Արմինֆո.Հայաստանում ավելացված արժեքի հարկից չհարկվող 115 մլն դրամի շեմը բարձր է, նույնիսկ, եվրոպական երկրների համեմատ: Այդ մասին մայիսի 31-ին խորհրդարանում հայտարարել է Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահ Ռուստամ Բադասյանը՝ "ՀՀ 2023թ. պետական բյուջեի կատարման մասին" տարեկան հաշվետվության նախնական լսումների ժամանակ:
Ընդ որում, ինչպես նշել է Բադասյանը, ինքը խնդիրն այլ կերպ է տեսնում։ "Իրականում մենք ստեղծում ենք հարկման հատուկ համակարգեր փոքր-միջին բիզնեսին աջակցելու համար, կամ էլ դա հնարավորություն է տալիս, օրինակ, խոշոր հարկատուներին ագրեսիվ հարկային պլանավորում իրականացնել", - հարց է տալիս նա:
Երկրորդ խնդիրն այն է, որ շրջանառության հարկի համակարգում հաճախ գործում են ոչ թե ՓՄՁ - ների ներկայացուցիչները, այլ խոշոր խաղացողները ՝ բիզնեսի մասնատման արդյունքում։ Արդյունքում՝ պետական գանձարանն այդ սխեմայի պատճառով տարեկան մոտ 36 մլրդ դրամ պակաս է ստանում, հավելել է գլխավոր հարկատուն։
Հիշեցնենք, որ ՀՀ կառավարությունը նախատեսում է 2024 թվականի հոկտեմբերից վերանայել շրջանառության հարկի համակարգը, իսկ 2025 թվականից նեղացնել միկրոձեռնարկատիրական համակարգի շահառուների շրջանակը։ Ներկայումս շրջանառության հարկ (փոխարինում է ԱԱՀ-ին և շահութահարկին) վճարում են այն տնտեսվարող սուբյեկտները, որոնց տարեկան շրջանառությունը չի գերազանցում 115 մլն դրամը (2020 թվականի հունվարի 1-ից Հայաստանը վերադարձել է մինչև 115 մլն դրամ չհարկվող տարեկան շրջանառությանը)։ Այս խումբը ներառում է ՓՄՁ ձեռնարկությունները, անհատ ձեռներեցներին և նոտարներին: Խոսքը, մասնավորապես, առևտրային գործունեության շրջանառության 5% - ի և արտադրական գործունեության շրջանառության 3,5% - ի վճարումների մասին է։
Իսկ այժմ Ֆինանսների նախարարությունն առաջարկում է կրկնապատկել հիմնական գործունեության տեսակների համար սահմանված շրջանառության հարկի դրույքաչափերը ՝ հնարավորություն ընձեռելով փաստաթղթավորված ծախսերի հաշվին նվազեցնել վճարման ենթակա հարկը: Ինչպես կարծում են Ֆինանսների նախարարությունում, դա կխթանի անցումը հարկման ընդհանուր համակարգին։
Այսպես, Ֆինանսների նախարարության վաղ ուսումնասիրությունները վկայում են այն մասին, որ վերամշակող արդյունաբերության ԱԱՀ - ի և շահութահարկի գծով ընդհանուր հարկային բեռը 2 անգամ գերազանցում է շրջանառության հարկի բեռը, շինարարության ոլորտում' 2,6 անգամ, առևտրի ոլորտում' 2,6 անգամ, բնակության և հանրային սննդի ոլորտում' 3 անգամ, անշարժ գույքի ոլորտում' 2,1 անգամ, մասնագիտական, գիտական և տեխնիկական գործունեության ոլորտում ' 2,8 անգամ: Արդյունքում՝ հարկատուները փորձում են ամեն գնով լինել և մնալ տվյալ համակարգում, այդ թվում ՝ թաքցնելով իրացման իրական ծավալները կամ արհեստականորեն մասնատելով բիզնեսը, որպեսզի չհատեն ավելացված արժեքի հարկից ազատվող շեմը և չանցնեն հարկման ընդհանուր համակարգ:
Իշխանությունները նախատեսում են նաև ընդլայնել միկրոձեռնարկատիրության հարկի և շրջանառության հարկի համակարգերում հարկումն արգելված գործունեության տեսակների շրջանակը: Մասնավորապես, 2025 թվականից առաջարկվում է սահմանափակել շրջանառության հարկի համակարգում նոտարական, փաստաբանական գործունեությամբ և վիճակախաղերի կազմակերպմամբ զբաղվելու հնարավորությունը; միկրոձեռնարկատիրության հարկման համակարգում մարզերում անշարժ գույքի առքուվաճառքի և/կամ վարձակալության գործունեություն իրականացնող հարկ վճարողների գործունեությունը, վարսահարդարման ծառայություններ, մարմնի խնամք, ավտոմեքենաների տեխնիկական սպասարկման ծառայություններ, միջնորդական ծառայություններ, ծրագրային ապահովման մշակում և շինարարական աշխատանքներ, անշարժ գույքի գնահատում և չափագրում, բաղնիքների և սաունաների կազմակերպման գործունեություն:
Նախագծի ընդունումը պետական գանձարանին խոստանում է շրջանառության հարկի գծով տարեկան շուրջ 17,8 մլրդ դրամի եկամուտների աճ:
Ավելի վաղ ՓՄՁ ներկայացուցիչներն ԱրմԻնֆո-ին հայտարարել էին, որ Հայաստանի ՀՆԱ-ում փոքր-միջին ձեռնարկատիրության մասնաբաժինը, ըստ վերջին տվյալների, կազմում է մոտ 25%: Մինչդեռ, զարգացած երկրներում ցուցանիշը սովորաբար գտնվում է 50-60 տոկոսի սահմաններում։ Եվ ՓՄՁ աջակցության լրացուցիչ գործիքներ մշակելու փոխարեն ՀՀ իշխանությունները գնում են պայմանների խստացման՝ շրջանառության հարկի դրույքաչափի կրկնակի բարձրացման տեսքով՝ հետագայում ընդհանրապես հրաժարվելով համակարգից ։ Ինչպես նշել է "ՓՄՁ համագործակցության" ասոցիացիայի նախագահ Հակոբ Ավագյանը, օրինագիծը կառավարության կողմից ընդունվել է առանց ռիսկերը հաշվի առնելու եւ դրա ազդեցությունը գնահատելու, ինչը կհանգեցնի ծառայությունների գների բարձրացման, «ստվերի» ավելացման եւ մի շարք տնտեսվարող սուբյեկտների փակման: