Հայստանում կարող է կառուցվել թերթաքարի վերամշակման գործարան

Արմինֆո. Հայաստանում թերթաքարի վերամշակման գործարանի շինարարության վերաբերյալ բանակցույթունների ավարտը նախատեսվում է տարվերջին, որից հետո, 2 տարիների ընթացքում կարելի է ձեռնամուխ լինել նախագծի իրականացմանը` ԵԱՏՄ շրջանակներում թերթաքարի արդյունաբերության զարգացմանը: Այս մասին ԱրմԻնֆո գործակալության թղթակցին տեղեկացրել է «Enugy» AERTC նախագծի տնօրեն, Մերձավոր Արևելքում և Աֆրիկայում ընդլայնված էներգետիկ հետազոտությունների և AERTC տեխնոլոգիաների, ինչպես նաև ԱՄՆ-ում, Ճապոնիայում և մի շարք եվրոպական երկրներում գործող էներգետիկ տեխնոլոգիաների միջազգային ինկուբատոր կորպորացիայի կառավարիչ տնօրեն Սէմ Մ.Սաիդը:

Ըստ փորձագետի, Հայաստանն ունի թերթաքարի մեծ պաշարներ: Նա տեղեկացրել է, որ այս փուլում, ընկերությունը կոոպերացիայի նպատակով երկխոսության մեջ է Ռուսաստանի հայերի միության ղեկավար Արա Աբրահամյանի հետ, որպեսզի հնարավորինս արագ սկսվի ԵԱՏՄ երկրներում էներգետիկ նոր տեխնոլոգիաների ներդրման ծրագրի իրականացումը: Փորձագետը նշել է, որ թերաթքարի արդյունաբերության միջոցով ածխաջրածինների այլընտրանքային աղբյուրների դիվերսիֆիկացման թեման հատկապես ակտուալ կդառնա ավանդական էներգակիրների սպառման, ինչպես նաև վերջին 2-3 տարիներին թերթաքարի արդյունահանման ինքնարժեքի 1.5-2 անգամ նվազեցման պայմաններում:

Աաիդը նշել է, որ Հայաստանը և Ղազախստանը, ըստ վերջին ուսումնասիրությունների, ունեն թերթաքարի հսկայական պաշարներ և տարածաշրջանի համար կարող են հանդես գալ որպես էներգետիկ հանգույց: Նրա խոսքով, ներկայիս փուլում ընկերությունը նախատեսում է իրականացնել վերգետնյա նկարահանումներ, ողջ եվրասիական տարածաշրջանի տոպոգրաֆիկ քարտեզը պատրաստելու նպատակով: Միևնույն ժամանակ, թերթաքարային վառելիքի արդեն ուսումնասիրված պաշարները գնահատվում են 500 մլրդ.տոննա նավթով: Ինչ վերաբրվում է Հայաստանին, ապա, ըստ փորձագետի, թերթաքարի պաշարները Հայաստանում ավելի քիչ են, քան Ղազախստանում, բայց նախնական տվյալների հիման վրա արդեն կարելի է համարձակորեն հայտարարել, որ առկա պաշարները ոչ միայն կգերազանցեն երկրի ներքին պահանջները, այլ կարող են նաև արտահանվել:

Հիշեցնենք, որ 2013 թվականի մայիսի 22-ին Հայաստանում ԱՄՆ նախկին դեսպան Ջոն Հեֆեռնը ԱրմԻնֆո-ի թղթակցին հայտարարել էր, որ ԱՄՆ երկրաբանական ծառայության ներկայացուցիչներն ավարտել են թերթաքարային գազի ծավալների ուսումնասիրման աշխատանքը Հայաստանում: Ավելի վաղ, 2012 թվականի օգոստոսի 3-ին Հայաստանի էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարության և Մեն կղզում գրանցված  International Minerals and Mines  Ltd միջեւ կնքվել է փոխըմբռնման հուշագիր, որը ճանապարհ է բացում Հայաստանի թերթաքարի պաշարների հետախուզման և մշակման համար: Եթե սկսվի դրանց լայնածավալ առևտրային կորզում, Հայաստանում գտնված էներգիան դեպի ծով ելք չունեցող երկրին կարող է տալ որո աստիճանի էներգետիկ անկախություն, իսկ դրա հետ միասին` նաև նոր աշխարհաքաղաքական ազատություն: Օգոստոսի 3-ի գործարքին նախորդել էր հունիսին Էներգետիկայի նախարարության և ԱՄՆ պետդեպարտամենտի միջև կնքված համաձայնագիրը էներգակիրների հետախուզման և մշակման, ինչպես նաև դրանցում ներդրումների և առևտրականացման բնագավառում համագործակցության շուրջ: Այդ համաձայնագիրը ենթադրում է Հայաստանի էներգապաշարների համատեղ գնահատում և տեխնիկական ուսումնասիրում` ներառյալ թերթաքարային գազի ցանկացած հնարավոր պաշար: Հայաստանի էներգետիկ գերատեսչության հայտարարության համաձայն, օգոստոսյան համաձայնությունը թերթաքարային գազի վերաբերյալ միջազգային խորհրդաժողովի արդյունք է, որը կազմակերպել էին ԱՄՆ իշխանությունները, և որի ընթացքում սուբսիդիաներ են առաջարկվել Հայաստանին և այլ երկրների` հետախուզման աշխատանքներ անցկացնելու համար: Նախորդ գնահատականների համաձայն, Հայաստանում ածխաջրածինների պաշարները սուղ են: ԱՄՆ երկրաբանական ծառայությունը, որը հունիսյան հուշագրում նշված է որպես տեխնիկական գործընկեր երկու երկրների համատեղ ջանքերում, հանգել է հետևության, որ Արամուսի շրջանում  կա շուրջ 44 մլն տոննա թերթաքարային նավթի պաշար: Ամերիկացիները նման հետևության են հանգել 1994 թվականի հհետազոտության հիման վրա: ԱՄՆ իշխանությունները, սակայն, 2005 թվականի հաշվետվությունում ավելի մեծացրել են այդ թիվը, հայտարարելով Իջևանում, Շամուտում և Ջերմանիսում 17-18 մլն տոննա, և Դիլիջանում 128 մլն տոննա թերթաքարային նավթի առկայության մասին:

Նշենք, որ իր համաշխարհային պաշարներով թերթաքարի նավթը բազմաթիվ անգամ գերազանցում է ավանդական նավթի պաշարներին: Սակայն, բազմաթիվ հանքավայրերի շահագործումն առայժմ նպատակահարմար չէ: Ըստ Shell ընկերության տվյալների, արդյունահանումը տնտեսապես նպատակահարմար է միայն ամենահարուստ հանքավայրերում, որտեղ թերթաքարի մեկ տոննայում պարունակում է 90 լիտր նավթ: Բացի այդ, ապրանքային շերտի հաստությունը պետք լինի առնվազն 30 մետր, մինչդեռ թերթաքարային նավթի պաշարների երրորդ մասը գտնվում է 30 մետրից ավելի խորության վրա: Վառելիքային թերթաքարի հիմնական պաշարները կենտրոնացած են ԱՄՆ-ում`մոտ 450 տրլն.տոննա (24.7 տրլն.տոննա թերթաքարային նավթ): Զգալի պաշարներ կան նաև Բրազիլիայում և Չինաստանում: Ռուսաստանը նույնպես ունի վառելիքային թերթաքարի պաշարներ (համաշխարհային պաշարների 7%-ը):