Հինգշաբթի, 24 Մայիսի 2012 19:51
Հայաստանը կստեղծի մրցակցային և հնարավորություններով լի կամ բարենպաստ միջավայր օտարերկրյա ներդրողների համար
ԱրմԻնֆո ԱՄՆ ՄԶԳ Կենսաթոշակային և աշխատաշուկայի բարեփոխումների ծրագրի ղեկավար՝ տիկին Ռոզա Կիապպեի հարցազրույցը ԱրմԻնֆո լրատվական գործակալության հետ
Տկն. Կիապպե, ԱՄՆ ՄԶԳ Կենսաթոշակային և աշխատաշուկայի բարեփոխումների ծրագիրն այս տարվա աշնանն ավարտվում է: Ի՞նչ աշխատանքներ է հասցրել ծրագիրը կատարել այդ չորս տարիների ընթացքում:
ԿԱԲԾ-ն օգնել է կյանքի կոչել նոր բազմաստիճան կենսաթոշակային համակարգը, նախաձեռնել և շարունակաբար կազմակերպել քննարկումներ, աշխատանքային խմբերի հանդիպումներ, տեղեկատվության և փորձի փոխանակում, ինչպես նաև տրամադրել փորձագիտական աջակցություն, որոնք ապահովել են հետևյալ ձեռքբերումները.
Մոդելավորման երկու գործիքների մշակում և տրամադրում, ՀՀ կառավարությունում ԿԱԲԾ գործընկերների կարողությունների բարելավում՝ տվյալների վերլուծության և ժամանակի ընթացքում կենսաթոշակային համակարգի վարքագծի, այդ թվում՝ կենսաթոշակային համակարգի բարեփոխման ֆինանսական հետևանքների վերաբերյալ ենթադրությունների տրամադրման հարցերում:
2010 թվականի դեկտեմբեր ամսին ընդունվել են նոր բազմաստիճան կենսաթոշակային համակարգը կարգավորող առանցքային օրենքները: ԿԱԲԾ-ն առաջնորդել է կարգավորող դաշտի ստեղծման աշխատանքները. պետք է մշակվեն ավելի քան 50 կանոնակարգեր, որոնցից 8-ն արդեն իսկ ընդունվել են, ևս 17-ը նախագծման փուլում են գտնվում:
Անձնավորված հաշվառման համակարգի մշակում՝ վերջինս ավելի անվտանգ, արժանահավատ դարձնելու և թափանցիկության բարձր մակարդակի հասնելու նպատակով, որոնք համակարգն առավել վստահելի կդարձնեն բոլոր շահառուների համար: ԿԱԲԾ-ն առաջարկել է համակարգը զարգացնելու մոտեցումներ: Մշակել նոր բիզնես-գործընթաց՝ հիմնվելով այն մոտեցման վրա, որն արտացոլում է օրենքները և փաստաթղթերը՝ ելնելով համակարգի հետագա զարգացումից: :
Իրականացվել է համապետական Ելակետային իրավիճակի հետազոտություն, որի արդյունքները կծառայեն որպես հենանիշ հանրային իրազեկման հետագա քարոզարշավների համար (ՀՀ կառավարության կողմից հանրային իրազեկման աշխատանքների մեկնարկը տրվել է 2011 թվականի դեկտեմբեր ամսին): ԿԱԲԾ հանրային կապերի պատասխանատու խումբը նշանակետ է ընտրել հանրային իրազեկումը և առաջ մղել ֆինանսական գրագիտությանն ուղղված աշխատանքները: ԿԱԲԾ-ն մշակել է տեղեկատվական 2 նյութ գործատուների և երիտասարդների համար, <<63 հարցեր և պատասխաններ>> գրքույկը տպագրվել և բաժանվել է ներկա և ապագա շահառուներին: Ներկայումս պատրաստման ընթացքում է ֆինանսական գրագիտության թեմայով գրքույկը:
Դուք աշխատել եք բազմաթիվ երկրներում, որոնք անցում են կատարել կուտակային կենսաթոշակային համակարգին: Հենց այդ պատճառով էլ կցանկանայի լսել Ձեր՝ որպես փորձագետի կարծիքը նոր համակարգի արդյունավետության մասին: Ի՞նչ կարող է համակարգը տալ մեր երկրին:
Համակարգն, անշուշտ, երկիրը կապահովի երկարաժամկետ ակտիվների խմբով, որը տնտեսությանն աճի հնարավորություն կտա և միաժամանակ խթանի աշխատատեղերի ստեղծումը: Այս ակտիվները թույլ կտան նաև զարգացնել արժեթղթերի շուկան և թողարկել նոր ֆինանսական գործիքներ: Կարևոր կողմերից է նաև ստվերային տնտեսության կրճատումը, ինչն էլ, իր հերթին, կմեծացնի պետական բյուջեի եկամուտը: Նոր կենսաթոշակային համակարգում յուրաքանչյուր անձ կունենա իր անհատական հաշիվը: Յուրաքանչյուր ոք կկարողանա հետևել իր կատարած վճարումներին և իր գումարի ավելացմանը: Յուրաքանչյուր ոք շահագրգռված կլինի իր վճարումները կատարել կենսաթոշակային համակարգում: Եթե ակտիվները կառավարող ընկերությունը կենսաթոշակային խնայողությունների շահավետ ներդրում չկատարի, ապա անհատը կարող է մեկ ուրիշ կենսաթոշակային ֆոնդ տեղափոխվել: Աստիճանաբար մարդիկ կսկսեն գիտակցել, որ իրենց հետագայում կենսաթոշակով ապահովելը ոչ միայն բացառապես պետության խնդիրն է, այլև նոր կենսաթոշակային համակարգի ներդրումից հետո յուրաքանչյուր անհատ պատասխանատվություն կկրի իր կենսաթոշակի համար գումարներ խնայելու հարցում:
Կցանկանայի Ձեզ կարծիքն իմանալ Հայաստանի աշխատուժի պոտենցիալի վերաբերյալ: Արդյո՞ք այն բավականաչափ մեծ է: Չե՞ք կարծում, որ մեր երկրի աշխատող հատվածը բավարարված չէ իր ֆինանսական դրությամբ: Մեզանում դեռևս առկա է գործազրկության բարձր մակարդակ, հատկապես գյուղական բնակչության շրջանում: Ըստ Ձեզ, սա մարտահրավե՞ր է կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ներդրման համար:
Համամիտ եմ այն հարցում, որ սա մեծ խնդիր է երկրի համար: Այսուհանդերձ, այն հնարավոր է լուծել: Հայաստանը պետք է մտածի Ծերության համընդհանուր հաստատագրված գյուղական կենսաթոշակներ ներդնելու ուղղությամբ.
Գյուղական վայրերի տարեցներն այսօր Հայաստանում ամենախոցելի խմբերից են:
Ներկայում քաղաքաբնակ տարեցների մեծ մասը պաշտպանված է պետական կենսաթոշակային համակարգով, ինչը չի կարելի ասել գյուղական բնակչության մասին:
Տարեց անձանց տրամադրվող ընդլայնված աջակցությունն ընգրկված է նաև Միավորված ազգերի կազմակերպության Հազարամյակի նպատակներում՝ ուղղված աղքատության կրճատմանը:
ՀՀ կառավարությունը պետք է ընդունի <<Ծերության ազգային ռազմավարություն>> և նախատեսի Ծերության համընդհանուր հաստատագրված կենսաթոշակների ներդրումը (որպես արդյունք): Սակայն, այս պահի դրությամբ, Ծերության համընդհանուր հաստատագրված կենսաթոշակների ներդրումն ողջ ազգաբնակչության համար անընդունելիորեն մեծ ֆինանսական բեռ կդառնար: Ավելին, քաղաքային բնակչության համընդհանուր հաստատագրված կենսաթոշակներ տալը կարող է հակախթան դառնալ ներկայում աշխատողների և նրանց գործատուների համար և դրդել նրանց չհաղորդել իրենց աշխատավարձի լրիվ չափը (և վճարումներ չկատարել): Մյուս կողմից, Ծերության՝ համընդհանուր հաստատագրված կենսաթոշակների նշանակումը գյուղական բնակչության համար կարող է ֆինանսապես կայուն լինել և չի զուգակցվի վճարումների հավաքագրման հետ կապված հնարավոր բացասական հետևանքների հետ:
Առաջարկվող քաղաքականության իրագործման մարտահրավերները
Պետք է մշակվի համապատասխան վարչական համակարգ, որպեսզի կանխվեն առաջարկվող համակարգի չարաշահումները: Համակարգը կառանձնանա բացառապես գյուղաբնակ տարեցներին նպատակաուղղված հստակ սուբսիդիաներով:
Տարբեր աղբյուրներից գյուղաբնակ տարեց անձանց թվի վերաբերյալ տվյալներում առկա են որոշ հակասություններ, որոնք պետք է հստակեցվեն նախքան վերլուծությունների փուլին ացնելը:
Ինչպե՞ս պետք է լուծվի ներդրումային գործիքների բացակայության խնդիրը: Միակ գործիքը, որտեղ կարող են ներդրվել կենսաթոշակային ակտիվները, պետական պարտատոմսերն են: Օրինակ, ինչպես Ղազախստանի բարեփոխման առաջատարները նշում են, նախ պետք է կապիտալի շուկան զարգացնել և միայն դրանից հետո իրականացնել կենսաթոշակային բարեփոխումը:
Ես աշխատել եմ Ղազախստանում իրենց կենսաթոշակային բարեփոխման ժամանակ: Այնտեղ էլ առկա էր արժեթղթերի շուկայի գերհագեցման խնդիրը: Սակայն բարեփոխումից մեկուկես տարի անց խնդիրը լուծվեց. երկրում ի հայտ եկան ներդրումների այլընտրանքային գործիքներ: Այսպիսով, փորձը ցույց է տալիս, որ եթե կա գումար, ապա թողարկողները երևան կգան: Այսօր կարող եք ինքներդ համոզվել, թե ինչքան ակտիվ է Ղազախստանի բորսային շուկան, քանի միլիարդ ունի իրենց կենսաթոշակային համակարգը: Իսկ ինչպե՞ս են նրանք սկսել: Մինչև կենսաթոշակային համակարգի ներդրումը չկային կյանքի ապահովագրություն, կորպորատիվ պարտատոմսեր, այնտեղ էլ, ինչպես Հայաստանում, երկար ժամանակ մտորում էին, թե ի՞նչն է պետք զարգացնել սկզբում՝ կապիտալի շուկան, թե՞ կենսաթոշակային համակարգը: Սակայն Ղազախստանի կառավարությունը վճռական էր տրամադրված և իր ծրագրերում հետևողական գտնվեց: Մինչև բարեփոխումը Ղազախստանում չկային նաև վարկանշող ընկերություններ: Այժմ այնտեղ իր ներկայությունն ունի միջազգայնորեն ընդունված Ստանդարտ և Փուըրզ (Standard & Poor’s) ընկերությունը:
Այս ամենը Ղազախստանում տեղի ունեցավ բառացիորեն մի քանի տարիների ընթացքում: Սահմանափակ ժամանակահատվածում նրանք կարողացան բավական լուրջ առաջընթաց գրանցել: Ես մեծապես լավատես եմ ձեր երկրի առումով: Հայաստանն ունի դինամիկ կերպով աճող տնտեսություն ստեղծելու բոլոր նախապայմանները, առկա է լավ բանկային հատված, կայուն մակրոտնտեսական միջավայր, կարող վերահսկողության մարմին՝ ի դեմս Կենտրոնական բանկի, ինչպես նաև առկա է քաղաքական կամք: Հետևաբար, կարծում եմ, որ երբ քաղաքացիների կենսաթոշակային ակտիվները հոսեն կենսաթոշակային ֆոնդեր, երևան կգան նաև ներդրումների այլընտրանքային գործիքները: Բազմաթիվ երկրների փորձը, ընդ որում՝ ոչ զարգացած, այլ այն երկրների, որոնք ունեն զարգացման միևնույն մակարդակը, ինչ Հայաստանը, ինչպես իմ դիտարկումներն են ցույց տալիս, գալիս են հաստատելու այս ամբողջը: Սա է պատճառը, որ ես հավատում եմ կենսաթոշակային բարեփոխման հաջողությանը Հայաստանում:
Դուք այս ոլորտի փորձագետն եք և ավելի լավ գիտեք: Սակայն մեր երկիրը, բազում այլ երկրների պես, ծանր ժամանակներ է ապրում ճգնաժամի պատճառով, ի նկատի ունեմ՝ վերջինիս երկրորդ ալիքը…
Ճգնաժամի ներկա փուլը բացասաբար է անդրադառնում եվրոպական երկրների տնտեսությունների վրա: Ներկայում այնտեղ գործազրկության բարձր մակարդակ է գրանցվում: Սակայն նայեք, օրինակ, Լատինական Ամերիկային, Բրազիլիային: Այնտեղ ես աճ եմ տեսնում, պակաս չափով գործազրկություն՝ ի տարբերություն եվրոպական երկրների, ինչպես նաև օտարերկրյա ներդրումների հոսք: Նույնը կարելի է ասել նաև ասիական երկրների մասին, ինչպիսիք են՝ Մալազիան և Ինդոնեզիան: Այս երկրները ձեռնամուխ են եղել գործազրկությանը և օտարերկրյա ներդրումների ներգրավմանն առնչվող հարցերի լուծմանը: Հայաստանը նույնպես պետք է անցնի այս ճանապարհը: Հայաստանը պետք է մրցակցային և բարենպաստ միջավայր ստեղծի օտարերկրյա ներդրողների համար, հակառակ դեպքում չի կարողանա մրցակցել այլ երկրների հետ՝ օտարերկրյա ներդրումների ներգրավման հարցում:
Ըստ Ձեզ, Հայաստանի ղեկավարությունը բավականաչափ աշխատանքներ տանո՞ւմ է այդ ուղղությամբ:
ԱՄՆ ՄԶԳ-ն առանձին ծրագիր է մեկնարկել, որն ուղղված է ներդրումների տեսանկյունից երկրի մրցակցայնությանը և գրավչությանը: Վստահ եմ, որ ձեր երկրի ղեկավարներն աշխատում են այդ ուղղությամբ:
Ինչպես ինքներդ նշեցիք, Ձեր ծրագրի կողմից կատարվել են ակտուարական հաշվարկներ նոր կենսաթոշակային համակարգի քանակական գնահատումը կատարելու նպատակով: Ըստ այդ հաշվարկների, ինչքա՞ն է կազմում կենսաթոշակային խնայողությունների տարեկան ծավալը:
Ակտուարական հաշվարկներ կատարվում են նաև ներկայում և արդեն կան կենսաթոշակային բարեփոխման որոշ մոտավոր քանակական տվյալներ, սակայն թերևս հնարավոր չէ կատարել ճշգրիտ հաշվարկներ, քանի որ իրավիճակը երկրում շարունակ փոփոխվում է: Ըստ մոտավոր հաշվարկների, նոր կենսաթոշակային համակարգի հենասյուն 2-ի մասնակիցների թիվը կկազմի 260 000: Իսկ առաջին տարվա ակտիվների ծավալը, դարձյալ մեր մոտավոր հաշվարկներով, գնահատվում է շուրջ 120 միլիոն ԱՄՆ դոլար:
Ձեզ զարմանալի չի՞ թվում, որ ցայսօր երկրում կենսաթոշակային ֆոնդեր չկան: Չէ՞ որ կուտակային կենսաթոշակային համակարգի կամավոր բաղադրիչը ներդրվել է անցած տարվա սկզբից: Կենսաթոշակային ֆոնդերի գործունեության նորմատիվ հիմքը նույնպես առկա է:
Դուք ճիշտ եք: Կենսաթոշակային ֆոնդերի ստեղծումը պահանջում է համակարգի բոլոր կողմերի համար հարկային խթանների սահմանում՝ հնարավոր կառավարիչների, գործատուների և աշխատողների համար: Սակայն Հայաստանի տնտեսական հատվածի ղեկավարները դեռևս լիարժեք կերպով չեն զարգացրել հարկային խթանների համակարգը կամ էլ գործող համակարգն այնքան էլ արդյունավետ չէ: Բացի այդ, կառավարությունը գործատուներին չի բացատրել նոր համակարգի էությունը, թերևս այդ է պատճառը, որ բազմաթիվ գործատուներ անվստահությամբ են մոտենում կառավարության նախաձեռնությանը:
Կամավոր կենսաթոշակային համակարգի մասով անգործունությունը բացատրվում է այն փաստով, որ ղեկավարությունը չի կարողացել առևտրային բանկերին ներգրավել այդ համակարգի մեջ: Վերջիններս երկար տարիներ աշխատել են շուկայում, ֆինանսապես կայուն են, այդ պատճառով նրանց համար ավելի հեշտ և էժան կլիներ զարգացնել կենսթոշակների հետ կապված մեխանիզմներ, ի տարբերություն, օրինակ, ներդրումային ընկերությունների, որոնց համար նման մեխանիզմների մշակումը մեծ ներդրումներ կպահանջեր:
Հարցազրույցը վարեց Էլիտա Բաբայանը
ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Փորձագետ․ Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի սակագների զսպումը կրում է խիստ ժամանակավոր բնույթ
Քաղաքագետ․ ԵԱՏՄ-ից Հայաստանի դուրս գալը կհանգեցնի նրա կախվածության ադրբեջանական և թուրքական շուկաներից
Արթուր Ավետիսյան․ Ապագա ԱԷԿ-ի մոդելի ընտրության շուրջ բոլոր մտորումները խոսակցություններից այն կողմ չեն գնա, քանի դեռ չկա ռազմավարական զարգացման տեսլական
ATI.SU․ Հայաստանում միջազգային բեռնափոխադրումների պահանջարկը 30%- ով աճել է
ՔՊ-ը Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի պաշտոնի համար առաջադրել է Արմեն Քթոյանի թեկնածությունը
Հայաստանն ու Ֆրանսիան դիտարկում են տեխնոլոգիական ոլորտում համագործակցության ընդլայնման հեռանկարները