ՀԲ. Հայաստանի տնտեսական զարգացման մոդելը լիովին սպառել է իրեն

Արմինֆո. Հայաստանի տնտեսական զարգացման մոդելը լիովին սպառել է իրեն, հունիսի 15-ին Համաշխարհային բանկի «Հայաստանի համակարգային գնահատականը. Արդյունքներ.Ապագա» խորագրով զեկույցում այս մասին նշում է ՀԲ Հարավային Կովկասի Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի երկրների ծրագրերի ղեկավար Ջենևեվա Բոյրաուն (Genevieve Boyreau): Նա իր գնահատականը հիմնավորում է երկրում բնակչության սոցիալապես խոցելի խավի ավելացումով, ինչը տեղի է ունենում միջին խավի հաշվին:

Ըստ նրա, Հայաստանն այսօր կարիք ունի տնտեսական բարեփոխումների, հակառակ դեպքում պետությունը կապահովի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի «համեստ» ցուցանիշներ: «Հայաստանը կանգնած է երկու հիմնական համակարգային մարտահրավերների առաջ, որոնք են`բնակչության ծերացումը և նվազումը, ինչպես նաև կլիմայի փոփոխությունները, որոնք բացասական ազդեցություն են թողնում տնտեսության աճի վրա`եթե բարեփոխումներ տեղի չունենան տնտեսական քաղաքականությունում», - ասել է նա: Ըստ ՀԲ փորձագիտական ​​խմբի հաշվարկների, Հայաստանի տնտեսության զարգացման նոր մոդելով նախատեսվում է գլոբալ հարաբերությունների հավասարակշռված աճ,  մասնավորապես, առևտրի և ներդրումների ընդլայնման միջոցով, անիրացվելի ապրանքներից անցնելով իրացվելի ակտիվներին ու ծառայություններին, ապահովելով դինամիկ, արդյունավետ և մրցակցային գործարար միջավայրի ձևավորում, ինչը կստեղծի աշխատատեղեր: Անհրաժեշտ է հասնել աշխատանքի արտադրողականության բարձրացմանը և ապահովել նոր մոդելի ճկունությունը, որն ավելի դիմացկուն կլինի կլիմայի փոփոխությունների հանդեպ:

Մասնավորապես, խոսելով մրցակցային միջավայրի մասին, փորձագետը նշել է, որ վերջին տարիներին որոշ քայլեր են արվել այդ ուղղությամբ, բայց դրանք ակնհայտորեն բավարար չեն խորը փոփոխությունների հասնելու համար, հատկապես իրավական դաշտում, իսկ ֆինանսական հասանելիությունը դեռ շարունակում է մնալ մասնավոր հատվածի զարգացման առանցքային խոչընդոտը: Ըստ 2013-ի տվյալների, հայկական ձեռնարկատերերի ընդամենը 3%-ն է օգտվում վարկային ռեսուրսներից և այլ ֆինանսական աղբյուրներից, մինչդեռ այս ցուցանիշը Եվրոպայում և Կենտրոնական Ասիայում կազմում է մոտ 49%: Միևնույն ժամանակ, Հայաստանի խոշոր բիզնեսի ներկայացուցիչների 75%-ը բանկերում ունի վարկային պարտավորություններ, մինչդեռ փոքր բիզնեսի մասնաբաժինը կազմում է 31%: Ըստ նրա, մինչ օրս պրոբլեմ է հանդիսանում նոր մասնակիցների շուկա դուրս գալը, բարդությունները փոքր ձեռնարկությունների բացման առումով, մրցակցային դաշտի բացակայությունը արտադրող-ձեռնարկությունների միջև, թափանցիկության բացակայությունը պետական օժանդակության հարցերում, ինչպես նաև արդարացի մրցակցության բացակայությունը պետական գնումների ընթացքում: Գործարար միջավայրի բարելավման նպատակով ՀԲ փորձագետները պնդում են, որ անհրաժեշտ է հնարավորին չափով պարզեցնել, ֆինանսական հասանելիությունը, մատչելիության ընդլայնումը դեպի նորարարությունները, պետք է բարելավել կորպորատիվ կառավարման համակարգը, ամրապնդել մրցակցային օրենսդրության արդյունավետությունը, ուժեղացնել շահույթի բախշման միջավայրը, ձևավորել ժամանակակից գյուղատնտեսություն, ինչպես նաև թերությունների բացառում, որոնք խանգարում են ներդրումային միջավայրին:

Ըստ ՀԲ-ի փորձագետների, տնտեսական բարեփոխումների իրականացման դեպքում մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն մինչև 2020 թվականը կմնա նույն իրական մակարդակում` 4 հազ. դոլար, 2030-ին մինչև 6 հազար դոլար, իսկ 2050-ին` մինչև 12 հազար դոլար աճելու միտումով, իսկ փաստացի սցենարով այս ցուցանիշը չի գերազանցում 8 հազ.դոլարը:

Ընդ որում, աղքատության մակարդակը բարեփոխումների արդյունքում մինչև 2020 թվականը ներկայիս 30%-ից կիջնի 25%, մինչև 2030-ը`10%, իսկ 2050-ին `0,2-0,3%:

Ինչ վերաբերում ՕՈՒՆ-ին, Համաշխարհային բանկի փորձագետը նշել է, որ  2012-2015 թվականներին օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների բաժինը ՀՆԱ-ում կազմել է 3.7-3.8%, մինչդեռ 2005-2008 թվականներին կազմել էր մոտ 7.2%: 2004-ից մինչև 2014 թվականը ՕՈՒՆ առյուծի բաժինն (49%) ընկել է էներգետիկայի ոլորտին, մինչդեռ վերջին 2 տարիներին ՕՈՒՆ 26% -ն ուղղվել է էներգետիկայի ոլորտին, իսկ 24%-ը` հեռահաղորդակցության ոլորտին: Այս առումով Բոյևաուն նշել է, որ աշխարհում ապրում է  9-11 մլն. հայ, իսկ Սփյուռքի հզորությունը լրիվ չի օգտագործվում:

Բացասական գործոնների թվում նա նշել է արտահանվող ապրանքների ցածր մրցունակությունը և արտահանման ցածր դիվերսիֆիկացումը: 2015 թվականի տվյալների համաձայն, հայկական ապրանքների մասնաբաժինը համաշխարհային շուկայում, ըստ նրա, կազմել է 1.2%, իսկ հարևան Վրաստանում այս ցուցանիշը կազմում է`1.6%:  Արտահանումը Հայաստանի ՀՆԱ կառուցվածքում հաշվետու ժամանակահատվածում ընդգրկում է 30%-ը: Միևնույն ժամանակ նա նշել է, որ դրական դինամիկա և բարձր ներուժ ունեն`ծառայությունների ոլորտը, որի արտահանումը 2015-2015 թվականներին ցուցադրել է 14.4% միջին աճ, որի ընդհանուր կառուցվածքում 62% է կազմում զբոսաշրջության ոլորտի ծառայությունները, 11% - շինարարության հատվածըի և 11%- ՏՀՏ ոլորտը: Գյուղատնտեսության առումով ՀԲ փորձագետը նշել է դրական միտումները, սակայն, ընդգծել է, որ ավելի պահանջված ապրանք արտադրելու համար օգտագործվում է ներկրվող հումք: Այս առումով նա նշել է ծխախոտի արտադրությունը: Միևնույն ժամանակ, փորձագետը նկատել է, որ հայ արտադրողների մոտ կնվազի հետաքրքրությունը ըմպելիքների արդյունաբերության նկատմամբ:

Ըստ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների, Հայաստանում մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն 2017 թվականի I եռամսյակում տարեկան կտրվածքով աճել է 8,7%, մինչև 325 727 դրամ մեկ անձի համար $ 671/629 եվրո): Մեկ տարի առաջ, 2016-ի I եռամսյակում ՀՆԱ ցուցանիշը մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի առումով կազմել էր 299 761 դրամ ($ 613/556 Եվրո, տարեկան աճը`3.2%): Ըստ ԱՄՀ վարկածի, մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ չափերով Հայաստանն աշխարհի երկրների շարքում զբաղեցրել է 115 տեղը ($ 3511):

Հիշեցնենք, որ Համաշխարհային բանկը Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճը 2017 թ.-ին կանխատեսում է 2,7%, 2018-ին` 3,1%, 2019-ին `3.4%: Հայաստանի պետական ​​բյուջեով 2017-ին երկրի ՀՆԱ աճը կկազմի 3,2%: Ըստ ՀՀ ԿԲ նորացված կանխատեսման, Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճը 2017 թվականին կկազմի 3,2-4,4%, ԱՄՀ կանխատեսմամբ`2.9%, Fitch կանխատեսմամբ`2.1%, ԵԱԶԲ - 2.9% և Ասիական Զարգացման Բանկ - 2 2%: