Ուրբաթ, 2 Հունիսի 2023 13:38

Արմինֆո. 2023 թվականի արդյունքներով Հայաստանում ԵԱՏՄ երկրների շրջանում կգրանցվի իր նշանակությամբ երկրորդ տնտեսական աճը, բայց, ընդսմին, ամենացածր գնաճը։ Այսպիսին է Եվրասիական զարգացման բանկի (ԵԱԶԲ) վերլուծաբանների կանխատեսումը, որը ներառված ԵԱՏՄ անդամ 6 պետությունների համար 2023-2025 թվականների այսօր հրապարակված մակրոտնտեսական կանխատեսման մեջ։

 

Կանխատեսման բազային սցենարի համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ աճի տեմպը 2023 թվականին կաճի 7,5% - ով, 2024 թվականին՝ 5,1% - ով, իսկ 2025 թվականին՝ 5,4% - ով։ Սա աճի ամենաբարձր տեմպերն են Եվրասիական միության անդամ բոլոր երկրների շրջանում։ Բելառուսում, ըստ տարիների, այն կկազմի 2,2, 1,1 եւ 1.0%: Ղազախստանում՝ 4,3, 4,4 և 4,4 տոկոս ։ Ղրղզստանում՝ 4,2, 4,1 և 3,6 տոկոս։ Ռուսաստանում՝ 1,0, 1,3 և 1,3 տոկոս: Իսկ Տաջիկստանը կդառնա առաջատար ըստ  ՀՆԱ-ի աճի։ 2023 թվականին այդ ցուցանիշի աճի տեմպը կկազմի 7,9 տոկոս, 2024 թվականին՝  5,8%, և 2025 թվին՝ 6,7%:

 

ԵԱԶԲ-ի վերլուծաբանների կողմից Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսումը բարձրացվել է՝ հաշվի առնելով առաջին եռամսյակի բարձր տնտեսական ցուցանիշները և մի շարք այլ գործոններ: Մասնավորապես, ակնկալվում է, որ Ռուսաստանի Դաշնությունում առկա իրավիճակի և տնտեսական հեռանկարների բարելավումը բարենպաստ ազդեցություն կունենա երկիր մուտք գործող անդրսահմանային փոխանցումների ծավալի և արտաքին պահանջարկի վրա: ՌԴ-ից անդրսահմանային փոխանցումների ծավալը, ԵԱԶԲ-ի գնահատականներով, ընթացիկ տարում կարող է աճել 30 տոկոսով։ Ամուլսարի հանքավայրում աշխատանքները վերսկսելու որոշումն, իր հերթին, դրական ազդեցություն կունենա ՀՆԱ-ի դինամիկայի վրա։ Հանքավայրի հետագա շահագործման հետ կապված շինարարական աշխատանքները և ներդրումների ներհոսքը կմեծացնեն տնտեսության աճի ներուժը։ Միևնույն ժամանակ, ակնկալվում է ռեզիդենտների կողմից ներքին պահանջարկի ավելացում՝ գնաճի դանդաղման և վարկավորման ծավալների ավելացման ֆոնին։ Հարկաբյուջետային քաղաքականությունն ընթացիկ տարում գնահատվում է որպես խթանող։ Ակնկալվում է, որ սպառողական պահանջարկն աստիճանաբար կկայունանա 2024 թվականին, եւ տնտեսության աճը 2024-2025 թվականներին կլինի հավասարակշռված տեմպերին մոտ, համապատասխանաբար, 5,1% և 5,4%:

 

Միաժամանակ, գնաճի մակարդակով Հայաստանը ԵԱԶԲ-ի կանխատեսմամբ առաջատարների շարքում կլինի։ Ընթացիկ տարվա վերջին այն կկազմի 2.5%, 2024 թվին՝ 3.2%, իսկ 2025 թվին՝ 3.5% ։ Նշվում է, որ գնաճի դանդաղումը տեղի կունենա արտաքին գնային ճնշումների սպառման, դրամի փոխարժեքի ամրապնդման և դրամավարկային կոշտ պայմանների հաշվին՝ տարվա մեծ մասում: <Հաշվի առնելով գների աճի կայուն դանդաղումը, սպառողական պահանջարկի աստիճանական կայունացումը, ինչպես նաև գնաճի գտնվելը ՀՀ ԿԲ նպատակային միջակայքում (4+1,5%), մենք թույլ ենք տալիս վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի իջեցման սկիզբը  2-րդ եռամսյակի ավարտին: (Այսօրվա դրությամբ այն կազմում է 10,75% - խմբ.): Միևնույն ժամանակ, մեր գնահատականներով, դրամավարկային քաղաքականությունը զսպող ազդեցություն կունենա պահանջարկի վրա տարվա ընթացքում։ 2024 թվականին ՄԲՎ տոկոսադրույքը կձևավորվի մոտ 6,2% - ի սահմաններում, ինչը կհամապատասխանի գնաճի ՀՀ ԿԲ նպատակային միջակայքում կայուն պահպանմանը>, - ասվում է հաշվետվությունում։ Այդ առնչությամբ նշվում է, որ միջբանկային վարկերի (ՄԲՎ) միջին տոկոսադրույքն ընթացիկ տարում կկազմի 9,7%, 2024 թվականին՝ 6,4%, 2025 թվականին՝ 6,8%:

 

ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ դրամի միջին տարեկան փոխարժեքն ընթացիկ տարում կկազմի 394 դրամ 1 դոլարի դիմաց, 2024 թվին՝ 414 դրամ, և 2025 թվին՝ 422 դրամ 1 դոլարի դիմաց։ <Ներմուծման համեմատ ապրանքների և ծառայությունների արտահանման աճի առաջանցիկ տեմպերը, դրամական փոխանցումների, օտարերկրյա կապիտալի ներհոսքը և զբոսաշրջային ակտիվության շարունակական բարձր մակարդակը, ինչպես նաև ֆինանսական շուկայում բարձր տոկոսադրույքները կաջակցեն ազգային արժույթին: Միևնույն ժամանակ, աշխարհաքաղաքական իրավիճակի հետ կապված արժեզրկման սպասումները, դրամական շուկայում տոկոսադրույքների հնարավոր նվազումը, ինչպես նաև 2023 թվականի վերջին դոլարի նկատմամբ ռուբլու փոխարժեքի որոշակի թուլացման կանխատեսումը կնպաստեն դրամի աստիճանական արժեզրկմանը։ Արդյունքում՝ դրամի գերագնահատումը 2023 թվականին կպահպանվի, բայց աստիճանաբար կկրճատվի>, - ասվում է կանխատեսման մեջ։

 

Խոսելով Հայաստանի տնտեսության ռիսկերի մասին՝ ԵԱԶԲ-ի վերլուծաբանները նշում են, որ արտաքին հատվածի կողմից ռիսկը աշխարհի խոշորագույն տնտեսություններում ավելի խորը և տեւական ռեցեսիայի հավանականությունն է։ Արտաքին պայմանների անբարենպաստ սցենարի իրականացումը 2023 թվականին կհանգեցնի Հայաստանի ավելի դանդաղ տնտեսական աճի, որին կհաջորդի արագացումը 2024 թվականին ՝ համաշխարհային տնտեսության վերականգնումից հետո։ Թույլ արտաքին պահանջարկի պայմաններում կդանդաղեն արտահանումն ու դրամական փոխանցումների ներհոսքը։

 

Տնտեսության համար ռիսկ կարող է դառնալ նաև 2022 թվականի և 2023 թվականի առաջին կիսամյակի Հայաստանի տնտեսական աճի հիմնական դրայվերը։ Կապիտալի և աշխատանքային ռեսուրսների արտահոսքի հավանականությունը զգալի սպառնալիք է դառնում տնտեսության և ազգային արժույթի կայունության համար։ Բանկային համակարգով անդրսահմանային փոխանցումների զուտ ներհոսքը 2022 թվականին կազմել է ՀՆԱ-ի 13,2%-ը, ինչը երկու անգամ գերազանցում է վերջին հինգ տարվա միջին ցուցանիշը (ՀՆԱ-ի 5,2%)։ Արժույթի զամբյուղի նկատմամբ հայկական դրամի փոխարժեքը մեկ տարվա ընթացքում ամրապնդվել է գրեթե 40 տոկոսով։ Այս գործընթացների հետընթացն, առաջին հերթին, կհանգեցնի ազգային արժույթի փոխարժեքի կտրուկ թուլացման և գների կտրուկ բարձրացման։ Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը հարկադրաբար կբարձրանա՝ գնաճային սպասումներն ամրապնդելու նպատակով։ Սպառողական և ներդրումային պահանջարկի նվազումը և դրամավարկային քաղաքականության խստացումը կհանգեցնեն տնտեսության անկման։ Թույլ պահանջարկը եւ տոկոսադրույքների բարձրացումը կդադարեցնեն գների աճը, սակայն, դրա հետ մեկտեղ, կա ստագֆլյացիայի ձեւավորման հավանականություն:

 

Խոսելով համաշխարհային տնտեսության միտումների մասին՝ ԵԱԶԲ վերլուծաբանները նշում են, որ ԵԱՏՄ երկրներում գնաճի դանդաղման հիմնական գործոններն են տնտեսությունների հարմարեցումը և 2022 թվականի սկզբի ցնցումից սթափվելը, երբ դիտվում էր արժեզրկման և գնաճային սպասումների կտրուկ աճ ։ Գնաճի կանխատեսվող դանդաղումը, իր հերթին, նախադրյալներ է ստեղծում միջնաժամկետ հեռանկարում տարածաշրջանի երկրների մեծ մասի կենտրոնական (ազգային) բանկերի կողմից հիմնական տոկոսադրույքների իջեցման համար: Բանկի վերլուծաբանները նշում են, որ աշխարհը կանգնած է զարգացած երկրներում տոկոսադրույքների բարձրացման ցիկլի ավարտի շեմին: Զարգացած երկրներում հետհամաճարակային վերականգնումն ավարտվել է։ Բյուջետային խթանները թուլանում են, իսկ հիմնական տոկոսադրույքների բարձրացման հետևանքով ֆինանսական պայմանների խստացումը ավելի ու ավելի է ծանրաբեռնում ոչ միայն բիզնեսը, այլև բանկային հատվածը։

 

"Եվ հիմա մենք գտնվում ենք այն կետում, երբ զարգացած երկրներում գնաճը, թեև, դանդաղել է, բայց դրա կայուն բաղադրիչները բարձր են, իսկ տնտեսական ակտիվությունն արդեն ընկնում է խստացված ֆինանսական պայմանների բեռի տակ: Իրավիճակն ԱՄՆ-ում եւ ԵՄ-ում կազդի համաշխարհային տնտեսության վրա՝ ընդհանուր առմամբ, իսկ Չինաստանի «բացումը» միայն ուժեղացնում է գնաճամետ ռիսկերը։ Արդյունքում՝ ավելի ու ավելի շատ հիմքեր կան՝ ենթադրելու, որ զարգացած երկրներում առանցքային տոկոսադրույքների բարձրացման միտումը մոտ է բեկմանը>, - նշվում է կանխատեսման մեջ։