Ուրբաթ, 2 Ապրիլի 2021 16:18

Արմինֆո.Հայաստանում Եվրոպական միության դեսպանը և հայկական ատոմակայանի ղեկավարությունը քննարկել են ծծմբի շրջանակներում աշխատած վառելիքի և ռադիոակտիվ թափոնների պատասխանատու և անվտանգ կառավարման բարձր մակարդակի ապահովման նախագծերի շրջանակներում համագործակցության ընդլայնման հնարավորությունները ՀԸԳՀ շրջանակում: Այդ մասին հայտնի է դարձել Հայաստանում ԵՄ արտակարգ և լիազոր դեսպան Անդրեա Վիկտորինի ՝ Մեծամորի ԱԷԿ կատարած աշխատանքային այցի արդյունքներով։

 

ԵՄ հայաստանյան գրասենյակի հաղորդագրության համաձայն, այցի ընթացքում դեսպանը ծանոթացել է "ԵՄ գործընկերային ամփոփման" հետագա իրականացմանը, որը վերաբերում է 2019 թվականին ՀԱԷԿ-ի ղեկավարության հետ քննարկված անվտանգության ոլորտում բարեփոխումների հետագա իրականացմանը:

"Նախկինում եւ այժմ Հայաստանի միջուկային անվտանգությունը բացարձակ առաջնահերթություն է ԵՄ - ի համար, որը ներկայացված է ԱԷԿ-ի անվտանգության ոլորտում տեխնիկական համագործակցության բազմամյա պատմությամբ եւ ներդրումների զգալի ծավալով", - ասվում է ԵՄ հայտարարության մեջ:

 

Նշենք, որ Հայկական ԱԷԿ-ը բաղկացած է երկու բլոկից ՝ խորհրդային (ռուսական) ռեակտորներով։ Առաջին բլոկը շահագործման է հանձնվել 1976 թվականին, երկրորդը ՝ 1980 թվականին։ 1989թ. մարտին Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժից հետո կայանի աշխատանքը կանգնեցվեց։ 1995թ. նոյեմբերին էներգետիկ սուր ճգնաժամի կապակցությամբ գործարկվեց կայանի երկրորդ էներգաբլոկը ՝ 407,5 ՄՎտ հզորությամբ։

2014 թվականի մարտին Հայաստանի կառավարությունը որոշում ընդունեց երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետը երկարացնելու մասին ։ Այդ նպատակով Հայաստանը Ռուսաստանի Դաշնությունից ներգրավել է 270 մլն դոլարի վարկ եւ 30 մլն դոլարի դրամաշնորհ: 2020 թվականի սկզբի դրությամբ այդ միջոցների մնացորդային ռեսուրսը կազմել է 107 մլն դոլար: Օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ պատճառներով ռուս գործընկերների հետ չի հաջողվել պայմանավորվել այդ մնացորդային ռեսուրսի շուրջ: Այդ իսկ պատճառով որոշում է կայացվել 63 մլրդ դրամ բյուջետային վարկ ներգրավելու մասին։

 

Այսօր ՀԱԷԿ-ը արտադրում է ամբողջ էլեկտրաէներգիայի ավելի քան մեկ երրորդը երկրում և ապահովում է նրա էներգետիկ անվտանգությունն ու անկախությունը: Հայաստանի ատոմային ոլորտը զարգացել է երկրի գիտական կենտրոնների եւ ճյուղային ձեռնարկությունների շնորհիվ. Էներգետիկայի գիտահետազոտական ինստիտուտ, Հայաստանի կառավարությանն առընթեր միջուկային անվտանգության կարգավորման պետական կոմիտե, ԱԷԿ շահագործման հայկական գիտահետազոտական ինստիտուտ, Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան եւ այլն: Ատոմային ոլորտը չի սահմանափակվում էներգետիկայով և թույլ է տվել տեխնոլոգիաներ կիրառել այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են բժշկությունը, տիեզերքը, գյուղատնտեսությունը։

 

Նշենք, որ մինչեւ 2040 թվականը Հայաստանի էներգետիկայի զարգացման ռազմավարական ծրագիրը նախատեսում է Հայկական ԱԷԿ-ի շահագործման ժամկետի կրկնակի երկարացում 2026 թվականից հետո, իսկ հեռանկարում նաեւ նոր ԱԷԿ-ի կառուցում:

Ընդգծենք, որ Հայկական ԱԷԿ-ն իրականացնում է աշխատած միջուկային վառելիքի կառավարման սեփական ծրագիրը։ Այդ աշխատանքն իրականացվում է "Ֆրանս Ատոմ" ընկերության հետ սերտ համագործակցությամբ։ Մոտ ժամանակներս կսկսվի աշխատած միջուկային վառելիքի չոր պահեստարանի չորրորդ հերթափոխի շինարարությունը, որը թույլ կտա առնվազն մինչեւ 2036 թվականը լուծել այդ խնդիրը: Դրա համար Հայաստան են բերվել անհրաժեշտ տարաներ և մոդուլներ ։ Հաշվի առնելով ՀԱԷԿ-ի աշխատանքը մինչեւ 2036 ժամկետի երկարացնելու հնարավորությունները ՝ կայանը լիովին ապահովված է պահեստավորման համար անհրաժեշտ մակերեսներով: Այդ պահեստներում վառելիքը կարող է պահվել առնվազն 50 տարի, իսկ առավելագույնը՝ 300 տարի։

 

Մինչդեռ, պետք է ընդգծել, որ Եվրոպական միությունը նախկինում բազմիցս կոչ է արել Հայաստանի իշխանություններին փակել Հայկական ԱԷԿ-ը՝ անվտանգության նկատառումներով, սակայն գեներացնող հզորությունների մեկ երրորդի փոխարինման իրական այլընտրանք երկիրը դեռ չունի: