չունեն: Սակայն, ավելի մեծ քանակի նոր էմիտենտների շուկա դուրս գալով, որոնք, որպես կանոն, ունենում են հուսալիության և տեղեկությունների հրապարակման բոլորովին տարբեր մակարդակներ, սկսում է արդարացված դառնալ այնպիսի միջնորդի առկայությունը, ինչպիսին ռեյտինգային գործակալությունն է: Մեծ թվով էմիտենտների դեպքում նման գործակալությունը ներդրողի համար կատարում է առաջին ֆիլտրի դերը` օրինակ, ներդրողն աշխատում է մի ընկերության հետ, որի ռեյտինգը սահմանված մակարդակից ցածր չէ: Այնուհետև ներդրողն ինքնուրույն կերպով իրականացնում է այդ էմիտենտի լրացուցիչ գնահատումը, հետագայում որոշումներ կայացնելու նպատակով:

Այսինքն, ստացվում է, որ ռեյտինգն ամբողջությամբ չի բացահայտում էմիտենտի վերաբերյալ տեղեկությունները:

Իհարկե ոչ: Բանը նրանում է, որ արհեստավարժ ներդրողը, ունենալով սեփական վերլուծական ռեսուրսները, որպես կանոն, չի կարող աշխատել, բացառապես հենվելով արտաքին գնահատականների վրա: Չէ՞ որ ներդրողները ռիսկի են դիմում, որպես կանոն, մեծ փողերով, հետևաբար անկախ ռեյտինգային գործակալությունները նրանց կողմից որոշումներ կայացնելու համար հանդիսանում են տեղեկությունների ընդամենը մեկ, թեկուղ և շատ կարևոր, աղբյուր: Խոշոր ու արհեստավարժ ներդրողների համար ռեյտինգային գնահատականների հարմարավետությունը կայանում է նրանում, որ այդ գնահատականների արդյունքում տեղի է ունենում շուկայի սեգմենտացիա, ըստ էմիտենտների որոշակի խմբերի, և ներդրողն արդեն ինքն է որոշում թե որ խմբի հետ աշխատի: Ավելի մանր ներդրողների մոտ էմիտենտների գործունեության ինքնուրուն վերլուծությունների հնարավորություն ոչ միշտ է լինում, և նրանք հիմնականում օգտագործում են գործակալությունների ռեյտինգային գնահատականները: Օրինակ, ԱՄՆ-ում և զարգացած շատ երկրներում, որտեղ բնակչությունը ներգրավված է ֆոնդային շուկաների գործընթացներին, ցանկացած տատիկ կարող է միանգամայն հանգիստ գնել ցանկացած հայկական էմիտենտի արժեթուղթ, անգամ ճշգրտորեն չիմանալով, թե որտեղ է գտնվում Հայաստանը և ինչ է իրենից ներկայացնում այդ էմիտենտ-ընկերությունը, բացառապես հենվելով ռեյտինգային գործակալությունների գնահատականների վրա, եթե, իհարկե, դրանց մակարդակը տատիկին բավարարում է:

ԸՆդհանուր առմամբ, ազգային ռեյտինգային գործակալությունների դերն այս կամ այն երկրներում բարձրանում է ֆոնդային շուկայի զարգացմանն ու էմիտենտների թվի ավելացմանը զուգահեռ: Միևնույն ժամանակ, տարածաշրջանային ռեյտինգներ իմաստ ունի շնորհել անգամ շուկայի փոքր թվով էմիտենտների դեպքում, քանի որ դրանց կարելի է համեմատել որ միայն միմյանց, այլ նաև այդ տարածաշրջանի մյուս երկրների ֆոնդային շուկաների էմիտենտների հետ: Տարածաշրջանային ռեյտինգի կիրառումը շատ կարևոր է այն ներդրողների համար, որոնք ցանկանում են ներդրումներ կատարել նույն տարածաշրջանի տարբեր երկրներում: Տարածաշրջանային սանդղակի օգնությամբ նրանք կարող են համեմատել տարբեր երկրների էմիտենտների հմարավորությունները, դրա հետ մեկտեղ համեմատելով նաև այս կամ այն արժեթղթերի տոկոսադրույքները: Բացի այդ, վարկային ռեյտինգն արդիական է նաև բանկերի կողմից վարկավորման վերաբերյալ որոշումներ կայացնելիս: Օրինակ, արտասահմանում հաճախ է վարկային ռեյտինգի մակարդակը ուղղակիորեն կանխորոշում է ֆինանսավորման պայմանները: Եթե վարկային պայմանագրի գործողության ժամկետում ընկերության վարկային ռեյտինգը բարձրանում է, ապա ավտոմատ կերպով իջնում են տրամադրված վարկի տոկոսադրույքները, և հակառակը: Սակայն դրան հարկավոր է հասնել, իսկ դրա համար կարևորագույն դեր է հատկացվում ֆինանսական շուկայի ռեգուլյատորին, որը կարող է ստեղծել ռեյտինգներն ավելի ակտիվորեն կիրառելու պայմաններ: Ինչքանով որ տեղյակ եմ, Հայաստանում ռեգուլյատորը դեռևս լրջորեն չի քննարկել վարկային ռեյտինգների կիրառման հնարավորութոյւնները:

Իսկ դա ինչ-որ չափով սահմանափակո՞ւմ է պարտավորությունների հատվածի զարգացումը:

Ինչ-որ առումով, այո: Եթե անդրադառնանք արժեթղթերի զարգացած շուկա ունեցող երկրների փորձին, ապա դրանցից շատերն անցել են պարտատոմսերի պարտադիր ռեյտինգավորման ճանապարհով: Այսինքն, ռեգուլյատորը պարտատոմսերի էմիտենտներին ստիպել է ստանալ ռեյտինգներ, հիմնականում նրա համար, որպեսզի ձևավորվի ռեյտինգային գնահատականների կիրառման մշակույթը: Հետագայում շուկայի մասնակիցները կարող են ստեղծել անկախ ռեյտինգային գնահատականների շուկայական պահանջարկ, իսկ կարգավորման դերը գնալով կնվազի:

Հայաստանում կա մի փորձ, ըստ որի, ոչ բանկային էմիտենտներին ռեգուլյատորը, ի դեմս ՀՀ Կենտրոնական բանկի, շնորհում է ռեյտինգներ:

Երբ ռեյտինգը շնորհվում է ռեգուլյատորի կամ մեկ այլ պետական մարմնի կողմից, ապա այստեղ, որպես կանոն, շահերի բախում է առաջանում: Այդ իմաստով, ռեյտինգային գործակալությունների դերն ավելի արդիական է դառնում գնահատականների օբյեկտիվության և անկախության շնորհիվ: Ի դեպ, աշխարհում դեռևս չեն եղել պետական ռեյտինգային գործակալությունների հաջողված փորձեր: Դա կապված է նաև այն բանի հետ, որ պետությունն ինքն էլ է հանդես գալիս որպես ֆինանսական շուկայի խաղացող, և ռեյտինգային գործակալությունների գնահատկման օբյեկտ է հանդիսանում նաև պետության պարտավորությունները, ինչն, անպայման, ռեյտինգներ շնորհելիս առաջացնում է շահերի բախում:

Դուք արդեն երկար տարիներ աշխատում եք ուկրաինական շուկայում, ներկայացված եք նաև Բելառուսում, ի՞նչ է ձեր գործունեությունը տվել այդ շուկաներին, ինչպե՞ս է փոխվել դրանց զարգացման դինամիկան:

Այս տարի մենք դարձանք 9 տարեկան: Այդ ժամանակաշրջանում մեզ հաջողվել է դառնալ ոչ միայն Ուկրաինայի, այլ նաև ԱՊՀ տարածքի ու Արևելյան Եվրոպայի ամենախոշոր ռեյտինգային գործակալությունը: Դա նաև պայմանավորված է նրանով, որ շուկայւմ մեր հայտնվելը համընկավ Ուկրաինայում պարտատոմսերի շուկայի ակտիվ զարգացման մեկնարկի հետ, և այդ գրծընթացը շարունակվեց մինչև ճգնաժամը: Ճգնաժամի գալով, մի կողմից, կրճատվեցին աշխատանքների ծավալները` կապված շուկայի դանդաղեցման հետ, իսկ մյուս կողմից, հսկայական ձևով աճեց ռեյտինգային գնահատականների նկատմամբ հետաքրքրությունը: Այժմ, երբ ներդրողների մեծ մասը վերանայում է ռիսկ-մենեջմենտի գոյություն ունեցող մոդելները, իսկ ռեյտինգային գործակալությունները շուկայում պահանջարկ ունենալու լավ հնարավորություն են ստանում: Չնայած պետք է նշեմ, որ դա միայն վերաբերվում է արդեն կայացած համբավ ունեցող գործակալություններին: Շուկայի նոր խաղացողների համար դժվար է նվաճել ներդրողների վստահությունը, դրա համար անհրաժեշտ է երկարամյա քրտնաջան աշխատանք:

Հաճա՞խ են ռեյտինգային գործակալություններն էմիտենտների վերաբերյալ տեղեկություններ հավաքելիս բախվում դժվարությունների հետ և ինչպե՞ս պայքարել այդ երևույթի դեմ:

Հենվելով սեփական փորձի վրա, կուզենայի նշել, որ բարձր գնահատական ստանալու ցանկությունը, որպես կանոն, կազմակերպությանն ստիպում է իր մասին տալ հնարավորինս շատ տեղեկություններ, դրանով, ինչ-որ չափով, հեշտացնելով ռեյտինգային գործակալության աշխատանքը: Միևնույն ժամանակ, գոյություն ունի նաև փաստերի արժանահավատության հարցը: Համաշխարհային պրակտիկայում եղել են դեպքեր, երբ գործակալությունները, հենվելով աուդիտորների կողմից հաստատված, սակայն ոչ ճիշտ տվյալների վրա, տվել են սխալ գնահատականներ: Չէ որ ռեյտինգային գործակալությունները կազմակերպության ֆինանսական գործունեության աուդիտ չեն իրականացնում, չեն ստուգւմ առաջնային փաստաթղթերը, հետևաբար, սխալներ գործելու հավանականությունն առկա է: Իրականւմ, ռեյտինգային օբյեկտի վերաբերյալ անհրաժեշտ ու լիակատար տեղեկությունների ստացումը հանդիսանում է բոլոր ռեյտինգային գործակալությունների կարևորագույն խնդիրը: Այդ իմաստով, իմ կարծիքով, միջազգային ռեյտինգային գործակալությունների գնահատականները, որոնք շնորհվում են զարգացող երկրներին, հաճախ չեն ունենում պահանջվող խորությունը: Եվ որպեսզի էմիտենտի ռեյտինգը, լինի դա ֆինանսական կազմակերպություն, կամ ձեռնարկություն, կամ էլ գերատեսչություն, հանդիսանա ճշգրիտ և բացահայտի նրա վերաբերյալ լիակատար տեղեկությունները, շատ կարևոր է ռեյտինգների հաշվարկները կատարել ազգային ներքին սանդղակով: Միայն այդ երկրում անմիջապես ներկա գտնվող վերլուծաբաններն են ունենում տվյալ էմիտենտի վերաբերյալ լիակատար տեղեկություններ, լավ իմանալով այն <ստորջրյա քարերի> տեղը, որոնց մասին կարող են չիմանալ միջազգային կազմակերպությունները:

Կուզենայի նշել, արժանահավատ տվյալներ ստանալու հնարավորությունների տեսանկյունից համարժեք գնահատական շնորհելու համար ԱՊՀ երկրների ռեյտինգային գործակալությունների համար ռիսկերն ավելի քիչ են: Ինչո՞ւ: Որովհետև արտասահմանում, օրինակ ԱՄՆ, ընկերության ճակատագիրը կամ ֆինանսական շուկայում նրա հնարավորությունները շատ մեծ կախում ունեն նրա բաժնետոմսերի շուկայական արժեքից: Արտասահմանում ընկերության ռազմավարությունն ուղղված է ոչ թե շահույթին, այլ կապիտալիզացիայի աճին, հետևաբար, ընկերությունները հաճախ դրդապատճառներ են ունենում բարձրացնել իրենց արդյունքները, ինչը կարող է բերել շահույթի <ուռճացմանն> ու ռեյտինգների չափազանցմանը: ԱՊՀ երկրներում ֆոնդային շուկայի միջոցով ոչ միշտ է հնարավոր որոշել ընկրության ճշմարիտ շուկայական արժեքը: Մեր տարածաշրջանում դեռևս գործում է հակառակ մոտիվացիան, ավելի բարձր հարկումից կամ բիզնեսի վարման հատուկ ստանդարտներից խուսափելու նպատակով ընկերությունն անում է, ավելի շուտ հակառակը, թաքցնում է իր գործունեության արդյունքները և պաշտոնական հաշվետվությունն ավելի վատ պատկեր է ներկայացնում, քան իրական պատկերն է: Մի կողմից, դա իջեցնում է ռեյտինգային գործակալությունների ռիսկը, կապված ռեյտինգների հնարավոր չափազանցությունների հետ, մյուս կողմից, ռեյտինգավորվող օբյեկտի համար դա ունենում է նաև իր բացասական հետևանքները, մասնավորապես, իջեցնում է նրա ռեյտինգը:

Ի՞նչ մեթոդով է ձեր ընկերությունը հաշվարկում ռեյտինգները, ունե՞ք արդյոք ձեր որոշակի սկզբունքները:

Կան ստանդարտ մեթոդներ ու ցուցանիշներ, սակայն միասնական կախարդական բանաձև չկա, որով կարելի է հաշվարկել բոլոր ռեյտինգները: Յուրաքանչյուր անգամ հարկավոր է խորանալ իրավիճակի մեջ, նախ և առաջ հասկանալով, թե բաժնետերերի համար ինչ է իրենից ներկայացնում ռեյտինգավորվող ընկերությունը: Ընկերությունն իր ձևաչափով կարող է լինել ոչ այնքան ուժեղ, սակայն, օգտագործելով խմբի բարձր աջակցությունը, հենվելով ուժեղ մայր-ընկերության վրա, կարող է ստանալ բարձր ռեյտինգ: Նման դեպքեր նույնպես լինում են: Ռեյտինգային գնահատման առանահատկությունը կայանում է նաև նրանում, որ այն կանխատեսելի է և գնահատում է ապագայում դեֆոլտների հավանականությունը: Գնահատելով եռամյա կամ էլ հնգամյա պարտավորությունները կարևոր է հաշվի առնել էմիտենտի ոչ միայն ընթացիկ վարկունակությունը, այլ նաև ապագա վարկունակությունը` պարտքի մարման պահի դրությամբ: Երկարաժամկետ ռեյտինգների շնորհումը պահանջում է ընկերության շուկայական հեռանկարների հստակ ըմբռնում, նրա կախվածությունն արտաքին միջավայրից, օրինակ, այս կամ շուկայում միջավայրի պարբերական փոփոխությունների հավանականությունից: Չէ՞ որ տարբեր ոլորտներում ընկերությունները բախվում են կարգավորող մարմնի կողմից իրենց գործունեության նկատմամբ կիրառվող կարգավորման տարբեր մակարդակների հետ: Եվ հաճախ բարձր ռիսկերը կարող են կապված լինել պարզապես պետության կողմից ընկերության գործունեությանը, կամ նրա սակագնային քաղաքականությանը միջամտելու հետ, ինչը կարող են բերել էմիտենտի վարկային ռեյտինգի իջեցման: Բարձր ռեյտինգները շնորհվում են այն ժամանակ, երբ ռեյտինգային գործակալությունը վստահ է, որ ռիսկերը, որոնց հետ ընկերությունը կարող է բախվել տեսանելի ապագայում, հանդիսանում են մեղմ, և նա կարող է դրանք հաղթահարել:

Հաշվի առնելով մեր երկրի ռեյտինգը խորընդոտող գործոնները, կարո՞ղ են արդյոք որոշ էմիտենտներ, իրենց ֆինանսական կայունության և հուսալիության շնորհիվ ստանալ կայուն մակարդակի ռեյտինգներ:

Ի դեպ, կցանկանայի նշել, որ շատ հաճախ դրական, կայուն կամ բացասական կանխատեսումների տակ հասկացվում է ռեյտինգավորվող օբյեկտի հուսալիությունը, կայունությունը: Իրականում, ռեյտինգների մեծ մասը, հատկապես շնորհման պահին, արվում է կայուն կանխատեսումներով: Կանխատեսման փոփոխությաններով հետագայում գործակալությունն ազդարարում է տեսանելի ապագայում ռեյտինգի փոփոխության հավանականության բարձրացման մասին, որպես կանոն, մեկ տարվա ընթացքում: Հետևաբար, ռեյտինգի կայուն կանխատեսումը դեռևս չի խոսում ռեյտինգավորվաղ օբյեկտի կայուն մակարդակի մասին: Այս բնութագրումը վերաբերում է ռեյտինգի ուղղության փոփոխությանը, այլ ոչ թե իրավիճակի ընդհանուր գնահատականին: Հարկավոր է, առաջին հերթին, նայել ռեյտինգի մակարդակին: Հայաստանի ֆինանսապես ավելի ամուր էմիտենտները կարող են հավակնել ԱՊՀ սանդղակով ներդրումային մակարդակի ռեյտինգներ ստանալուն: Իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանի ռեյտինգը խոչընդոտող գործոններին, մասնավորապես, արտաքին պարտքի բարձր մակարդակին, ապա երկրի համար այն չի հանդիսանում կրիտիկական: Կան երկրներ, որոնց արտաքին պարտքի մակարդակը գործնականում հավասարվել է ՀՆԱ հետ: Կարևորն այն է, թե դա ինչպես է հարաբերակցվում մյուս գործոնների հետ:

Այո, սակայն մի բան է, երբ երկիրը պարտքերը մարելու համար ունի ռեսուրսներ, իսկ այլ բան է, երբ դրա համար բավականաչափ միջոցներ չունի, ինչպիսին Հայաստանն է:

Կարևոր է հասկանալ, որ մեր կողմից շնորհվող անկախ ռեյտինգը հատկապես գնահատում է երկրների կողմից իրենց պարտավորությունների կատարման հնարավորությունները` եռամյա ժամանակահատվածի համար:

Ստացվում է, որ որ մեր երկիրն ի վիճակի է մարել նման պարտքերը, իսկ ինչ՞ աղբյուրների հաշվին:

Ստացվում է, որ այո, և այդ մասին են վկայում առաջին հերթին, գոյություն ունեցող պարտքի նկատմամբ արտարժութային ռեզերվների բարձր մակարդակը: Այս ցուցանիշով Հայաստանն ավել գերադասելի վիճակում է, քան ԱՊՀ շատ երկրներ: Պետք չէ մոռանալ նաև, որ ռեյտինգը հաշվարկում է նաև երկրի երկարաժամկետ վճարունակությունը, չէ՞ որ պարտքն ունի որոշակի ժամանակացույց և երկիրն արտաքին փոխառությունները պետք է մարի մի քանի տարում: Այդ ժամանակահատվածում կարող են կուտակվել դրամական միջոցներ, այդ թվում, երկրի իշխանությունների կողմից իրականացվող տնտեսության համար կարևորագույն նշանակություն ունեցող կառուցվածքային ռեֆորմների հաշվին:

Կառուցվածքային ո՞ր ռեֆորմներն են հանդիսանում կարևորագույնը:

Առաջին հերթին, այն ռեֆորմները, որոնք հնարավորություն կտան երկրի տնտեսությունում կուտակել երկար ու էժան ռեսուրսներ: Խոսքը գնւմ է, օրինակ, կենսաթոշակային ռեֆորմի մասին, որի հաջող իրականացման համար կարևոր է վերականգնել քաղաքացիների երկարաժամկետ վստահությունը, թե պետական կառույցների, և թե մասնավոր կառույցներինկատմամբ, որոնց գործունեության սկզբունքները սահմանում է պետությունը: Այս ռեֆորմների հաջող իրականացումը շատ է կախված նաև քաղաքական առաջնորդների կամքից:

Էլիտա Բաբայան

ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

RUB	4.81	0.01
USD	381.76	0.06
EUR	448.80	0.61
GBP	512.40	1.72
CAD	277.10	0.00
JPY	24.65	0.04
CNY	54.21	0.05
CHF	479.54	0.14

Նորություններ

Ֆոնդային բորսաների զարգացմանն ու էմիսիաների քանակի ավելացմանը զուգընթաց բարձրանում է նաև ազգային ռեյտինգային գործակալությունների դերը