«Քաղաքացիական պայմանագիրը՚ որոշում է կայացրել իր օրակարգում ընդգրկել ՀՀ արտաքին պարտքի անկախ աուդիտի հանձնաժողովի ստեղծման հարցը

Արմինֆո. «Քաղաքացիական պայմանագիրը՚ որոշում է կայացրել իր օրակարգում ընդգրկել ՀՀ արտաքին պարտքի անկախ աուդիտի հանձնաժողովի ստեղծման հարցը:

Կուսակցության՝ ԱրմԻնֆո ստացված հայտարարության մեջ, մասնավորապես, ասվում է. ՙՀՀ արտաքին պարտքի անընդհատ աճը և ներգրավված միջոցների անարդյունավետ ծախսվելու փաստը բազմաթիվ հարցեր են առաջացնում թե՛ մասնագետների և թե՛ հասարակության լայն շերտերի շրջանում։ Այդ իսկ պատճառով, «Քաղաքացիական պայմանագիրե կուսակցությունը որոշում է կայացրել իր քաղաքական օրակարգում ընդգրկել ՀՀ արտաքին պարտքի անկախ աուդիտի հանձնաժողովի ստեղծման հարցը: Սույն հանձնաժողովի հիմնական խնդիրը լինելու է՝ վերլուծել ՀՀ արտաքին պարտքի գոյացման իրավական հիմքերը, վերլուծել վարկային միջոցների ներդրման արդյունավետությունը, մշակել իրավիճակի շտկմանն ուղղված հնարավոր քայլերի ծրագիր, որը մի կողմից միտված կլինի հղկելու և հստակեցնելու ներկա իրավիճակը, մյուս կողմից՝ կանխարգելելու ապագայում ՀՀ արտաքին պարտքի հետ կապված հնարավոր չարաշահումները: ՔՊ ներկայացուցիչները, ըստ պատեհության, հարցը կքննարկեն դոնոր կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ՝ ակնկալելով կառուցողական մոտեցում վերջիններիս կողմից՚:

«Քաղաքացիական պայմանագիր՚ կուսակցությունը կոչ է անում բոլոր մասնագետներին, շահագրգիռ կողմերին համագործակցության կազմակերպման նպատակով կապ հաստատել Կուսակցության քաղաքական պլատֆորմի տնտեսական ենթախմբի ներկայացուցիչների հետ, որպեսզի այդ քննարկումների արդյունքում վեր հանվեն բոլոր կողմերի համար խնդրի լուծման ընդունելի տարբերակներ։

Հայաստանի պետական պարտքը 2016 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ հատեց 5 մլրդ.դոլարի սահմանագիծը, ավելի խորացնելով բնակչության մեկ շնչին ընկնող պարտքի բեռը, որը 1.5 հազ.դոլարից հասավ մինչև 1.7 հազ.դոլարի, ընդ որում`արտաքին պարտքի շարունակվող աճի և բարձր միգրացիայի պայմաններում: Ի դեպ, միայն արտաքին պարտքի գծով, որը հասավ 4.3 մլրդ. դոլարի, բնակչության մեկ շնչին ընկնող պարտքի բեռը 1.3 հազ.դոլարից հասավ մինչև 1.4 հազ.դոլարի (2009-ի 550 դոլարի համեմատ): Իսկ, հաշվի առնելով միգրացիայի իրական մասշտաբները, բնակչության մեկ շնչին ընկնող պարտքի բեռը շատ ավելի բարձր է: Արտաքին պարտքի մարման աստիճանը, ոսկու-արտարժույթի պահուստներով, 2016 թվականի հունվարի 1-ին կազմել է 41.1%, 39.3%-ով գերազանցելով 2014-ի ցուցանիշը, բայց 57.7% զիջելով 2013-ի ցուցանիշը: Դա նրա արդյունքն էր, որ 2013 թվականին, երբ ոսկու-արտարժույթի պահուստներն ավելացան 25.1% (մինչև 2.3 մլրդ.դոլար), արտաքին պարտքի աճի տեմպերն ավելի համեստ էին (5%, մինչև 3.9 մլրդ.դոլար), որից հետո, 2014 թվականին, երբ ոսկու-արտարժույթի պահուստները նվազեցին 34.7% (մինչև 1.5 մլրդ.դոլար), արտաքին պարտքն աճեց 13.7% (մինչև 3.8 մլրդ.դոլար), իսկ 2015-ին`թե պահուստները, և թե արտաքին պարտքը ցուցադրեցին աճող դինամիկա: Այսպես, 2015 թվականին ոսկու-արտարժույթի պահուստներն աճեցին 19%, մինչև 1.8 մլրդ.դոլար, գերազանցելով արտաքին պարտքի տեմպերին (16%, մինչև 4.3 մլրդ.դոլար): Փորձագետների կանխատեսումներով, 2017 թվականին Հայաստանի արտաքին պարտքը կանցնի 5 մլրդ. դոլարից, որից հետո միայն կսկսի նվազել: Հայաստանի ներքին պարտքի 18.2% աճն ընթանում էր արտաքին պարտքի`16% աճին զուգահեռ, որոնք երկրի ընդհանուր պետական պարտքն ավելացրին 16.3%: Ընդ որում, արտաքին պարտքի գծով կառավարության պարտավորոթյուններն հաշվետու տարում ավելացան 16.7%, իսկ Կենտրոնական բանկի պարտավորոթյունները` 10.2%: Ներքի պարտքի կառուցվածքում զգալիորեն աճեցին հայկական եվրոբոնդերի գծով պարտավորությունները – 2.4 անգամ: 2014 հունվար-դեկտեմբերին արտաքին պարտքն աճեց 13.7%, իսկ ներքին պարտքը` 11.4%, և ընդհանուր պարտքն աճեց 13.3%: ՀՀ ֆինանսների նախարարության նախնական տվյալներով, որոնք տրամադրվել են ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությանը, Հայաստանի պետական պարտքը 2016 թվականի հունվարի 1-ին կազմել է 2.453 տրլն.դրամ կամ 5.071 մլրդ.դոլար, որտեղ արտաքին պարտքը կազմել է 85% կամ 2.085 տրլն.դրամ (4.310 մլրդ.դոլար), իսկ ներքին պարտքը` 368.4 մլրդ.դրամ (761.5 մլն.դոլար):

Արտաքին պարտքի կառուցվածքում կառավարության պարտավորությունները կազմել են 3.833 մլրդ.դոլար, իսկ ԿԲ պարտավորությունները` 476.3 մլն.դոլար: Հաշվետու տարում կառավարության և ԿԲ մասնաբաժիններն արտաքի նպարտքի կառուցվածքում գրեթե չեն փոխվել, համապատասխանաբար կազմելով` 88.9% և 11.1% (մեկ տարի առաջ` 88.4% և 11.6%): Ներքին պետպարտքի կառուցվածքում պետական պարտատոմսերի տեսակարար կշիռը 2015-ին նվազել են 92.8%, մինչև 86.9% (2013-ին` 97.8%), բացարձակ մեծությամբ աճելով 10.6%, մինչև 320.02 մլրդ.դրամ (661.5 մլն.դոլար), հայկական եվրոբոնդերի մասնաբաժինը 6.2%-ից դարձել է 12.9% (2013-ին` 0.7%), որի բացարձակ մեծությունն ավելացել է 2.4 անգամ, մինչև 47.4 մլրդ.դրամ (97.9 մլն.դոլար), առևտրի վարկերի մասնաբաժինը 2015-ի նոյեմբերին զրոյացել է (2014-ին` 0.6%, 2013-ին` 1.2%), իսկ մնացած մասը կազմել են երաշխիքները, որոնց մասնաբաժինը մնացել է նույնը` 0.3% (2013-ին` 0.4%), և որի բացարձակ արժեքն ընկել է 5.7%, մինչև 961.5 մլն.դրամ (1.99 մլն.դոլար): (ՀՀ դրամի միջին հաշվարկային փոխարժեքը, ՀՀ ԿԲ տվյալներով, 2015 թվականի դեկտեմբերի 31-ին կազմել է 483.75 դրամ/դոլար, 2014-ի դեկտեմբերի 31-ին` 474.97 դրամ/դոլար, իսկ 2013-ի դեկտեմբերի 31-ին` 405.64 դրամ/դոլար):

Հայաստանի արտաքին պարտքի նախնական դինամիկան 2015 թվականին բացառապես դեպի վեր ընթացող էր: Մասնավորապես, առաջին եռամսյակում աճը կազմեց 2.8%, 2-րդ եռամսյակում` 2%, երրորդում` 2.7%, իսկ չորրորդում` 7.7%: Իսկ 2014 թվականին արտաքին պարտքը եռամսյակային կտրվածքով ցուցադրել էր տարբեր ուղղություններով ընթացող տրենդ: Մասնավորապես, առաջին եռամսյակ – 0.9% աճ, 2-րդ եռամսյակ – 1.8% անկում, 3-րդ եռամսյակ – 3.1% անկում, և չորրորդ եռամսյակ – 18.2% աճ:

2015 թվականին ներքին պարտքի եռամսյակային դինամիկան նույնպես բացառապես դեպի վեր ընթացող էր: Մասնավորապես, առաջին եռամսյակ – 5.2% աճ, 2-րդ եռամսյակ -0.2% աճ, երրորդ եռամսյակ – 2.5% աճ, և չորրորդ եռամսյակ – 9.4% աճ: Իսկ 2014-ին այս ցուցանիշները տեղաբաշխվել էին հետևյալ ձևով`առաջին եռամսյակ – 2.3% աճ, 2-րդ եռամսյակ – 0.6% աճ, 3-րդ եռամսյակ – 3% աճ, և չորրորդ եռամսյակ – 5.1% աճ: Սակայն, ՀՀ կառավարությունը կանխատեսել էր, որ երկրի պետական պարտքը 2015 թվականին կկազմի 4.953 մլրդ.դոլար, 2014-ի 4.442 մլրդ.դոլարի փոխարեն (տարեկան աճը` 6%, իսկ երկամյա աճը` 8%): Արտաքին պարտքի գծով երկրի 2015 թվականի բյուջեն նախատեսում էր արտաքին պարտքի 9% տարեկան աճ, մինչև 4.129 մլրդ.դոլար, 2014-ի 3.785 մլրդ.դոլարի և 2013 թվականի 3.9 մլրդ.դոլարի փոխարեն: Սակայն, 2015 թվականի արդյունքներն արձանագրեցին կանխատեսվածից ավելի բարձր թվեր: 2013-ից մինչև 2015 թվականը ներառյալ արտաքին պարտքի մասնաբաժինը պետական ընդհանուր պարտքի կառուցվածքում պետք է 83%-ից հասներ մինչև 83.4%, բայց, փաստորեն, հասավ 85%-ի: Իսկ ԿԲ մասնաբաժինն արտաքին պարտքի կառուցվածքում, որն 2013-ին կազմել էր 13%, իսկ 2014 թվականին` 11.6%, 2015 թվականին կանխատեսվում էր`12.2% (505 մլն.դոլար), բայց իրականում արձանագրվեց 11.1% (476.3 մլն.դոլար): Ներքին պարտքի գծով 2015 թվականին ակնկալվում էր հասնել 824 մլն.դոլարի սահմանագծին կամ երկրի ընդհանուր պետական պարտքի 16.6%-ին, գերազանցելով 2014-ի մակարդակը 25.6%-ով, իսկ 2013-ի մակարդակը` 20.3%-ով: Բայց, փաստորեն, տարեկան աճի ավելի ցածր տեմպերը (18.2%) ապահովեցին 761.5 մլն.դոլար կամ ընդհանուր պետական պարտքի 15%-ը:

2015 թվականի հունվարի 1-ին Հայաստանի պետական ընդհանուր պարտքը կազմել է 2.109 տրլն դրամ կամ 4.4 մլրդ.դոլար (2013-ին`4.6 մլրդ.դոլար): Դրա կառուցվածքում արտաքին պարտքը կազմել է 1.8 տրլն.դրամ կամ 3.9 մլրդ.դոլար (2013-ին` 3.9 մլրդ.դոլար), ներքին պարտքը` 311.7 մլրդ.դրամ կամ 656.3 մլն.դոլար (2013-ին` 689.4 մլն.դոլար): Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2012-ի 7.2% աճից հետո 2013-ին արձանագրեց 3.3% աճ, 2014-ին` 3.5%, բայց 2015 թվականիհ կրկին դանդաղեց, և աճը կազմեց 3.1%: Հայաստանի բնակչության թիվը, ըստ վիճակագրական տվյալների, 2012-2015 թվականներին 3.027 միլիոնից կրճատվել է մինչև 2.999 միլիոն: Փորձագետները, հաշվի առնելով միգրացիայի մակարդակը, գտնում են, որ երկրի բնակչոյթունը շատ ավելի քիչ է: