Նախկին վարչապետ. Հայաստանին անհրաժեշտ է 600 ՄՎտ հզորությամբ ստացիոնար բլոկ

Արմինֆո. Հայաստանը չի կարող առանց միջուկային էներգետիկայի։ ԱրմԻնֆո-ի հետ զրույցում նման տեսակետ է հայտնել ՀՀ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը:

Հիմնավորելով իր դիրքորոշումը՝ նախկին վարչապետը նշել է նավթի և գազի պաշարների զգալի կրճատումները, որոնք, բացի այդ, բավականին թանկ են՝ միջուկային վառելիքի համեմատ։ Ընդ որում, միջուկային հզորություններն էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրներով, այդ թվում ՝ արեւի եւ քամու էներգիայով փոխարինելու հնարավորությունները Բագրատյանը տեղին չի  համարել, քանի որ խոսք պետք է գնա բազիսային հզորությունների մասին, որոնք էներգիայի վերականգնվող եւ այլընտրանքային աղբյուրները, պարզապես, չունեն: "Իհարկե, միջուկային էներգետիկան հեռանկարներ ունի երկրում, բայց հարցն այն է, թե ինչպես տնօրինել այն, հատկապես, եթե խոսքը լավ վառելիքի մասին է, որի պաշարները մեծապես գերազանցում են նավթի եւ գազի պաշարները։ Վերջին շրջանում շատ է խոսվում ջերմամիջուկային էներգետիկայի մասին, ես մասնագետ չեմ, բայց, հնարավոր է, որ այն փոխարինի միջուկային էներգետիկային, սակայն դա հեռավոր հեռանկարի հարց է", - ասել է նախկին վարչապետը։

Բագրատյանը նշել է նաև փոքր մոդուլային ռեակտորներով բլոկների կառուցման հնարավորությունները, որոնց ստեղծման գործում ամենամեծ հաջողության հասել է Ռուսաստանի Դաշնությունը։ Բացի այդ, այստեղ անհրաժեշտ է նկատի ունենալ նաև ՌԴ-ից միջուկային վառելիքի մատակարարման կարգավորված լոգիստիկան, ինչը, պարզապես, անհնար է անել, եթե խոսքը գնա ամերիկյան համանման ռեակտորների մասին։ Պետք է նաև նկատի ունենալ, որ այսօր հենց ռուսներն ու չինացիներն են գերիշխում ՓՄՌ-ի մշակման և կիրառման հարցում ։ "Կարեւոր է նաեւ հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ ՓՄՌ - ի կառուցումը թանկ հաճույք է, 1 Մվտ հզորության ստեղծման համար անհրաժեշտ է 8 մլն դոլարի ներդրում", - ընդգծել է նախկին վարչապետը, հավելելով, որ ՓՄՌ-ը չի կարող փոխարինել լիարժեք ԱԷԿ-ին, իսկ դրա համար հանրապետությանն անհրաժեշտ է 600 ՄՎտ հզորությամբ ստացիոնար բլոկ: Եթե դա չարվի, ապա 10 տարի անց Հայկական ԱԷԿ-ը պետք է փակվի։

Նշենք, որ չնայած փոքր մոդուլային ռեակտորների մասին խոսակցություններին, որոնց թվին են դասվում 300 ՄՎտ-ից ոչ ավելի հզորությամբ ռեակտորները, դրանք առավելապես գեղեցիկ ներկայացված են միայն թղթի վրա: Դրանց մշակմամբ զբաղվում են 19 երկրներ, այդ թվում ՝ Ռուսաստանը, Հարավային Կորեան, Չինաստանը, ԱՄՆ-ը, Արգենտինան, Մեծ Բրիտանիան և այլն ։ Ներկայումս ավելի ու ավելի է խոսվում Հայաստանում ամերիկյան մոդուլներ կառուցելու հնարավորության մասին։ Այդ ճանապարհին առաջին քայլերն արվել էին դեռևս 2022 թվականի մայիսին, երբ ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը և ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը ստորագրեցին միջուկային էներգետիկայի ոլորտում համագործակցության հուշագիր։ Մեկ տարի անց ԱՄՆ-ը պաշտոնապես հայտարարեց Հայաստանում փոքր միջուկային ռեակտորներ կառուցելու հնարավորության մասին։ Անցյալ տարվա հունիսին աշխատանքային խումբ էր այցելել ԱՄՆ՝ ծանոթանալու ամերիկյան տեխնոլոգիաներին։ ՀՀ կառավարությունը հակված է փոքր մոդուլային ռեակտորների կառուցմանը, սակայն այդ ճանապարհին հիմնական խոչընդոտն այն է, որ ներկայում աշխարհում այդ տեսակի գործող ատոմակայաններ դեռևս չկան: Շատ, այդ թվում ՝ ամերիկյան ընկերություններում ամեն ինչ մշակման փուլում է։ Հարավային Կորեան եւս հետաքրքրություն է հայտնել Հայաստանին 170 ՄՎտ հզորությամբ մոդուլային էներգաբլոկներ տրամադրելու հարցում, որոնք կառուցվածքով նման են ամերիկյան էներգաբլոկներին, սակայն խնդիրն այն է, որ այդ մշակումը եւս դեռ չի անցել լիցենզավորում: Հենց այդ պատճառով էլ ՀՀ կառավարությունը, որը նախապատվությունը տալիս է ռեֆերենտ բլոկին, դեռևս չի շտապում նոր բլոկի վերաբերյալ վերջնական որոշում կայացնել: Առավել ևս, որ ռուսական կողմի առաջարկած 1200 ՄՎտ հզորությամբ ստացիոնար բլոկը կարող է, պարզապես, չհամապատասխանել երկրի էներգահամակարգին, որի ողջ էներգետիկ ներուժը տեղավորվում է 1000 ՄՎտ-ի մեջ:

Ելնելով դրանից՝ ԱրմԻնֆո-ի վերլուծաբանները կարծում են, որ Հայկական ԱԷԿ-ի գործող էներգաբլոկի շահագործման ժամկետը  2036 թվականին մոտ հերթական անգամ կերկարաձգվի մինչև 2040 թվականը, որից հետո կայանը կփակվի, և դրանով Հայաստանի միջուկային էներգետիկայի պատմությունը կմնա անցյալում: Նախորդ տարվա դեկտեմբերին Հայաստանի կառավարությունը որոշում ընդունեց Հայաստանի պետական բյուջեից 65 մլն դոլար հատկացնել Հայկական ԱԷԿ-ի երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետը մինչեւ 2036 թվականը երկարաձգելու համար: Ծրագրի իրականացման աշխատանքներով զբաղվում է "Ռուսատոմ Սերվիսը", որի հետ կնքվել է համապատասխան համաձայնագիր: Որպես նախագծի պատվիրատու հանդես է գալիս Հայկական ԱԷԿ-ն է, որը պետական միջոցներ է ստացել բյուջետային վարկի տեսքով։