Երեթշաբթի, 3 Հոկտեմբերի 2017 14:08

Արմինֆո. 

«Ռոսկոսմոս» պետական ​​կորպորացիայի աջակցությամբ մտադիր է ակտիվորեն մասնակցել տիեզերական տարբեր ծրագրերի իրականացմանը: Դրան կարող է ոչ պակաս չափերով օգնել երկարաժամկետ (մինչև 2020 թ.) համագործակցության ծրագիրը ռուսական տիեզերական գործակալության հետ, որը նախատեսում է կապի արբանյակի բացթողում, Բյուրականի աստղադիտարանի արդիականացում, երկրի տարածքում ԳԼՕՆԱՍՍ կայանների տեղադրում հայ առաջին տիեզերագնացի թռիչքի նախապատրաստում:

 

Ծրագրի առաջնահերթություններից մեկը Հայաստանում ԳԼՕՆԱՍՍ գլոբալ նավիգացիոն համակարգի կայանների տեղադրումն է: Նոր համակարգի սարքավորումների առաջին խմբաքանակը արդեն հասցվել է հանրապետությու: Հետաքրքրական է, որ նոր գլոբալ համակարգում սկսել են ակտիվորեն օգտագործել նաև միջուկային տեխնոլոգիաներ: Այնպես, դա արդեն ստեղծվել և փորձարկվել է ծայրահեղ ճշգրիտ ատոմային լուսային ժամացույց, որը հարմարեցված է աշխատանքին GPS և ԳԼՕՆԱՍՍ արբանյակային նավիգացիոն համակարգերում: Նրանք հարթակ կստեղծեն հետագայում բոլոր ծայրահեղ ճշգրիտ ժամացույցների և չափման համակարգերի ստեղծման համար: Ատոմային ժամացույցում երկու իոններ գտնվում են էլեկտրամագնիսական «թակարդում», մի քանի միկրոմետր հեռավորության վրա: Գիտնականները լազերից «կրակում են» իոնների վրա, և ատոմների փոխազդեցությունը թույլ է տալիս տարբերել երկու վիճակները՝պայմանական զրոն և միավորը: Այդ վիճակների միջև տատանումներն էլ ցույց են տալիս ժամանակը: Այդպիսի սարքերը թույլ են տալիս հասնել չափման անհավանական ճշգրտության,  ժամանակակից ատոմային ժամացույցները կարող են մեկ վայրկյանով ետ ընկնել կամ շտապել միայն միլիարդավոր տարիների ընթացքում:

 

Ինչպես գտնում է Սանկտ Պետերբուրգի պետական ​​տեխնոլոգիական ինստիտուտի ինժեներական ռադիոէկոլոգիայի և ռադիոքիմիական տեխնոլոգիաների ամբիոնի ավագ դասախոս Անդրեյ Ակատովը, միջուկային տեխնոլոգիաները միշտ օգտագործվել և օգտագործվում են տիեզերքի հետազոտման ընթացքում: ԱրմԻնֆո գործակալության թղթակցի հետ զրույցում նա ընդգծել է, որ ժամանակին ԱՄՆ և ԽՍՀՄ ակտիվորեն զարգացնում էին միջուկային հրթիռային շարժիչները: Բայց այն ժամանակ տեխնոլոգիաները «կեղտոտ» էին և նման տեխնոլոգիաներով տիեզերանավ թռցնելը խստիվ արգելվում էր: Ռեակտորի միջոցով բաց էր թողնվում ջրածինը, որը տաքանում էր մինչև 2800-3000 աստիճան, հետո դուրս էր գալիս վարդակից և հրում հրթիռը: Ցանկացած նման մեկնարկ կարող էր հանգեցնել շրջակա միջավայրի աղտոտմանը: Հետևաբար ավելի անցում կատարվեց դեպի մեկ այլ ուղղություն, որի ընթացքում ռեակտորն արտադրում էր էլեկտրաէներգիա, որն օգտագործվում է իոնային շարժիչների աշխատանքում, որոնք էլ, իրենց հերթին, հրում են հրթիռը: Այժմ Ռոսատոմի և Ռուսկոսմոսի մասնակցությամբ ստեծվում է տրանսպորտա-էներգետիկ մոդուլ, Մվտ-դասի միջուկային էներգաշարժիչի հիմքի վրա, որի շնորհիվ հնարավորություն կստեղծվի տիեզերական բուքսիր ուղարկել դեպի Մարսի 2035 թվականին, ասել է փորձագետը: Անզուգական տրանսպորտային մոդուլը հնարավորություն կտա ստեղծել բարձր էներգիայով օժտված որակապես ավելի նոր տեխնիկա, հեռավոր տիեզերքի ուսումնասիրության և յուրացման համար: Նոր  նախագիծը ենթադրում է էլեկտրառեակտիվ իոնային շարժիչների օգտագործում, որոնցում ռեակտիվ քարշն առաջանում է իոնների հոսքի էլեկտրական դաշտի արագացման հաշվին:

Նման սարքերը հնարավորություն կտան ապագայում ձեռնամուխ լինել ավելի հավակնոտ խնդիրների իրականացմանը: Բացի դեպի Մարս թռչելուց, այն նաև մոլորակների և դրանց արբանյակների մանրամասն ուսումնասիրություն է, տարածության արդյունաբերական արտադրության կազմակերպում: Հնարավոր կլինի նաև երկրին մոտ գտնվող տիեզերքը մաքրել տիեզերական աղբից, պայքարել աստերոիդների վտանգի դեմ, մոլորակների վրա ստեղծելով ավտոմատացված բազաներ: Տիեզերքում գործող ռեակտորային օբյեկտի ստեղծման հիմնական խնդիրը միջուկային և ճառագայթային անվտանգության պահանջների ապահովումն է:

 

Ակատովը նաև նշել է միջուկային մարտկոցների օգտագործման կարևորությունը, որոնք կարող են օգտագործվել էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար: «Կան հատուկ բլոկներ, որոնք ներկայումս նորաձևորեն կոչվում են ռադիոիզոտոպային թերմոէլեկտրիկ գեներատորներ, որոնք ռադիոակտիվ նյութերի արտադրած ջերմային էներգիան ուղղակիորեն փոխակերպում են էլեկտրաէներգիայի: Նման գեներատորներ օգտագործվում են Հյուսիսային ծովային ուղիների փարոսների համար, որտեղ հնարավոր չէ անցկացնել էլեկտրաէներգիա: Ցավոք, շնորհիվ վանդալիզմի (գեներատորներ բացվում էին պղնձի որոնման նպատակով), ինչը նույնիսկ ճառագայթահարեց հանցագործներին, այդ սարքերն ստիպված հանվեցին և փոխարինվեցին արևային քամու վահանակներով: Բայց ռադիոիզոտոպների թերմաէլեկտրագեներատորներն իրենց գտան տիեզերական հետազոտություններում, ամերիկացիներին այս մեթոդը օգտագործում են, այսպես կոչված, լիակատար ձևով: Օրինակ, տեղի ունեցավ «Նոր հորիզոններ» սարքի գործարկումը, այնպիսի մարտկոցներով, որը լուսանկարեց Պլուտոն մոլորակի «սիրտը»», - ասել է Ակատովը, հավելելով, որ տիեզերքում այդ տեխնոլոգիանները պարզապես անփոխարինելի են, հատկապես հեռավոր մոլորակներն ուսումնասիրելիս: Փորձագետը նշել է նաև, որ միջուկային տեխնոլոգիաների օգտագործումը բոլորովին էլ էժան զբաղմունք չէ, և ոչ մեծ երկրները, այդ թվում նաև Հայաստանը, չեն կարող միայնակ լուծել այդ հարցը: Անհրաժեշտ են զարգացած միջուկային էներգետիկա ունեցող երկրներ: Նույնիսկ Միացյալ Նահանգները, որոնք օգտագործում են ռադիոիզոտոպային ՋԷԿ գեներատորներ Պլուտոնիում – 238-ի հիման վրա, ժամանակին ստիպված էին դադարեցնել դրա արտադրությունը, սկսելով այն գնել ԽՍՀՄ-ից: Խորհրդային Միությունում ավելի շատ Պլուտոնիում կար, և ամերիկացիներն այն գնում էին մեկ կգ դիմաց մինչև 6 մլն.դոլարով: Օրինակ, ամերիկյան այդ նույն «Նոր հորիզոններ» ապարատն իր էներգիան ստանում է ռուսական պլուտոնիումի միջուկային մարտկոցներից:

 

Նշենք, որ ռուսական միջուկային ճարտարագետները վաղուց օգնում են փորձարկել այն սարքավորումները, որոնք կօգտագործվեն ուղեծրում: Թեստավորումն իրականացվում է բաց տարածքների մոդելավորման պայմաններում: Մասնավորապես, խոսքը գնում է հետազոտական ​​կենտրոնի ստեղծման մասին, որտեղ մոդելավորված կլինեն տիեզերական տարածության պայմանները, և որը նախատեսված կլինի «Սպեկտրում-ՈւՖ» միջազգային ուղեծրային աստղադիտարանի գիտական սարքավորումների փորձարկման համար: Այդ աստղադիտարանն իր պարամետրերով մոտ է ԱՄՆ Hubble տիեզերական աստղադիտարանին: Դրա տարածքից գիտնականները կուսումնասիրեն վաղ Տիեզերքի ֆիզիկական գործընթացները, աստղերի առաջացումը, գալակտիկաների էվոլյուցիան, նյութի ընկնման գործընթացը սև անցքեր, մոլորակների և կոմստաների մթնոլորտները: Բացի այդ, «Ռոսատոմ»-ի մասնակցությամբ ստեղծվել է նոր հերմետիկ պոմպի մոդելը, ռուսական «Պրոտոն-Մ» հրթիռի լիցքավորման համալիրի համար: