Երեքշաբթի, 29 Հունիսի 2010 11:53

Հայաստանում կենսաթոշակային հիմնադրամները տնտեսական աճի գրավականներն են

ԱրմԻնֆո. 2010 թվականի հունիսին կառավարությունը ներկայացրել էր կենսաթոշակային ռեֆորմի վերաբերյալ օրինագծի փոփոխված տարբերակը: Փոփոխությունները վերաբերվում էին Հայաստանում կուտակային կենսաթոշակային համակարգի պարտադիր կոմպոնենտի ներդրման ժամկետներին և նախատեսում էին դրանց հետաձգում` 2011 թվականից մինչև 2014 թվական: Ռեֆորմի հետաձգման պատճառների ու դրա ներդրման մանրամասների մասին ԱրմԻնֆո գործակալության թղթակիցը խնդրել է պատմել ՀՀ Ֆինանսների նախարարության ֆինանսական շուկաների զարգացման դեպարտամենտի ղեկավար Կարեն Թամազյանին:

Պրն.Թամազյան, Ինչո՞ւ կենսաթոշակային ապահովության պարտադիր համակարգը Հայաստանում չի կարող ներդրվել 2011 թվականից, ո՞րն էր հետաձգման պատճառը:

Ես դա ռեֆորմի հետաձգում չէի անվանի, քանի որ երկրում կուտակային կենսաթոշակային համակարգի պարտադիր կոմպոնենտի ներդրման ժամկետների մասին խոսք անգամ չի եղել: Բանը նրանում է, որ կուտակային համակարգի հաջող ներդրումը, հիմնականում, նախատեսում է գործընթացի կազմակերպչական ու տեխնիկական պատրաստություն: Այստեղ շատ կարևոր է հուսալիությունը և կենսաթոշակային վճարների անձնավորված հաշվառման հստակ ու անխափան աշխատանքը: Հավատացնում եմ, հատկապես այս, բավականին լուրջ պատճառների հետևանքով է, այսինքն, հարցի տեխնիկական կողմի չլուծված լինելու պատճառով է, որ հարկադիր կոմպոնենտի ներդրման ժամկետները 2011 թվականից հետաձգվեցին մինչև 2014 թվական: Երեք տարին դա այնքան էլ մեծ ժամկետ չէ, եթե հաշվի առնենք, որ միայն տեխնիկական ծրագրի մշակման ու ներդրման համար պահանջվում է 18 ամիս: Ներկայիս փուլում կազմվում է տեխնիկական առաջադրանքը, որը մեկ ամսից պատրաստ կլինի, որից հետո էլ մրցույթ կհայտարարվի, ընտրելու համար այն ընկերությանը, որը կմշակի տեխնիկական ծրագիըը:

Ընդհատումներից առավելագույն ձևով ձերծ մնալու համար հարկավոր է կոնսոլիդացնել բոլոր հնարավոր ուժերն ու ռեսուրսները, ապահովելով գործընթացին ներգրավված կառույցների, մասնավորապես, Կենտրոնական Դեպոզիտարի, հարկային մարմինների, ակտիվների կառավարիչների համաչափ ու որակյալ աշխատանքը, ապահովելով նաև ծրագրային աջակցության նախապատրաստումը, կենսաթոշակառուների տվյալների բազաներին մուտքի օպերատիվությունը, մի շարք այլ կարևոր հարցեր:

Շատ փորձագետներ գտնում են, որ կամավոր կենսաթոշակային ապահովության սխեմաները հիմնականում աշխատում են զարգացած երկրներում, որտեղ բիզնեսը հիմնված է կորպորատիվ կառավարման հիմքերի վրա: Իսկ Հայաստանում, նրանց կարծիքով, այդ սխեմաները արդյունավետորեն չեն աշխատի, քանի որ մեր գործարարները չեն գիտակցում իրենց կորպորատիվ սոցիալական պատասխանատվությունը:

Ես համաձայն չեմ, որ կամավոր կենսաթոշակային ապահովության սխեմաներն արդյունավետորեն են աշխատում միայն զարգացած երկրներում, նման սխեմաներ այսօր աշխատում են թե զարգացած, և թե զարգացող երկրներում: Ինչը վերաբերում է կորպորատիվ կուլտուրային, ապա չի կարելի պնդել, որ մեր գործարարների մոտ այն բոլորովին բացակայում է, պարզապես այն դեռ նոր է ձևավորվում: Կարծում եմ, որ կամավոր կենսաթոշակային ապահովության սխեմաները Հայաստանում կարող էին աշխատել դեռևս 10 տարի առաջ, այդ դեպքում, այժմ, ամեն ինչ ավելի հեշտ կլիներ:

Կուզենայի ընդգծել, որ կենսաթոշակային կամավոր ապահովության համակարգի շրջանակներում համապատասխան ֆինանսական հաստատություններ կներդրվեն ոչ միայն կենսաթոշակային ապահովության կորպորատիվ սխեմաներում, այլ նաև անհատական սխեմաներում, այսինքն յուրաքանչյուր աշխատող (նաև չաշխատող) քաղաքացի կարող է միանալ նոր համակարգին, անկախ գործատուի ցանկությունից: Մեր քաղաքացիները կարող են օգտվել նման հնարավորությունից նաև այսօր: Քանի որ մեր երկրի ֆինանսական շուկայում կան խաղացողներ, որոնք մատուցում են ակտիվների հավատարմագրային կառավարման մասնագիտացված ծառայություններ:

2011 թվականին, կամավոր կենսաթոշակային ապահովության մասին օրենքի ընդունումից հետո, ցանկացողները կարող են միանալ համակարգին, իսկ աշխատողներին, ինչպես նաև գործատուներին կտրվեն հարկային արտոնություններ: Օրենքը կսահմանի կամավոր ապահովության սխեմաների տեսակները, ակտիվների կառավարիչների պատասխանատվությունը հնարավոր խախտումների դեպքում, կհստակեցնի այն ուղղությունների ցանկը, որտեղ կարող են ներդրվել կենսաթոշակային ակտիվները` դրանք բանկային հաշիվներ ու ավանդներ են, պետական պարտատոմսեր, տեղական ընկերությունների բաժնետոմսեր, որոնք բորսայում արդեն անցել են լիստինգը, այդ միջոցների մի մասն էլ կարող է ներդրվել OESD (Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն) բորսաներում:

Պրն.Թամազյան, որոշ չինովնիկներ նոր համակարգի ռիսկերը կապում են Հայաստանում կենսաթոշակային ակտիվների մասնագիտացված կառավարիչների բացակայության հետ: Ի՞նչ ձևով է լուծվելու այս հարցը և, իրականում, ինչքանո՞վ է այն լուրջ:

Ներկայումս Հայաստանում գործում են 10 լիցենզավորված ներդրումային ընկերություններ, որոնք կարող են դառնալ կենսաթոշակային ակտիվների պոտենցիալ կառավարիչներ: Պրոբլեմը կայանում է նրանում, որ տեղական ընկերությունները համապատասխան փորձ չունեն, սակայն, իրականում, դա նրանց համար լուրջ խնդիր չէ: Ներկայումս շատ երկրներ են օգտվում նման փորձից, մշակելով կամավոր կենսաթոշակային ապահովության տարբեր սխեմաներ, իսկ այդ երկրների կենսաթոշակային ակտիվների կառավարման տեխնիկայի ու փորձի յուրացումը ներդրումային ընկերությունների համար ոչ մի դժվարություն չի ներկայացնի:

Այսօր արտասահմանյան կենսաթոշակային հիմնադրամները հետաքրքրված են հայկական շուկա դուրս գալու հնարավորությամբ: Կարո՞ղ են, արդյոք, նրանք, ելնելով իրենց փորձից, դառնալ շուկայի դոմինանտներ:

Հայկական շուկա դուրս գալ ցանկացող արտասահմանյան ընկերություններից արդեն կան առաջարկություններ, որոնք այժմ քննարկվում են: Իսկ ինչ վերաբերվում է շուկայում դրանց դոմինանտ լինելուն, ապա դա քիչ հավանական է: Չէ որ այս կամ այն երկրում արդյունավետ ներդրումներ կատարելու համար հարկավոր է ուսումնասիրել այդ երկրի բնակչության մենտալիտետը, ուսումնասիրել նրանց գերադասությունները, անգամ մտածելակերպը: Դրա համար արտասահամանցիներին հարկավոր է Հայաստանում առնվազն 10 տարի ապրել: Այս իմաստով տեղական կազմակերպությունները շատ ավելի գերադասելի վիճակում են, քան արտասահմանյանները: Իսկ սյս պրոբլեմը կարող է լուծվել արտասահմանյան և տեղական ընկերությունների միջև փոխհամագործակցության և համատեղ նախագծերի իրականացման ճանապարհով:

Պրն.Թամազյան, որոշ փորձագետներ գտնում են, որ կենսաթոշակային համակարգը կարող է հաջողությամբ ներդրվել միայն այն դեպքում, երբ ռեֆորմի ենթարկվի երկրի ողջ ֆինանսական համակարգը: Դուք համաձա՞յն եք այս կարծիքին:

Կենսաթոշակային, ինչպես նաև առողջապահության համակարգի, ռեֆորմները, ցանկացած երկրի համար համարվում են երկու ամենագլխավոր, ընդ որում ամենադժվարին, ռեֆորմները: Կենսաթոշակային համակարգին ներգրավված է լինում երկրի ողջ բնակչությունը` և կենսաթոշակառուները, և կենսաթոշակային հիմնադրամին անդամավճարներ վճարող այլ անձինք, որոնք հանդիսանում են ապագա կենսաթոշակառուներ: Կենսաթոշակային հիմնադրամները դրանք այն կառույցներից են, որոնք տնտեսությունում ձևավորում են երկար փողեր, որոնց առկայությունը հանդիսանում է տնտեսական աճի գրավականը, որի արդյունքում կարող են ավելանալ ընթացիկ թոշակների չափերը: Այլ խոսքերով ասած, կենսաթոշակային ռեֆորմն ունի հսկայական ընդգրկվածություն: Ցանկացած պետությունում կենսաթոշակային ռեֆորմը բազա է հանդիսացել տնտեսության մյուս ոլորտների ռեֆորմների համար: Կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ներդրումը գերազանց բազա կստեղծի, դառնալով մեր երկրի տնտեսության հետագա զարգացման խթանը, ինչպես որ դա տեղի է ունեցել մի շարք այլ երկրների հետ: Տարածաշրջանում մենք կլինենք առաջինը, որ որոշեցինք ներդնել պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգը և ստեղծել խոշոր ներդրումային մասնավոր հիմնադրամներ, որոնք, մի կողմից, կուտակված միջոցները կներդնեն Հայաստանի տնտեսությունում, իսկ մյուս կողմից, մեր քաղաքացիների համար կապահովեն արժանապատիվ ծերություն:

Ինչպե՞ս պետք է կառավարությունը պայքարի մեր բնակչության ֆինանսական անգրագիտության դեմ, չէ՞ որ այդ պրոբլեմն այսօր արդիական է և սահմանափակում է ֆինանսական հատվածի զարգացումը:

Անբավարար ֆինանսական գրագիտության պրոբլեմը, ինչ խոսք, արդիական է, դրա հետ շատ ռեֆորմատորներ են բախվել (ոչ միայն Հայաստանում), և նրանք որոշակի փորձ արդեն ունեն այդ պրոբլեմի լուծման հարցում: Ելնելով կուտակված փորձից ու ազգային առանձնահատկություններից, կառավարությունը մշակել է միջոցառումների մի մեծ ծրագիր, որն ուղղված է քաղաքացիների ֆինանսական գրագիտության բարձրացմանը: Քաղաքացիների յուրաքանչյուր խմբի` դպրոցականների, ուսանողների, վարձու աշխատողների ու գործազուրկների, անհատ ձեռներեցների, խոշոր ձեռնարկությունների, արհեստակցական միությունների, կենսաթոշակառուների հետ տեղի կունենան հանդիպումներ, բացատրական շնորհանդեսներ, ուսուցողական սեմինարներ: Գործընթացին կներգրավվեն նաև զանգվածային բոլոր լրատվամիջոցները: Կարծում եմ, որ 2014 թվականին, արդեն, մեզ կհաջողվի հասնել որոշակի հաջողությունների:

ԱրմԻնֆո

ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

RUB	4.89	0.05
USD	381.51	0.05
EUR	450.03	0.06
GBP	515.61	0.07
CAD	279.04	0.03
JPY	24.46	0.00
CNY	54.46	0.08
CHF	484.83	0.07

Նորություններ

Հայաստանում կենսաթոշակային հիմնադրամները տնտեսական աճի գրավականներն են