Հայաստանի բանկային համակարգում վարկային պորտֆելի որակը շարունակում է վատթարանալ – NPL-ը հասել է 13.6%-ի

Արմինֆո. Հայաստանի բանկային համակարգում վարկային պորտֆելի որակը շարունակում է վատթարանալ – NPL-ը 2016 թվականի ապրիլի 1-ին արդեն հասել է 13.6%-ի, նախորդ տարվա 8.5%-ի և 2014 թվականի 7.5%-ի համեմատ: Ժամկետանց վարկերի աճի տեմպերը բացարձակ արտահայտությամբ`38%-ից արագացրել են մինչև 63% (2014-ին` 29%), հասնելով 316 մլրդ.դրամի:

Ըստ ԱրմԻնֆո գործակալության`Հայաստանի Բանկերի Ֆինանսական Վարկանիշի, դրան հիմնականում նպաստում են անհուսալի վարկերը (NPL-ի ավելի քան 40%-ը), որոնց աճի տեմպերը կտրուկ արագացել են`62%-ից մինչև 2.4 անգամ, 2016 թվականի ապրիլի 1-ին կազմելով 127.4 մլրդ դրամ: Ընդ որում, անհուսալի վարկերի մեծ մասը (77%) տեղ է զբաղեցրել առևտրի ոլորտում (ավելի քան 24%), սպառողական վարկերում (ավելի քան 22%), արդյունաբերական ոլորտում (ավելի քան 19%) և գյուղատնտեսական վարկերում (12%), ինչին զուգահեռ բավականին արագ կուտակվելով նաև հանրային սննդի և ծառայություններ ոլորտում, շինարարության և հիփոթեքային վարկավորման հատվածներում: Միևնույն ժամանակ, NPL արագորեն թափ է հավաքում նաև ստանդարտ վարկերում, որի տարեկան աճի տեմպերը 14% -ից դանդաղել են մինչև 5%:

Հայաստանի 19 բանկերի գրեթե կեսի մոտ, առանց ՊրոԿրեդիտ Բանկի և ԲՏԱ Բանկի, NPL մակարդակը զգալիորեն գերազանցում է միջազգային կրիտիկական սահմանի առավելագույն շեմը (10-15%), տեղ զբաղեցնելով 17-66% տիրույթում, մինչդեռ մեկ տարի առաջ այն կազմում էր` 19-33%:

Այդ ֆոնին 15-16%-ով նվազել են նաև կորպորատիվ և մանրածախ վարկավորման տարեկան աճի տեմպերը, մինչև 4-9%, մինչդեռ 2012-ին այն կազմում էր 31-37%: Սակայն, չնայած տեմպերի նվազմանը, բանկերն, այնուամենայնիվ, վերադարձել են չորսամյա վաղեմության գերադաասությանը, երբ կորպորատիվ վարկավորումն ավելի արագ էր իրականացվում, քան մանրածախը: Բայց ոլորտային առումով տնտեսության վարկավորման առաջնահերթությունն առևտրի և շինարարության ոլորտներից անցավ արդյունաբերության և գյուղատնտեսության ոլորտներին, հանրային սննդին, ծառայությունների, տրանսպորտի և կապի ոլորտներին: Հատկանշական է, որ երկրի ՀՆԱ-ի կառուցվածքում արդյունաբերության, գյուղատնտեսության և ծառայոթյունների ոլորտներն են ապահովում դրական տրենդ, մինչդեռ առևտրի ոլորտն արդեն մեկ տարուց ավելի գտնվում է բացասական դինամիկայում, ինչի շարունակոյթունն ընթացիկ տարում կարող է առաջատարի դափնիները փոխանցել արդյունաբերական հատվածին: Վերջինը կապահովեր ՀՆԱ-ի կայուն աճ, եթե պահպանվեին արտահանման բարձր տեմպերը: Կառավարության դերն այս հարցում վճռորոշ է, խոսքը գնում է արտահանման կողմնորոշումով ձեռնարկությունների աջակցման, այդ թվում նաև որոշ ձեռնարկությունների համար հարկային արձակուրդներ սահմանելու մասին:

Հայելային արտացոլմամբ բանկերի պարտավորությունների կառուցվածքը փոխվել է հետևյալ ձևով: Արտաքին աղբյուրներից ներգրավումները դանդաղեցրել են տարեկան տեմպերը - 17.3% աճից մինչև 2% անկում, ժամկետային ավանդները – 6.4%-ից արագացրել են մինչև 18.4%, ցպահանջ ավանդները – 17.7% անկումը փոխարինել են 25.6% աճով: Արդյունքում, ներդրավված միջոցների տարեկան դինամիկան 2 անգամ ավելի էր, քան վարկավորման ծավալներինը` 14.2% և 7.1%, իսկ բացարձակ արտահայտությամբ ճեղքվածքը 2 անգամ ավելացավ ներգրավված միջոցների օգտին: Որպես հետևանք, բանկերի ներդրումային ակտիվությունը 91%-ից նվազեց մինչև 85%, ընդ որում, գրեթե բոլոր բանկերում վարկային ներդրումները զիջում են ներգրավված միջոցներին, ինչն սկսվեց արտահայտվել դեռ 2015-ին:

Ընդհանուր եկամուտների և ծախսերի կառուցվածքում տոկոսային և ոչ տոկոսային բաղադրիչները ցուցադրեցին տարբեր ուղղվածություններ: Մասնավորապես, տոկոսային եկամուտների և ծախսերի 4,6% և 1.5% աճի պայմաններում ոչ տոկոսային եկամուտները և ծախսերը ցուցադրեցին ավելի բարձր, բայց բացասական դինամիկա`11.3% և 5.8%: Արդյունքում, բանկերի ընդհանուր եկամուտը տարեկան կտրվածքով աճեց 0,4%, իսկ ընդհանուր ծախսերը`0.5%, ինչը թույլ չտվեց, որպեսզի հաշվեկշռային շահույթի 0.4% նվազումը: Հատկանշական է, որ զուտ շահույթն արձանագրեց 33% աճ (ընդդեմ նախորդ տարվա`75% անկման), ընդ որում, շահութահարկին ուղղված ծախսերի 30% կրճատման պայմաններում, երբ 5 բանկերում արձանագրվել էր ավելի ցածր բացասական ֆինանսական արդյունքներ կամ վնասաբերություն, քան մեկ տարի առաջ էր: Զուտ շահույթի էական տարեկան աճը 2016-ի առաջին եռամսյակում ապահովեցին 5 բանկեր (2-4 անգամ), մինդեռ այս ցուցանիշը մինուսային տրենդում հայտնվեց 12-ի մոտ: