ՀՀ ԿԲ նախագահին մտահոգում է իրավաբանական անձանց ավանդների ծավալների աճը երկրի առևտրային բանկերում

Արմինֆո.ՀՀ Կենտրոնական բամկի նախագահ Արթուր Ջավադյանն իր մտահոգությունն է հայտնել Հայաստանի երկրի առևտրային բանկերում իրավաբանական անձանց ավանդների ծավալների աճի ռնչությամբ: Պատասխանելով ՀՀ խորհրդարանի պատգաավորների հարցերին, երկրի գլխավոր բանկիրը կարծիք է արտահայտել, որ իրավաբանական անձանց ավանդների ծավալների աճը խոսում է տնտեսվարող սուբյեկտների պահպանողական քաղաքականության մասին, րոնք նախընտրում են ռեսուրսները պահել հաշիվների վրա և չեն շտապում ներդրումներ կատարել ընկերության զարգացմանը, դրանով իսկ ավելի շատ վստահելով բանկային համակարգին, քան տնտեսությանը, իսկ ֆիզիկական անձինք վստահում են երկրի բանկային համակարգին և միջոցները նունպես պահում են բանկերում, ինչը վկայում է համակարգի կայունության մասին:

Նման պայմաններում, ինչպես գտնում է Ջավադյանը, հաշվի առնելով վերջին տարիներին օտարերկրյա ներդրումների ծավալների էական անկումը, բանկային համակարգի ռեսուրսային բազայի ավելացումը պետք է ուղղվի ներքին կապիտալ ներդրումներին` վարկային շուկայի ակտիվացման և տնտեսվարող սուբյեկտներին ֆինանսական ռեսուրսների տրամադրման միջոցով, որոնք անուղղակիորեն օժանդակում են երկրի տնտեսական աճին: Այդ պատճառով էլ Կենտրոնական բանկն ամեն ինչ անում է ֆինանսական ռեսուրսների էժանացման ուղղությամբ, էապես իջեցնելով առանցքային տոկոսադրույքները (2016-ի մայիսի 17-ին`8.25%-ից մինչև 7.75%-խմբ.): Ըստ Ջավադյանի, դրամավարկային քաղաքականության մեղմման արդյունքում վերջին տարում իրավաբանական անձանց տրամադրվող վարկերի միջին տոկոսադրույքը նվազել է 1.75 տոկոսային կետով: 

Միևնույն ժամանակ, ՀՀ ԿԲ նախագահը համաձայն է այն կարծիքին, որ բազմաթիվ տնտեսվարող սուբյեկտներ այսօր աշխատում են ծանր պարտքային բեռի ներքո: Նա նշել է, որ վերջին 8 տարիներին կորպորատիվ հատվածի վարկավորման մակարդակն ավելացել է 6 անգամ, բայց այսօր դժվարին ժամանակներ են, և տնտեսվարող սուբյեկտներն ստիպված են վերանայել իրենց ընթացիկ քաղաքականությունը, ինչպես հասույթի, այնպես էլ շահույթի կրճատման առումով: Նա նշել է, որ ԿԲ մշտապես դիտարկում է չաշխատող վարկերի հետ կապված իրավիճակը (2016-ի ապրիլի 1-ին` վարկային միագումար պորտֆելի 13.6%-ը-խմբ.), իսկ առանձին դեպքերում, իր վերահսկիչ ֆունկցաների շրջանակներում, բանկերին ընձեռում է թուլացնելու հնարավորոթյուններ, թույլ տալով որոշ դեպքերում վերաձևակերպել վերահսկվող և ոչ ստանդարտ վարկերը, երկարաձգելով ժամկետները և նվազեցնելով նախնական տոկոսադրույքները`պարտքի բեռը թեթևացնելու և կրեդիտորների վարկային պորտֆելները նորմալացնելու նպատակով: Ըստ ՀՀ ԿԲ տվյալների, եթե չաշխատող վարկերի մասնաբաժինը բանկերի ակտիվներում վերջին 5 տարիներին ավելացել է` 4%-ից մինչև 6.5%, ապա պորտֆելների մաքրումից և բանկերի ընդհանուր կապիտալի կտրուկ ավելացումից հետո (2017-ից նվազագույն կապիտալը պետք է կազմի 30 մլրդ.դրամ), մինչև ընթացիկ տարվա ապրիլն այս ցւոցանիշը վերադարձել է 4%-ի մակարդակի: Այնուամենայնիվ, ինչպես նշել է Ջավադյանը, ԿԲ մշտապես վերահսկում է ճգնաժամից տուժած հինգ տասնյակ շինարարական ընկերություններում, կաթնամթերքի ոլորտույմ գործող տասնակ ընկերություններում, ինչպես նաև մի շարք այլ ընկերոյթուններում տիրող իրավիճակը, որոնք հայտնվել են դժվարին ֆինանսական վիճակում` սպառման մակարդակի էական նվազման արդյունքում:

Խոսելով մասնավոր դրամական փոխանցումների ոլորտում ստեղծված իրավիճակի մասին, որոնց էկան անկումը 2014-2015 թվականներին բերեց սպառման մակարդակի և երկրում համախառն պահանջարկի անկմանը, Ջավադյանը նշել է, որ այս տարվա առաջին 4 ամիսների արդյունքում մասնավոր տրանսֆերտների անկման տեմպերն ընկել են: Այսպես, 2016 թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին երկիրն ստացել է 378 մլն.դոլարի մասնավոր տրանսֆերտներ, ինչն ընդամենը 10 մլն.դոլարով է զիջոմ 2015-ի նույն ժամանակահատվածի ցուցանշին: Նշենք, որ 2015 թվականին ռուսական ռուբլու արժեզրկման հետևանքով տրանսֆերտների անկումը կազմել էր մոտ 25%:

Նշենք, որ ՀՀ Կենտրոնական բանկն այս տարվա մարտին կանխատեսեց, որ 2016 թվականին տնտեսական աճը կդանդաղի, մինչև 1.5-2.6%: Սակայն, ըստ Ջավադյանի,  տնտեսական ակտիվության աճը երկրում վերջին տարիներին թույլ է տալիս վերանայել այն, մինչև 2,4-3,3% մակարդակ:

2017 թվականից Կենտրոնական բանկն ակնկալում է տեմպերի արագացում, կապված ներդրումների և արտահանման խթանման կառավարության ծրագրի իրականացման, ինչպես նաև արտաքին տնտեսական իրավիճակի աստիճանաբար բարելավման և իրականացվող կառուցվածքային բարեփոխոմների ազդեցության հետ: Արդյունքում, 2017 թվականի վերջին տնտեսական աճը կարող է հասնել մինչև 3-4.5%-ի, այսինքն, առնվազն 2015-2016 թվականների մակարդակին: Նշենք նաև, որ դեպի Հայաստան մասնավոր տրանսֆերտների ներհոսքը 2015 թվականին նվազել էր մոտ 24%, մինչև 1.6 մլրդ.դոլար:

Հիշեցնենք, որ 2015-ի նոյեմբերին Կենտրոնական բանկը մի քանի անգամ իջեցրեց վերաֆինասավորման տոկոսադրույքը, մայիսի 17-ին հասցնելով մինչև 7.75%-ի: Ըստ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների, դեպի Հայաստանի տնտեսություն օտարերկրյա ներդրումների զուտ ներհոսքը 2015 թվականին նվազել է 26.1%:

Ըստ ԱրմԻնֆո գործակալության` Հայաստանի Բանկերի Ռենկինգի, իրավաբանական անձանց ավանդները Հայաստանի բանկերում (ցպահանջ և ժամկետային) 2015 թվականին աճել են ավելի քան 9%, մասնավորապես, ցպահանջ ավանդները`12%, իսկ ժամկետային ավանդները`6%: 2012-2015 թվակններին իրավաբանական անձանց ժամկետային ավանդներն աճել էին 40%, իսկ ցպահանջ ավանդները` 48%: Միևնույն ժամանակ, ֆիզիկական անձանց ցպահանջ ավանդներն աճել էին 24%, իսկ ժամկետային ավանդները` 12.2%, ընդ որում, 2012-2015 թվականներին այս ցուցանիշները համապատասխանաբար աճել էին 53% և 63%: NPL մասնաբաժինը բանկերի միագումար վարկային պորտֆելում 2012-2015 թվականներին աճել է`  4.6% -ից մինչև 12%, իսկ 2016 թվականի ապրիլի 1-ի դրությամբ աճը կազմել է 13.6%: