Արմինֆո.Հայաստանի Կենտրոնական բանկը 2023 թվականի օգոստոսից նորմատիվային հավելավճարը ՝ կապիտալի հակացիկլիկ բուֆերը (ԿՀԲ), կբարձրացնի ռիսկով կշռված ակտիվների 1% - ից մինչև 1,5%: Ինչպես նշվում է ՀՀ ԿԲ պաշտոնական կայքում, ԿՀԲ-ի հետագա փոփոխությունը (նվազման կամ բարձրացման ուղղությամբ) կախված է մակրո-ֆինանսական պայմաններից, անորոշության աստիճանից և համակարգային ռիսկերի զարգացման սցենարից: Այս հավելավճարի գործարկումը նպատակ ունի աջակցել բանկային հատվածի կայունությանը։
Հարկ է հիշեցնել, որ ԿՀԲ-ն զրոյական նիշից մինչև 1% բարձրացնելու որոշումը ՝ 2023 թվականի մայիսից այդ նորմի ուժի մեջ մտնելով, ՀՀ ԿԲ-ը ընդունել է 2022 թվականի հոկտեմբերի 24-ին։ Մինչ այդ ավելի քան երկու տարի ԿՀԲ նորմը պահպանվել է 0% մակարդակում։ Այդ որոշումը, ինչպես նաեւ ներկայիս որոշումը, կարգավորիչը հիմնավորում է մակրո-ֆինանսական և վարկային շուկայի զարգացման համակողմանի վերլուծությամբ։
ԿՀԲ-ի վերաբերյալ ԿԲ-ի ներկայիս որոշումը հիմնավորող վերլուծությունը ցույց է տվել, նախ, որ ֆինանսական ցիկլի ինդեքսը նախորդ եռամսյակի համեմատ գրեթե չի փոխվել։ Իսկ այս ցուցանիշի աճը վերջին տարիներին, հիմնականում, պայմանավորված է եղել հիփոթեքային և անշարժ գույքի շուկայի զարգացմամբ։ 2023 թվականի առաջին եռամսյակում վարկային շուկայում արձանագրվել է որոշակի ակտիվություն, ընդ որում, բոլոր ուղղություններով։ Բացառություն էր հիփոթեքային վարկավորումը, որտեղ պահպանվում էին աճի բարձր տեմպերը և ռիսկերի կուտակման միտումը։ Ընդ որում, վարկավորման մյուս ուղղություններում ֆինանսական հատվածում ցիկլային համակարգային ռիսկերը, ընդհանուր առմամբ, պահպանվում են հավասարակշռված մակարդակում: 2023 թվականի առաջին եռամսյակի ՀՆԱ-ի նկատմամբ վարկերի գնահատված հարաբերակցությունը չի փոխվել ՝ 64% (IV եռամսյակի 64% - ի դիմաց) ՝ շարունակելով մնալ երկարաժամկետ միտումից ավելի ցածր (գրեթե 9 տոկոսային կետով) մակարդակում: Դա, հիմնականում, պայմանավորված է ՀՆԱ-ի ավելի առաջանցիկ աճով։
Երկրորդ. պահպանվել է հիփոթեքային վարկավորման պահուստային ցուցանիշի բարձր աճը, որն ուղեկցվել է անշարժ գույքի գների զգալի աճով։ ՀՀ ԿԲ հաշվարկների համաձայն, անշարժ գույքի շուկայում գների ուռճացման աստիճանը գնահատվում է գրեթե 25%: Հաշվի առնելով, որ հիփոթեքի գծով ֆինանսական պարտքի ծավալների աճը և անշարժ գույքի գների աճը, ըստ էության, համարվում են միմյանց փոխլրացնող և կլանող, Կենտրոնական բանկի գնահատականներով, անշարժ գույքի շուկայում պահպանվում են գերտաքացման ռիսկերը:
Երրորդ. պահպանվող աշխարհաքաղաքական անորոշության պայմաններում համակարգային (ցիկլային) ռիսկերի նյութականացման հավանականությունը շարունակում է բարձր մնալ։
Նշենք, որ ի սկզբանե բանկերի կապիտալի նորմատիվի հավելավճար՝ կապիտալի հակացիկլիկ բուֆեր (ԿՀԲ) սահմանելու մասին որոշումը Կենտրոնական բանկն ընդունել էր 2020թ. հուլիսի 31-ին՝ սահմանելով ռիսկով կշռված ակտիվների 0% - ի մակարդակում՝ նույն տարվա օգոստոսից ուժի մեջ մտնելով։ Այդ ժամանակվանից ի վեր ԿՀԲ-ի նշաձողը ավելի քան 2 տարի պահվել է զրոյական շմում։
Հակացիկլիկ հավելավճարը անհրաժեշտ է բանկի կորուստները ծածկելու համար՝ բանկային հատվածում համակարգային ռիսկի սահմանային արժեքներ առաջանալու դեպքում: "Բանկերի կապիտալի բավարարության նորմատիվի հավելավճարների շեմերի հաշվարկման և սահմանման" կարգի համաձայն, կարգավորիչը եռամսյակային կտրվածքով վերանայում է ԿՀԲ-ի շեմը: ԿՀԲ որոշելիս ԿԲ-ն առաջնորդվում է "Կապիտալի հակացիկլիկ շեմի ընդհանուր մեթոդաբանություն" փաստաթղթի դրույթներով, համաձայն որի, շեմ սահմանելիս ԿԲ-ի համար հիմք են հանդիսանում Բազելյան մեթոդաբանությամբ գնահատված վարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշի ճեղքվածքը և համակարգային ռիսկի զարգացումը բնութագրող ֆինանսական ցիկլի ինդեքսը, ինչպես նաև, այսպես կոչված, վաղ կանխարգելման (վաղ արձագանքման) այլ ցուցանիշներ: