Արտաքին պարտքի աճի և բարձր միգրացիայի հետևանքով Հայաստանում բնակչության մեկ շնչին ընկնող պարտքի բեռը 2015 թվականի հոկտեմբերի 1-ին հասել է 1590 դոլարի

Արմինֆո. Հայաստանի արտաքին պարտքը 2015 թվականի 9 ամիսներին աճել է 7.7%, միայն 3-րդ եռամսյակում` 2.7% (2014-ի նույն ժամանակահատվածի 3.1% անկման փոխարեն), այդ թվում, սեպտեմբերին կրճատվել է 1.6% (2014-ի սեպտեմբերի 2.6%-ի փոխարեն), կազմելով 1.9 տրլն.դրամ (4.1 մլրդ.դոլար) կամ երկրի ընդհանուր պետական պարտքի 85.2%-ը: Ըստ ՀՀ ֆինանսների նախարարության նախնական տվյալների, որոնք ԱրմԻնֆո-ին են տրամադրվել ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության կողմից, արտաքին պարտքի կառուցվածքում կառավարության մասնաբաժինը կազմել է 88.2% կամ 3.6 մլրդ.դոլար, իսկ մնացած 11.8%-ը կամ 477.3 մլն.դոլարը կազմել է Կենտրոնական բանկի մասնաբաժինը: Ընդ որում, կառավարության արտաքին պարտքը 9 ամսում աճել է 7.6%, այդ թվում, 1-ին եռամսյակում – 3.6% (մարտյան աճի հետևանքով), 2-րդ եռամսյակում դանդաղել մինչև 2.2%, իսկ 3-րդ եռամսյակում – մինչև 1.5%, մասնավորապես, հուլիս-օգոստոսին աճն արագացել է` 1.2%-ից մինչև 2%, սեպտեմբերին փոխարինվելով 1.6% անկումով: Միևնույն ժամանակ, ԿԲ արտաքին պարտքը 9 ամսում աճել է 8.6%, այդ թվում, 1-ին եռամսյակում կրճատվել է 3%, 2-րդ եռամսյակում աճել 0.2%, իսկ 3-րդ եռամսյակում հասել է մինչև 11.6%-ի: Ընդ որում, դեպի վեր ընթացող տրենդը հիմնականում ապահովվել է հուլիսին (10.5%), որից հետո, օգոստոսին, դանդաղեց մինչև 2.8%, իսկ սեպտեմբերին, ընդհանրապես, փոխարինվեց իջնող տրենդով (1.7%):

Հայաստանի ընդհանուր պետական պարտքը 2015 թվականի սեպտեմբերի 30-ին կազմել է 2.273 մլրդ դրամ, կամ 4.779 մլրդ.դոլար, 9 ամիսների աճը` 7,7%, այդ թվում, առաջին եռամսյակում - 3,2% (պայմանավորված է մարտի աճով), 2-րդ եռամսյակում - 1 7% (մայիսի և հունիսի նկումներով), 3-րդ եռամսյակում - 2,7%, մասնավորապես, հուլիսի 2,1% աճը օգոստոսին դանդաղել է մինչև 1.7%, սեպտեմբերին փոխարինվելով անկումով (1.1% ): Դրա կառուցվածքում ներքին պարտքը կազմել է 14,8% կամ 336.6 մլրդ.դրամ ($ 707.8 մլն), 9 ամսում աճելով 8%, այդ թվում, առաջին եռամսյակում - 5.1% (մարտի անկման շնորհիվ), երկրորդ եռամսյակում - 0.2% (անկումը`մայիսին), իսկ երրորդ եռամսյակում - 2.5%, մասնավորապես, հուլիսին 1.8% աճն օգոստոսին փոխարինվել է անկումով (1%), բայց սեպտեմբերին աճը որոշ չափով վերականգնվել է - 1.6%: Պետական պարտատոմսերի մասնաբաժինը ներքին պարտքի կառուցվածքում տարվա առաջին 9 ամիսներն նվազել է` 92,8% -ից մինչև 88.5%, բացարձակ արժեքի 2.9% աճով, մինչև 297,8 մլրդ.դրամ ($ 626.1 մլն), իսկ հայկական եվրոբոնդերի մասնաբաժինն աճել է` 6.2 % -ից մինչև 11%, բացարձակ արժեքի գրեթե 2 անգամ աճով, մինչև 37 մլրդ. դրամ ($ 77.7 մլն), առևտրի վարկերի մասնաբաժինը 0.6%-ից նվազել է մինչև 0,3%, բացարձակ արժեքի 50% անկումով, մինչև 951,2 մլն. դրամ ($ 2 մլն), իսկ մնացած մասը կազմում են երաշխիքները, որոնց մասնաբաժինը մնացել է 0,3% մակարդակում, բացարձակ արժեքով նվազելով 4,4%, մինչև 974,9 մլն. դրամ ($ 2.1 մլն):

Ըստ ՀՀ կառավարութան կանխատեսումների, Հայաստանի պետական ​​պարտքի աճը` 2014-ի 4,442 մլրդ դոլարից մինչև 4.953 մլրդ.դոլարը, ամրագրված է 2015 թվականի բյուջեում: Արդյունքում, Հայաստանի պետական ​​պարտքի տարեկան աճը կկազմի 6%, իսկ երկու տարվա աճը`8%: 2015-ի բյուջեի նախագծով արտաքին պարտքի աճն ամրագրված է մինչև 4,129 մլրդ.դոլար (տարեկան աճը` 9%, երկու տարվա աճը`5,8%) 2014-ի 3,785 մլրդ.դոլարի և 2013-ի 3,904 մլրդ.դոլարի համեմատ: 2013-ից մինչև 2015 թվականը ներառյալ արտաքին պարտքն ընդհանուր պետական ​​պարտքի մեջ կկրճատվի` 85% -ից մինչև 83.4% (առայժմ գերազացում է 85% -ը. խմբ.): Արտաքին պարտքի կառուցվածքում Կենտրոնական բանկի մասնաբաժինը 2013-ին կազմել է 13%, 2014-ին` 11.6%, իսկ 2015-ին` կանխատեսվում է, որ կկազմի 12,2% ($ 505մլն): Ներքին պարտքը 2015-ին կհասնի 824 մլն.դոլարի կամ ընդհանուր պետական ​​պարտքի 16,6% - ին, 2014-ի համեմատ աճելով` 25,6%, իսկ 2013-ի համեմատ` 20.3%:

Ըստ ԱրմԻնֆո-ի վերլուծաբանների, երկրի ոսկու-արտարժույթի պահուստների հնգամյա դինամիկայով ծածկում էին երկրի արտաքին պարտքի կեսից ավելին: Սակայն, պահուստների նվազումը տարեցտարի աճող արտաքին պարտքի ֆոնի վրա է% ավելի մեծացրեցին վերջինի դոմինանտը: Այսպես, 2008-ին Հայաստանի ոսկու-արտարժույթի պահուստների 15.2% անկումից հետո, 2009-ին, ճգնաժամի գագաթնակետին, արտաքին աղբյուրներից միջոցների ներգրավումը թույլ տվեց ոսկու-արտարժույթի պահուստները մեծացնել 42.4%: Այնուհետև, 2010-ին ոսկու-արտարժույթի պահուստները կրճատվեցին 7%, 2011-ին աճեցին 3.5%, իսկ 2012-ին նվազեցին 7%: 2013 թվականին պահուստների էական համալրումով հաջողվեց այն ավելացնել 25.2%, որոնք 2014-ին կրկին կրճատվեցին` 34%, ՀՀ դրամի կտրուկ արժեզրկման (հատկապես դեկտեմբերին) հետևանքով: Որից հետո պահուստներից արժութային տատանումները զսպելու նպատակով կիրառված միջոցները վերջիններիս կրճատեցին 34%: Արդյունքում, ոսկու-արտարժույթի պահուստները 2014 թվականի վերջին թույլ տվեցին ապահովել արտաքին պարտքի 39% ծածկույթ (2013-ի 58% և 2012-ի 49% ծածկույթների փոխարեն): 2015 թվականի 9 ամիսների ընթացքում ոսկու-արտարժույթի պահուստներն աճել են 9.1% (միայն երրորդ եռամսյակում` 5.2%), մինչև 1,6 մլրդ.դոլար, ինչի շնորհիվ դրանց միջոցով արտաքին պարտք ծածկման աստիճանը հասավ 40%-ի, և եթե չլիներ արտաքին պարտքի 7% աճն այդ ժամանակահատվածում, ապա ծածկույթը կլիներ ավելի բարձր: Հայաստանի արտաքին ընդհանուր պարտքի մասնաբաժինը ՀՆԱ-ի կառուցվածքում 2014 թվականի վերջին կազմել է 46.6%, իսկ միայն արտաքին պարտքի մասնաբաժինը` 39,7%: Հայաստանի բնակչույան մեկ շնչին ընկնող պարտի բեռը 2015 թվականի առաջին 9 ամիսներին 1500 դոլարից աճել է մինչև 1590 դոլար, ընդ որում, միայն արտաքին պարտքի գծով` 1300 – ից մինչև 1355 դոլար (2009-ի 550 դոլարի փոխարեն): Փորձագետները կարծում են, որ, հաշվի առնելով բարձր միգրացիան, որի արդյունքում Հայաստանի բնակչության իրական թիվն ավելի քիչ է վիճակագրական տվյալներից (2015-ի հոկտեմբերի 1-ին` 3.004 մլն մարդ, 2014-ի հոկտեմբերի 1-ին` 3.010 մլն մարդ, 2013-ին`3.017 մլն մարդ, 2012-ին` 3.027 մլն.մարդ), ապա մեկ շնչին ընկնող արտաքին պարտքի բեռն ավելի բարձր է: 2009-2013 թվականների արտաքին պարտքը կազմում էր ՀՆԱ-ի 35-38%-ը, 2010-ի մինիմումով և 2012-ի առավելագույն ցուցանիշներով, բացարձակ արտահայտությամբ աճելով այդ ժամանակահատվածում` 32%, երբ ՀՆԱ-ի աճի տեմպերի դանդաղման պայմաններում (հաշվի առնելով, 2009-ի 14% անկումը): Համեմատության համար հիշենք, որ 2008 թ.-ին արտաքին պարտքը ՀՆԱ-ի կառուցվածքում կամզում էր 30%-ից ցածր, երբ պարտքն աճում էր 21%, մինչդեռ ՀՆԱ-ի տարեկան աճը ճգնաժամի պատճառով դանդաղեց` 13,7% -ից մինչև 6.9 %:

Հիշեցնենք, որ 2015 թվականի հունվարի 1-ին Հայաստանի ընդհանուր պետական ​​պարտքը կազմել է 2.109 մլրդ դրամ կամ 4.4 մլրդ.դոլար (2013-ի 1,9 տրլն դրամի փոխարեն), որի կառուցվածքում արտաքին պարտքը կազմել է 1,8 տրլն դրամ կամ 3.8 մլրդ.դոլար (2013-ի 1.6 տրլն դրամի փոխարեն), իսկ ներքին պարտքը` 311,7 մլրդ դրամ կամ 656,3մլն.դոլար (2013-ի 277,7 մլրդ դրամի փոխարեն): Ոսկու-արտարժույթի պահուստներն այդ օրվա դրությամբ կազմել են 1.5 մլրդ.մլրդ.դոլար, 2013 թվականի 2.3 մլրդ.դոլարի և 2012 թվականի 1,8 մլրդ.դոլարի փոխարեն: