«Լիդիան Ինթերնեյշնլ» ընկերությունը ներկայացրել է Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործման հնարավոր բնապահպանական և սոցիալական ասպեկտները

Բրիտանական «Լիդիան Ինթերնեյշնլե ընկերությունը և նրա հայկական դուստր «Գեոթիմե ՓԲԸ-ն հուլիսի 23-ին ներկայարցել են Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործման ծրագրի իրագործման բնապահպանական և սոցիալական ազդեցության գնահատման արդյունքները: Փաստաթուղթը նախապատրաստել են բրիտանական Wardell Armstrong International Ltd (WAI) անկախ խորհրդատվական ընկերությունը և մի շարք այլ փորձագիտական խորհրդատուներ`  Միջազգային ֆինանսական կազմակերպության և Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի չափանիշներին համապատասխան, որոնք «Լիդիան Ինթերնեյշնլե ընկերության բաժնետերեր են:

 

«Գեոթիմե ՓԲԸ կայուն զարգացման գծով գլխավոր մենեջեր Արմեն Ստեփանյանը լրագրողների հետ զրույցում պարզաբանել է, որ այդ գնահատականը ներառում է Ամուլսարի ծրագրի շրջանակում նախատեսվող ոսկու արդյունահանման և մշակման, անհրաժեշտ ենթակառուցվածքների շինարարության աշխատանքների մանրամասն նկարագրություն: Եզրակացությունը նաև տալիս է Ամուլսարի շրջանում բնապահպանական և սոցիալան պայմանների բնութագիրը և կանխատեսում տեղի բուսական և կենդանական աշխարհ վրա, ինչպես նաև մերձակա համայնքների բնակչության կենսագործունեության վրա ծրագրի ազդեցության աստիճանը: Փաստաթուղթը ներառում է տեղեկատվություն առաջիկա միջոցառումների վերաբերյալ, որոնք նպատակաուղղված են հնարավոր բացասական հետևանքների վերահսկմանը, չեզոքացմանը կամ մինիմիզացմանը: «Այս եզրակացությունը սպառիչ պատասխաններ է տալիս համայնքների, հասարակական կազմակերպությունների, պետական կառույցների և բիզնեսի ներկայացուցիչների հարցերին, և անհրաժեշտության դեպքում դրանում հնարավոր են փոփոխություններ` շահագրգիռ կողմերի հիմնավորված դիտողություններին համապատասխանե, - ընդգծել է Ստեփանյանը:

 

Ամուլսարի նախագծը նախատեսում է երեք բաց հանքերից հանքաքարի արդյունահանում, հանքաքարի մանրացում և փոխակրիչով փոխադրում կույտային տարրալվացման հրապարակ, որտեղ ոսկին և արծաթը տարրալուծվում են նատրիումի ցիանիդի լուծույթում, և լուծույթից թանկարժեք մետաղների կորզում ադսորբցիա-դեսորբցիա վերականգնման կայանում: 

 

WAI ընկերության տեխնիկական տնօրեն Դևիդ Բրիգնալը թվարկել է հանքի մշակման հնարավոր տնտեսական, սոցիալական և բնապահպանական ազդեցությունը: Այսպես, ենթակառուցվածքների մի մասն զբաղեցնում են մարգագետիններ, որոնք տեղի բնակչությունն ամռանն օգտգագործում է որպես արոտավայրեր: Ծրագրի իրագործման ժամանակ այդ տարածքներ մուտքը մասամբ կսահմանափակվի: 

 

Նախատեսվում է 265 հողակտորների օտարում , որոնց ընդհանուր մակերեսը 135.33 հա է: Դրանց մեծ մասը պատկանում է Գնդեվազ հգուղի բնակիչներին, որտեղ ծաղկում է ծիրանի արտդրությունը: Բնակիչների ֆիզիկական տարհանման անհրաժեշտություն չկա, սակայն հողերի տնտեսական կարգավիճակի փոփոխությունն անխուսափելի է: «Ընկերությունն այդ հողերի ձեռք բերման դիմաց առաջարկում է վճարում կամ փոխանակում այլ հողակտորի հետ, ինչպես նաև փոխհատուցում բերքի և գյուղատնտեսական նշանակության հողակտորի կորստի դիմաց` 83 հողակտորների համարե, - նշել է Բրիգնալը:

 

Շինարարական աշխատանքների փուլում կներգրավվի 1300 մարդ, իսկ շահագործման փուլում` 770 մարդ: «Լիդիան Ինթերնեյշնլե ընկերությունը նախընտրում է  օգտագործել տեղի աշխատուժը, որին բաժին կընկնի աշխատատեղերի շուրջ 30%-ը: Հանքի շահագործումը փող վաստակելու  ինչպես ուղիղ, այնպես էլ անուղաակի հնարավորություններ կբացի, ինչը կդրդի մարդկանց և մասնավոր բիզնեսի ներգաղթի,  ինչպես նաև ներքին միգրացիայի: Դա իր հերթին կհանգեցնի տեղի բնակչության աճի և համայնքների սոցիալական կառուցվածքի փոփոխման: Միևնույն ժամանակ, հանքի աշխատանքներում ներգրավված մարդկանց եկամուտներն ամենաբարձրը կլինեն այդ վայրում: Դա կհանգեցնի սպառողական ապրանքների և ծառայությունների նկատմամբ պահանջասրկի մեծացման: «Միգրացիայի բացասական հետևանքների մեղմման նպատակով ընկերությունը կհամագործակցի տեղական իշխանությունների հետ, ինչպես նաև կիրականացնի բնակչության տեղաշարժի և ինֆլյացիոն ճնշման դիտարկումե, - նշել է Դ.Բրիգնալը: Միևնույն ժամանակ, շարունակել է նա, միգրացիայի մեծացումը պարունակում է ռիսկեր, որոնք առնչվում են վարակիչ հիվանդությունների տարածմանն ու իրավակարգի խախտումներին: Դրանից խուսափելու համար ընկերությունը մտադիր է կազմակերպել ինչպես կանխարգելիչ, այնպես էլ գործնական դասընթացներ, ինչպես նաև բարելավել բժշկակաբն եբնթակառուցվածքը:

 

Նախագծի իրագործումը կհանգեցնի բուսականության մասնակի կոստի, կենդանիների և բույսերի հազվագյուտ տեսակների կրճատման: Ազդեցության գոտում են Մատնունի ծիրանավորը, որն ալպյան բուսատեսակ է և գրացնված է ՀՀ կարմիր գրքում որպես կրիտիկական վտանգված բուսատեսակ և հանդիպում է Ամուլսարի լեռան ժայռոտ գագաթնային հատվածներում, ու Կովկասյան գորշ արջը, որը սնվում և ձմեռում է լեռան վրա կամ դրա շրջակայքում: Լեռան ստորին լանջերի ալպյան հանդակներում առկա են որոշ չվող թռչնատեսակներ, որոնցից ոմանք, ներառյալ գիշանգղը և տափաստանային հողմավար բազեն, մոտակայքում՝ միջազգային նշանակություն ունեցող Ջերմուկի և Գորայքի կարևորագույն թռչանաբանական տարածքների հիմնական տարրերից են: Ծրագիրը կհանգեցնի բնական բուսականության կորստի, այդ թվում՝ ինչպես Մատնունի ծիրանավորի, այնպես էլ Կովկասյան գորշ արջի կենսամիջավայրերի կորստի: Հանքարդյունահանման հետ կապված աղմուկի և փոշու նստվածքագոյացման և կենդանիների տեղաշարժի խոչընդոտման արդյունքում նաև կենսամիջավայրերի որակի վատթարացում տեղի կունենա: Կենսաբազմազանության վրա հավանական ազդեցությունները հնարավոր առավելագույն սահմաններում կնվազեցվեն կառավարման միջոցառումների և հանքարդյունահանմանը հաջորդող վերականգնման միջոցով: Այսպես, Հայաստանի բուսաբանության ինստիտուտը և Քեմբրիջի համալսարանը ընկերության պատվերով կիրականացնեն Մատնունի ծիրանավորի   տեղափոխման համալիր ծրագիր, որն ընկերության վրա կնստի մի քանի հարյուր հազար դոլար: Ծրագիրը կհանգեցնի նաև լանդշաֆտի և դրա վիզուալ տեսքի փոփոխման: Հանքավայրի փակելուց հետո լանդշաֆտը հնարավորինս կվերականգնվի: Բոլոր ենթակառուցվածքները և հանգույցները կհեռացվեն, իսկ տարածքները կվերադարձվեն համայնքների տնօրինությանը: 

 

Ծրագրի տարածքի ստորգետնյա ջրերը սնում են աղբյուրներ և թափվում հիմնական գետեր, որոնց թվում են Որոտանը, Արփան և Դարբը: Աղբյուրների և գետերի ջրերն օգտագործվում են տարբեր նպատակներով՝ խմելու և ոռոգման ջրի մատակարարման, ձկնաբուծության և հիդրոէլեկտրաէներգիայի մատակարարման համար: Ծրագրի նախագծի հիմնական սկզբունքն այն է, որ հանքարդյունաբերական գործընթացում օգտագործվող, կոնտակտային և դատարկ ապարներից արտահոսող տեխնիկական ջրերը մուտք չգործեն շրջակա միջավայր, այսինքն՝ այն լինելու է փակ համակարգ: Բոլոր հոսքաջրերն ու ոչ կոնտակտային ջրերը կարտահոսեն միջավայր համապատասխան մաքրում անցնելուց հետո միայն: Ամբողջականությունն ապահովվելու է մոնիտորինգի համապարփակ ծրագրի միջոցով: Համապատասխան մոդելավորումը ցույց է տալիս, որ Ծրագրի կողմից գետաջրերի օգտագործուման արդյունքում այդ ջրերից այլ օգտվողները չեն տուժի: Հանքարդյունահանման աշխատանքներն էական ազդեցություն չեն ունենա ջրատար շերտերի վրա: Հետագա, առավել մանրամասն ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ Ծրագրի տեղանքի ստորգետնյա ջրերի և Ջերմուկում օգտագործվող և շշալցվող ջրերի միջև ոչ մի ֆիզիկական կապ առկա չէ: 

 

Խորհրդատվական ընկերության համաձայն, ծրագրի ենթակառուցվածքները բավականին մեծ հեռավորության վրա են տեղական համայնքներից, հետևաբար, աղմուկը, գոյացող փոշին, վիբրացիան էապես չեն ազդի մերձակա համայնքների վրա:

 

Ուսումնասիրությունների արդյունքում առանձնացվել են 75 հավանական հնագիտական տարածքներ, որոնք ամենայն հավանականությամբ, Ծրագրի գործողություններից ազդեցություն կկրեն, չնայած դրանցից ոչ մեկը, ըստ հայաստանյան և միջազգային փորձագետների, մեծ կարևորություն չի ներկայացնում: Մշտապես գործելու է հատուկ ընթացակարգ Ծրագրի իրականացման ընթացքում որևէ կարևոր նոր տեղանք կամ գտածո հայտնաբերելու դեպքում դրանց պատշաճ գրանցումը, հետազոտումը, հանումն ու պեղումն ապահովելու համար, նշել է խորհրդատվական ընկերության ներկայացուցիչը:

 

Նշենք, որ  «Լիդիան Ինթերնեյշնլըե, որը հիմնադրվել է 2005 թվականին Մեծ Բրիտանիայում, հայկական «Գեոթիմե ՓԲԸ միակ բաժնետերն է, որը 2006 թվականին ստացել է Ամուլսարի որոնողագնահատման լիցենզիա: 2006 թվականից երկրաբանահետախուզական և այլ աշխատանքներում ներդրումներն արդեն կազմել են շուրջ 70 մլն դոլար: «Լիդիանիե հիմնական բաժնետերերն են IFC և EBRD ինստիտուցիոնալ միջազգային ներդրողները:  «Լիդիան Ինթերնեյշնլըե նախատեսում է 2016-2017 թվականներին Ամուլսարի նախագծում կատարել շուրջ 426 մլն դոլարի կապիտալ ներդրումներ: Նախագծի տեխնիկատնտեսական հիմնավորման համաձայն, հանքավայրում հաստատված ոսկու պաշարները կազմում են 2,5 մլն ունցիա, կորզվող պաշարները` 2,1 մլն ունցիա: Հանքավայրի շահագործման ժամկետը կկազմի 10 տարի և 4 ամիս, տարեկան նախատեսվում է արդյունահանել միջին հաշվով 200 հազար ունցիա ոսկի (10 մլն տոննա հանքաքար): Մեկ ունցիայի արտադրության միջին ծախսերը կկազմեն 642 դոլար, իսկ ոսկու կորզման ցուցանիշը` 84%: