Հայաստանի Կենտրոնական բանկը կապիտալի հակացիկլիկ շեմը 1,5 տոկոսից բարձրացնում է մինչեւ 1,75 տոկոս

Արմինֆո. Հայաստանի Կենտրոնական բանկը նորմատիվային հավելավճարը՝ կապիտալի հակացիկլիկ շեմը (ԿՀՇ) բարձրացնում է ըստ ռիսկի կշռված ակտիվների 1,5 տոկոսից մինչեւ 1,75 տոկոս՝ 2025 թվականի մայիսի 1-ից այդ նորմի ուժի մեջ մտնելով:

Ինչպես նշվում է ՀՀ կենտրոնական բանկի հաղորդագրությունում, ԿԲ խորհուրդը նման որոշում է կայացրել ս.թ. հոկտեմբերի 15-ին' հիմնվելով մակրո-ֆինանսական և վարկային շուկայի զարգացման համակողմանի վերլուծության վրա:

Հարկ է հիշեցնել, որ ԿՀՇ-ը զրոյական նիշից մինչև 1% բարձրացնելու որոշումը, որն ուժի մեջ է մտել 2023 թվականի մայիսից, ՀՀ ԿԲ-ն ընդունել էր 2022 թվականի հոկտեմբերի 24-ին: Այնուհետև 2023 թվականի մայիսին որոշում էր կայացվել ԿՀՇ-ն նույն տարվա օգոստոսից բարձրացնել մինչև 1,5%, և այդ մակարդակը կգործի մինչև 2025 թվականի մայիս: ԿՀՇ-ի հետագա փոփոխությունը (նվազման կամ բարձրացման ուղղությամբ) կախված է մակրո-ֆինանսական պայմաններից, անորոշության աստիճանից և համակարգային ռիսկերի զարգացման սցենարից: Իսկ պահպանվող աշխարհաքաղաքական անորոշության պայմաններում համակարգային (ցիկլային) ռիսկերի նյութականացման հավանականությունը շարունակում է բարձր մնալ։ Այս հավելավճարի գործարկումը նպատակ ունի աջակցել բանկային հատվածի կայունությանը։

ԿՀՇ -ի վերաբերյալ ԿԲ-ի ներկայիս որոշումը հիմնավորող վերլուծությունը ցույց է տվել, նախ, որ ֆինանսական ցիկլի ինդեքսը նախորդ եռամսյակի համեմատ աճել է ՝ ուղեկցվելով որոշ ոլորտների վարկավորման աճի բարձր տեմպերով ։ ՀՆԱ-ի նկատմամբ վարկերի գնահատված հարաբերակցությունը 2024թ. II եռամսյակում աճել է մինչև 68% (մեկ տարի առաջվա 64% - ից), առայժմ շարունակելով մնալ երկարաժամկետ միտման ավելի ցածր (գրեթե 6,5 տոկոսային կետով ՝ մեկ տարի առաջվա 10 տ.կ. - ի դիմաց) մակարդակի վրա ։

Երկրորդ՝ ընթացիկ տարում պահպանվել են վարկային պորտֆելի տարեկան աճի բարձր տեմպերը, ինչը, հիմնականում, պահպանվել է շինարարության ոլորտի վարկավորման և մանրածախ վարկերի բարձր աճով ։ Մասնավորապես, 2023 թվականի երկրորդ կիսամյակում արձանագրված սպառողական վարկավորման աճի բարձր տեմպերը պահպանվել են նաև ընթացիկ տարվա առաջին կիսամյակում։ Հիփոթեքային վարկերի տարեկան աճի տեմպերը, չնայած որոշակի դանդաղմանը, շարունակում են մնալ բարձր մակարդակում։ Ընդ որում, նոր տրամադրված հիփոթեքային վարկերի ծավալները համադրելի են եղել նախորդ տարիների բարձր ծավալների հետ։

Երրորդ, անշարժ գույքի շուկայում նկատվել է գների աճի արգելակման միտում։ Հիփոթեքային վարկերի համեմատաբար կայուն աճի պայմաններում պահպանվել է շինարարության ոլորտի վարկավորման առաջանցիկ աճի միտումը: Վերջինս կարող է ազդանշան հանդիսանալ շինարարության ոլորտում պարտքային բեռի աճի, անշարժ գույքի շուկայում ավելորդ մատակարարման ռիսկերի ձևավորման և դրանից բխող վարկերի կորուստների հավանական աճի համար։

Չորրորդ, սթրես-թեստավորման գնահատականների համաձայն, որն անհրաժեշտ է ընթացիկ փուլում ֆինանսական ցիկլի հնարավոր ցնցման արդյունքում առաջացած անսպասելի կորուստները կլանելու համար, լրացուցիչ կապիտալի արժեքը գնահատվում է ըստ ռիսկի կշռված ակտիվների մոտ 1,79% - ի մակարդակում:

Հինգերորդ, այժմ բանկային համակարգը բնութագրվում է որպես շահութաբերության և կապիտալի համարժեքության բարձր մակարդակ ունեցող ոլորտ: Արդյունքում, բանկերի կողմից առաջարկվող ԿՀՇ-ի ավելի բարձր մակարդակի պահանջներին համապատասխանելու ծախսերը ցածր են, և կապիտալիզացիայի ներկայիս մակարդակն ավելի քան բավարար է տնտեսության վարկավորման բնական տեմպերը պահպանելու համար:

Նշենք, որ ի սկզբանե բանկերի կապիտալի նորմատիվի ՝ կապիտալի հակացիկլիկ շեմի (ԿՀՇ) նկատմամբ հավելավճար սահմանելու մասին որոշումը Կենտրոնական բանկն ընդունել էր 2020թ. հուլիսի 31 - ին ՝ սահմանելով ռիսկով կշռված ակտիվների 0% - ի մակարդակում ՝ նույն տարվա օգոստոսից ուժի մեջ մտնելով ։ Այդ ժամանակվանից ի վեր ԿՀՇ -ի նշաձողը ավելի քան 2 տարի պահվել է զրոյական նշանի վրա ։

Հակացիկլիկ հավելավճարը անհրաժեշտ է բանկի կորուստները ծածկելու համար, եթե բանկային ոլորտում համակարգային ռիսկի սահմանային արժեքներ առաջանան: "Բանկերի կապիտալի համարժեքության նորմատիվի հավելավճարների շեմերի հաշվարկման և սահմանման" կարգի համաձայն, կարգավորիչը եռամսյակային կտրվածքով վերանայում է ԿՀՇ -ի շեմը: ԿՀՇ -ն որոշելիս ԿԲ-ն առաջնորդվում է "Կապիտալի հակացիկլիկ շեմի ընդհանուր մեթոդաբանություն" փաստաթղթի դրույթներով, համաձայն որի, շեմ սահմանելիս ԿԲ-ի համար հիմք են հանդիսանում Բազելյան մեթոդաբանությամբ գնահատված վարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշի ճեղքվածքը և համակարգային ռիսկի զարգացումը բնութագրող ֆինանսական ցիկլի ինդեքսը, ինչպես նաև, այսպես կոչված, վաղաժամկետ կանխարգելման (վաղաժամկետ արձագանքման) այլ ցուցանիշներ: