Չորեքշաբթի, 16 Փետրվարի 2011 15:15
Բորսայական սակարկությունների փորձը բացահայտում է կարգավորման անհրաժեշտ մեխանիզմները
ԱրնԻնֆո. BroCo ինվեստիցիոն դպրոցի տնօրեն Վահե Շահինյանի հարցազրույցը ԱրմԻնֆո գործակալությանը: BeoCo ինվեստիցիոն դպրոցը հիմնվել է 2009 թվականին, ներկայացնում է ռուսական BroCo ընկերությունների խումբը, որի կազմում է Ռուսաստանի ամենախոշոր ինվեստիցիոն-բրոկերական ընկերություններից մեկը:
Պրն.Շահինյան, նախքան Ձեր կողմից ղեկավարվող ինվեստիցիոն դպրոցի ուսումնական գործունեության մասին հարցնելը կուզենայի իմանալ Հայաստանի ֆոնդային շուկայի մասին Ձեր կարծիքը: Որպես բորսայական գործի մասնագետ, Դուք ի՞նչ կարծիքի եք տեղական ֆոնդային շուկայի հնարավորությունների մասին:
Սկսեմ նրանից, որ Նյու Յորքի ֆոնդային բորսայի պատմությունն սկսվել է Ուոլլ-Ստրիթում գտնվող ծառի մոտից: Հատկապես այդ ծառն է, որի մոտ սպեկուլյանտները ինֆորմացիայի առևտուր էին անում: Իսկ արդեն շատ տարիներ անց, փողոցն սկսեց ընկալվել որպես Տիեզերքի ֆինանսական կենտրոն: Համաշխարհային գիգանտի` Նյու-Յորքի ֆոնդային բորսայի զարգացումը տեղի է ունեցել աստիճանաբար: Աստիճանաբար է տեղի ունեցել նաև բորսայում տեղի ունեցող բոլոր գործընթացների կարգավորումը: Ես սա ասում եմ նրա համար, որ քիչ թե շատ զարգացած բորսա ստեղծելն ու պոտենցիալ բոլոր մասնակիցներին միանգամից կազմակերպված շուկա բերելն անհնար է, այդպես չի լինում: Բորսայի որոշակի զարգացման հասնելու համար նախ պետք է երկրում ներդնել բորսայական սակարկությունների մշակույթը, ցավոք, կապիտալի շուկայի տեղական մասնակիցների մոտ դա այնքան էլ բավարար չէ: Նրանք ունենում են տեսական գիտելիքների մեծ պաշար, բայց նրանց մոտ բացակայում է բորսայական առևտրի պրակտիկ գիտելիքները: Սակայն, այս ոլորտում պրակտիկ գիտելիքները պետք է ավելի շատ լինեն, քան տեսականը, քանի որ հատկապես բորսայական սակարկությունների պրակտիկան է, որ բացահայտում է կարգավորման անհրաժեշտ մեխանիզմները:
Բայց մեր շուկան արդեն կարգավորված է…
Կարգավորված շուկա ունենալը դա դեռ ամենագլխավորը չէ: Գլխավորն այն է, որ ներդրողները ցանկանան գնել ու վաճառել այս կամ այն շուկայի արժեթղթեր: Մեր գործարարներն ավելի շատ ձգտում են իրենց ձեռքերում կենտրոնացնել փողն ու իշխանությունը: Իսկ դա սահմանափակում է շուկայի զարգացումը, քանի որ հատկապես սպեկուլյատիվ գործարքներն են, որոնք շուկան որոշակիորեն մղում են դեպի զարգացում, ստեղծելով ակտիվություն: Օրինակ, ֆինանսական այնպիսի գործիքներ, ինչպիսիք դերիվատիվներն են, արդեն շատ տարիներ է, ինչ ակտիվորեն վաճառվում են միջազգային ֆինանսական շուկաներում: Ցավոք, տեղական շուկայում դրանց մասին տեղյակ են միայն գրքերից, ու միայն քչերը գիտեն դրանցով աշխատելը: Դրա համար էլ շուկան լիկվիդային չէ, գործիքները չունեն անգամ պահանջարկ, չկան ներդրումներ, որոնք այնքան անհրաժեշտ են ցանկացած տնտեսության զարգացման համար:
Տարբեր փորձագետներ տարբեր ձևով են բացատրում ներդրողների հետաքրքրության բացակայությունը: Դուք ինչպե՞ս կբացատրեիք նրանց անտարբերությունը մեր երկրի նկատմամբ:
Առաջին հերթին, պետության ֆինանսական համակարգի, արժեթղթերի շուկայի ենթակառույցների թերի զարգացածությունով, երկրի տնտեսության մեջ ներդրումներ կատարել ցանկացողների նկատմամբ հարկային արտոնությունների ու պրեֆերենցիաների բացակայությունով: Միայն այս ամենի առկայության դեպքում է, որ մենք իրավունք կունենանք հուսալ, որ մեր տնտեսությունում կլինեն օտարերկրյա ներդրումներ: Արտասահմանյան ինվեստիցիոն հասարակայնության հետաքրքրությունը կխթանի նաև տեղական գործարարներին, ստիպելով նրանց ձեռքից բաց չթողնել շուկայում առաջացած նոր և գերակշիռ միտումները:
Ինչպե՞ս կբնութագրեիք տեղական գործարարին:
Նրանք բոլորն էլ կտրիճներ են: կտրիճներ են այն իմաստով, որ լավ գիտեն տեղական շուկան ու հաջողությամբ օգտագործում են այդ շուկայի հնարավորությունները:
Հաճախ խախտելով այդ շուկայի խաղի հիմնական կանոնները…
Նրանք մեղք չունեն, որ երկրում զարգացած չէ ֆոնդային բորսան: Վերջերս բազմաթիվ բանկային դիլերներ մեծ ցանկություն են ցուցաբերում բորսայում խաղալու նկատմամբ, սակայն երկրի ներսում որակյալ առաջարկի բացակայության պատճառով նրանք ձգտում են դուրս գալ միջազգային շուկա, որտեղ բոլոր գործընթացներն արդեն կարգավորված են:
Արտասահմանում խաղալու հնարավորությունը չի՞ վերացնի ներքին շուկայում գործելու ցանկությունն ապագայում:
Հակառակը, միջազգային շուկաներում ակտիվ աշխատանքը նրանց թույլ կտա ձեռք բերել բորսայական առևտրի ունակություններ, որոնք հետագայում կարող են օգտագործել տեղական շուկայում:
Դեռևս 2008-2009 թվականներին մեզ մոտ վատ չեր աշխատում կորպորատիվ պարտատոմսերի հարթակը: Սակայն, չգիտես թե ինչու, դա խթան չհանդիսացավ արժեթղթերի շուկայի զարգացման համար…
Որովհետև, նախ և առաջ, երկրում պետք է զարգանա բաժնետոմսերի շուկան, սկզբում, բնականաբար, առաջնային շուկան, իսկ հետո` երկրորդայինը: Պետք է լինեն պրոֆեսիոնալ մարկետ-մեյքերներ, որոնք պետք է այդ արժեթղթերը շուկա դուրս բերեն, միաժամանակ ապահովելով դրանց լիկվիդայնությունը շրջանառության ողջ ժամանակահատվածում: Ցավոք, տեղական արտադրողները դեռևս չեն նախատեսում բաժնետոմսերի թողարկման ճանապարհով լրացուցիչ կապիտալի ներգրավում, չնայած, որ ողջ քաղաքակիրթ աշխարհում դա հանդիսանում է կապիտալիզացիայի ամենալավ ու արդյունավետ ձևը: Նրանք շատ են վախենում, որ ավելի խելոք գործարարները կարող են գնել իրենց բաժնետոմսերի մեծ փաթեթը, դառնալով ընկերության համասեփականատեր: Դրանով նրանք կարող են կորցնել սեփական ձեռնարկության կառավարման միանձնյա առաջատարի դիրքերը:
Հայաստանում շա՞տ են արդյոք Ինտերնետ-թրեյդինգով վաստակել ցանկացողները, ովքե՞ր են դրանք:
Թրեյդերների մեջ կան բազմաթիվ բանկային դիլերներ և պարզապես, սովորական մարդիկ, որոնք ցանկանում են պարզապես, փող աշխատել: Նրանցից ոմանք դարձել են պրոֆեսիոնալներ, գործում են միջազգային ֆոնդային բորսաներում, ունենալով հաջողություններ: Նրանց մեջ քիչ չեն նաև նրանք, ովքեր կարողացել են հաջողությամբ գործել բորսայական առևտրի սկզբնական փուլում, իսկ հետագայում` ագահությունը նրանց թույլ չի տվել է շարունակել այդ արդյունքները և բերելով վատ արդյունքների: Վատ արդյունքերն առաջին հերթին հանդիսանում են նրանց մոտ համակարգային մտածողության և ունակությունների բացակայության արդյունք, չկարողանալով համալիր մոտեցում ցուցաբերել ֆինանսական շուկայում ընթացող գործընթացների նկատմամբ: Հաճախ է լինում, որ թրեյդերները մեծ եկամոտ ունենալու ցանկությամբ մոռանում են, որ արժույթի շուկայում խաղալիս հարկավոր է ճիշտ ձևով գնահատել ապրանքա-հումքային և ֆոնդային բորսաների հիմնական միտումները:
Ինչպիսի՞ գումարներով են մեր թրեյդերները մտնում բորսայական շուկա: Ունե՞ք արդյոք տվյալներ նրանց կողմից օրական կատարվող գործարքների ծավալների վերաբերյալ:
Նման վիճակագրություն ոչ մեկը չունի: Կան թրեյդրներ, որոնք շուկա են մտնում հարյու-հազարավոր դոլարներով, կան նաև այնպիսիները, որոնք խաղում են փոքր գումարներով և շուկա են մտնում ընդամենը հազար դոլարով:
Ձեր ինվեստիցիոն դպրոցն արդեն երկու տարի է, ինչ Հայաստանում ուսումնական գործունեություն է իրականացնում: Ի՞նչ կարելի է Ձեզնից սովորել:
Առաջին հերթին մենք սովորողներին ծանոթացնում ենք այն ռիսկերին, որոնց հետ արժեթղթերի շուկայի մասնակիցները` ներդրողները, բրոքերները կամ թրեյդերներն անպայման կարող են բախվել, միջազգային ֆինանսական շուկաներում ներդրումներ կատարելիս, կամ թեկուզ որևէ ֆինանսական գործիքներ գնելիս: Շատ բրոքերներ իրենց հաճախորդներին առաջարկում են առևտրի գրավիչ պայմաններ, հաճախ մոռանլով նրանց զգուշացնել բորսայական առևտրի ռիսկերի մասին: Հետևաբար, մենք աշխատում ենք մարդկանց առաջին հերթին ծանոթացնել ռիսկերի հետ և միայն դրանից հետո սովորեցնել բորսայական առևտրին:
Հայաստանում կա՞ն ծրագրեր, որոնք թրեյդերներին թույլ են տալիս առևտրով զբաղվել ներքին շուկայում:
Ներկայումս նման ծրագրեր չկան, սակայն մենք բանակցում ենք որոշ բանկերի հետ, նման ծրագիր մշակելու ուղղությամբ, որոնք ֆիզիկական անձանց թույլ կտան գնել կամ վաճառել մեր բորսայում շրջանառվող արժեթղթեր: Հուսանք, որ կապիտալի հայրենական շուկայի բոլոր մասնակիցների կոորդինացված և քրտնաջան աշխատանքը թույլ կտա երկրում ստեղծել ֆոնդային բորսայի զարգացման համար նպաստավոր պայմաններ և մեզ բոլորիս, վերջապես, միացնելով միջազգային շուկաներում ընթացող գործընթացներին:
Էլիտա Բաբայան
ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
TUMO և Astana Hub. դու՝ ինձ, ես՝ քեզ
Փորձագետ․ Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի սակագների զսպումը կրում է խիստ ժամանակավոր բնույթ
Քաղաքագետ․ ԵԱՏՄ-ից Հայաստանի դուրս գալը կհանգեցնի նրա կախվածության ադրբեջանական և թուրքական շուկաներից
Շաքարի ներմուծումը Հայաստան 2025թ. առաջին կիսամյակում կրճատվել է 66%-ով
ATI.SU․ Հայաստանում միջազգային բեռնափոխադրումների պահանջարկը 30%- ով աճել է
ՔՊ-ը Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի պաշտոնի համար առաջադրել է Արմեն Քթոյանի թեկնածությունը
Հայաստանն ու Ֆրանսիան դիտարկում են տեխնոլոգիական ոլորտում համագործակցության ընդլայնման հեռանկարները