Հայաստանի բանկերը զգալիորեն դանդաղեցրել են վարկավորման տեմպերը, ինչպես կորպորատիվ, այնպես էլ մանրածախ հատվածներում

Արմինֆո.Հայաստանի բանկերը զգալիորեն դանդաղեցրել են վարկավորման տեմպերը, ինչպես կորպորատիվ, այնպես էլ մանրածախ հատվածներում: Ըստ ԱրմԻնֆո գործակալության` Հայաստանի բանկերի Ֆինանսական Վարկանիշի, տնտեսության վարկավորման տարեկան աճը 2016 թվականի առաջին եռամսյակում դանդաղել է` 15,4% -ից մինչև 8,8%, կազմելով 1.5 տրլն դրամ ($ 3.2 մլրդ), իսկ ֆիզիկական անձան` 15.7% մինչև 3,5%, կազմելով 745.7 մլրդ դրամ ($ 1,6 մլրդ):

Մինչդեռ, 2012 թ այդ երկու հատվածների աճի տեմպերով հասել էին 31-37%-ի, որից հետո, 2014-ին նվազեցին մինչև 8-19%, կիսով չափ վերականգնվելով 2015-ի I եռամսյակում, կորպորատիվ վարկավորման մասով, միաժամանակ շարունակելով կորցնել մանրածախի հատվածում: Տեմպերի դանդաղեցումը տեղի էր ունենում բանկային համակարգի ընդհանուր վարկային պորտֆելում, արժութային բաղադրիչի ամենամյա աճի պայմաներում`62% -ից մինչև 67%, իսկ դրամային բաղադրիչը նվազում էր` 38% - ից մինչև 33% (2016-ի ապրիլին):

Ըստ ոլորտների, ամենամյա աճի տեմպն էապես դանդաղեցին արդյունաբերական հատվածի վարկավորման ոլորտում`23.1% -ից մինչև 3%, գյուղատնտեսության ոլորտում`20,1% -ից մինչև 5.5%, հանրային սննդի և սպասարկման ոլորտներում`40,4% -ից մինչև 5.5 %, իսկ շինարարության ոլորտում`5,3% աճից մինչև 3.3% անկում: Առևտրի վարկավորման ոլորտում արձանագրվել է մոտ 7% աճ, իսկ տրանսպորտի և կապի ոլորտում` 5,2%-ից մինչև 64.1%: ՓՄՁ ոլորտի վարկավորումը 10%-ից աճեց մինչև 20,3%, բայց 2016-ի I եռամսյակում կտրուկ դանդաղեց 2% -ով, գերազանցելով 640 մլրդ դրամը: Այս ֆոնին մանրածախ վարկավորումը մեծապես կորցրեց տարեկան տեմպերը, ընդ որում, բոլոր հատվածներում:

Մասնավորապես, սպառողական վարկավորման աճը դանդաղեց`19,6% -ից մինչև 3%, հիփոթեքինը` 20.2% -ից մինչև 8%, դրան զուգահեռ, դրականից բացասական դինամիկա տեղափոխվեցին ավտովարկավորման տեմպերը (+ 5% -ից մինչև -27.6%), օվերդրաֆտները և վարկային քարտերը (+ 12,7% -ից մինչև -3.7% ): Հատկանշական է, որ հիփոթեքային վարկավորման տեմպերի դանդաղմանը զուգահեռ դանդաղեց նաև «Ազգային հիփոթեքային ընկերություն» և «Մատչելի բնակարան երիտասարդներին» ընկերությունների կողմից իրականացվող վերաֆինանսավորման տեմպերը:

Այսպես, այդ ընկերությունների կողմից հիփոթեքային վարկերի վերաֆինանսավորման տեմպերը կտրուկ արագանալով 2015-ի I եռամսյակում` 15%-ից մինչև 95,5%, 2016-ի I եռամսյակում դանդաղեցրին տեմպերը մինչև 20.7%: Ինչպես գտնում են ԱրմԻնֆո վերլուծաբանները, հատկապես այս փաստը ԿԲ-ին մղեց վերանայելու «Մատչելի բնակարան երիտասարդնրին» պետական ծրագրի պայմաները, դեպի ավելի շատ մատչելիության կողմը (բարձրացավ գնվող բնակարանի գնի սահմանաչափը և տրամադրվող վարկի առավելագույն չափը, նվազեցվեց նաև կանխավճարը, բայց ավելացան գրավի պահանջները - Խմբ.), ինչի ազդեցությունը հիփոթեքային վարկավորման վրա կարող է արտահայտվել հետագա եռամսյակների ընթացքում:

Արդյունքում, Հայաստանի բանկային համակարգի վարկային ընդհանուր ներդրումները 2016 թվականի առաջին եռամսյակում աճի տեմպերը դանդաղեցրին`15% -ից մինչև 7,1%, կազմելով 2,3 տրլն դրամ ($ 4.8 մլրդ): Ընդ որում, միայն եռամսյակային կտրվածքով ցույց տալով մի փոքր դրական միտում (1.4%), նախորդ տարվա նույն եռամսյակի համեմատ (մինուս 4,8%):

Վարկավորման տեմպերի դանդաղմանը զուգահեռ բանկերն սկսեցին կրճատվել նաև արտաքին աղբյուրներից ներգրավվող փոխառությունները: 2015 թվականի առաջին եռամսյակում միջազգային ծրագրերով ներգրավված միջոցների 17.3% տարեկան աճը 2016 թվականին փոխարինվեց տարեկան 2% աճով: Դրա փոխարեն ավելացան ներքին աղբյուրներից ներգրավվող միջոցները, բայց դրանց տեղաբաշխումը դժվարանում է վարկառուների վատ վիճակի և կուտակված անհուսալի վարկերի լուրջ ծավալների պատճառով: Որպես արդյունք, վարկավորման միջոցների նկատմամբ ներգրաված միջոցների ծավալների ավելացոմը մինչև 2016-ի ապրիլը նվազեցրեց բանկերի ներդրումային ակտիվության մակարդակը` 91% - ից մինչև 85%:

Ընդ որում, դա տեղի ունեցավ 4 բանկերի կողմից սեփական կորպորատիվ պարտատոմսերի իրացումից ներգրավված միջոցների հաշվին (Արարատբանկ, Պրոմեթեյ Բանկ, Արդշինբանկը և Արմսվիսբանկ): Վարկային շուկայում տիրող բարդ իրավիճակը բանկերին ստիպում է սեփական միջոցները տեղաբաշխել արժեթղթերի շուկայւում: Այսպես, պետական պարտատոմսերում կատարված ներդրումները 2016-ի ապրիլի դրությամբ տարեկան կտրվածքով ավելացան 11,4%:

Այնուամենայնիվ, այս ճշգրտումն ունեցավ ժամանակավոր բնույթ և այժմ դիտվում է տեմպերի աստիճանաբար դանդաղում` մինչև 13%: Ազատ միջոցներն ավելի ակտիվորեն են տեղաբաշխվում նոստրո հաշիվներում, ինչի մասին է վկայում է տարեկան դինամիկայի կտրուկ բարելավումը`բացասական 24.6%-ից մինչև դրական` 24,3%: Եվ նույնիսկ ազատ միջոցների ուղղությունը դեպի կանխիկ փողերը ցույց է տալիս տարեկան 9.2% աճ, գերակշռելով վարկավորման տեմպերին (7.1%):

Արդյունքում, վարկավորման եկամուտները տարեկան կտրվածքով աճեցին ընդամենը 3.4%, իսկ ավանդների և ընթացկ հաշիվների սպասարկման ծախսերը` 21,4%: Եկամուտները նոստրո հաշիվներից, վարկերից և ավանդներից տարեկան կտրվածքով աճեցին 30,2%, իսկ լորո-հաշիվների և միջբանկային վարկերի/ավանդների ծախսերը նվազեցին 3.9%:

Արժեթղթերից ստացված եկամուտները մեկ տարում ավելացան 11.8%, տարեկան անկումը` 65.9%: Եկամուտները և ծախսերը վճարման գործարքներից (այդ թվում, դրամական փոխանցումներից) գտնվում են դրական`10,3% դինամիկայում, կազմելով 7%: Ստացված եկամուտները քարտային սպասարկման ծառայություններից նվազել են տարեկան կտրվածքով 0,7%, մինչդեռ այդ ծախսերի հոդվածն աճել է 16.2%: Տոկոսային եկամուտներում վարկավորման մասնաբաժինը կազմել է 87%, գործարքներն արժեթղթերից` 10,6%, նոստրո հաշիվներից, վարկերից / ավանդներից`2.3%, իսկ տոկոսային ծախսերում ավանդների և ընթացիկ հաշիվների մասնաբաժինը կազմել է 61.8%, Լորո հաշիվների և միջբանկային վարկերի / ավանդների մասնաբաժինը`32.6%, գործարքներն արժեթղթերում`4.2%:

Ոչ տոկոսային եկամուտներում վճարման գործարքները (այդ թվում դրամական փոխանցումները) կազմել են 16,3%, իսկ պլաստիկ քարտերի սպասարկման եկամուտները` 12.5%, իսկ ոչ տոկոսային ծախսերում այդ հոդվածների մասնաբաժինը համապատասխանաբար կազմել է`1.5% և 3.5 %: Որպես կանոն, ընդհանուր եկամուտներում գերիշխում է հաճախորդների վարկավորման մասնաբաժինը, իսկ ընդհանուր ծախսերում`- ավանդներ / ընթացիկ հաշիվներ,համապատասխանաբար` 65.4% և 29%: Ըստ վիճակագրական տվյալների, միջին տոկոսադրույքը դրամով վարկերի գծով 2016-ի առաջին եռամսյակում կազմել է 19.11% (առանց ամենամյա փոփոխության), 2015-ի IV եռամսյակի`15.13% -ի փոխարեն:

Միևնույն ժամանակ, տոկոսադրույքը դրամով ավանդների գծով I եռամսյակում կազմել է 11.45%, 2015-ի IV եռամսյակի 13.33% ի փոխարեն: ՀՀ դրամի փոխարժեքը վերջին 5 տարիներին ունեցել է հետևյալ դինամիկան` 2012-ին - 390,64 դրամ / $ 1 (I եռամսյակում` 388.43 ՀՀ դրամ / $ 1), 2013-ին`418,58 դրամ / $ 1 (I եռամսյակում` 409.47 ՀՀ դրամ / $ 1), 2014-ին`413 31 դրամ / $ 1 (I եռամսյակում`411.04 ՀՀ դրամ / $ 1), 2015-ին`471,13 դրամ / $ 1 (I եռամսյակում` 477.26 դրամ / $ 1), 2016-ի ապրիլին` 480 79 դրամ / $ 1 (I եռամսյակում` 488.67 դրամ / $ 1):

Ընդհանուր առմամբ, ՀՀ դրամի միջին փոխարժեքը 2011-2015 թվականներին 372.5-ից ցատկեց մինչև 477.92 դրամ / $ 1, ընդ որում, զգալի արժեզրկումը տեղի ունեցավ 2014-ի վերջին ամիսներին, երբ Հայաստանի արժութային շուկայում այն հատեց 570 դրամի սահմանագիծը:

Հայաստանի արտարժույթի մանրածախ շուկայում դրամը դոլարի նկատմամբ սկսեց արժեզրկվել 2014-ի հոկտեմբերի մինչև դեկտեմբերի 17-ը: Ըստ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների, Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճը 2012-2015թթ. դանդաղեց` 7.2% -ից մինչև 3%, ինչը պայմանավորված էր արդյունաբերական ապրանքների արտադրության 8,8% -ից մինչև 5,2% անկումով, ծառայությունների`10,8%-ից մինչև 2.7% անկումով, իսկ առևտրի ծավալների 3.6% աճը փոխարինվեց 8% անկումով, շինարարության ծավալներն աճեցին 0.3%, իսկ գյուղատնտեսական ոլորտում աճի տեմպերն արագացան` 9.5% -ից մինչև 11 7%:

Հայաստանի արտաքին առևտրի շրջանառության աճը 2012-ին դանդաղել է 3,9%,  (ներառյալ արտահանումը` 7%, իսկ ներմուծումը`2.9%), մինչև 2014-ի`1% -ը (այդ թվում, արտահանումը`2, 7%, իսկ ներմուծումը`0.4%), 2015-ին արձանագրելով 20.6% անկում (շնորհիվ ներմուծման 26.5% և արտահանման` 3.9% անկման): 2016 թվականի I եռամսյակում, 2015-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ, արտաքին առևտրի շրջանառության ծավալի անկումը կազմել է 3,8%, պայմանավորված ներմուծման 15.9% անկումով և արտահանման` 26.3% աճով:

Արդյունաբերությունը ցույց տվեց 8,9% աճ, գյուղատնտեսության ոլորտը`3,3%, ծառայությունների ոլորտը`10%, իսկ ՀՆԱ-ի կառուցվածքում նվազել է շինարարության ծավալը`2.2% և առևտրի ծավալը`1.1%: Գները սպառողական շուկայում 2012-ի 3.2% գնաճից հետո, համահունչ են դրամի արժեզրկմանը և 2014-ին ցատկեցին 4.6%, 2015-ին իջնելով մինչև 1%, բայց 2016-ի I եռամսյակում ՀՀ դրամի արժեզրկումը կազմեց 0,7%, ուղեկցվելով գների 0.4% աճով: