Երեքշաբթի, 20 Նոյեմբերի 2012 18:01

Հայաստանի վրա "start-up"-ների մի ալիք է գալիս

ԱրմԻնֆո: Հայաստանի Փոքր և Միջին Բիզնեսի Զարգացման ազգային կենտրոնի (ՓՄՁ ԶԱԿ) գործադիր տնօրեն Վարազդատ Կարապետյանի հարցազրույցը ԱրմԻնֆո լրատվական գործակալությանը

Վերջերս Հայաստանում էապես ակտիվացել է փոքր և միջին ձեռնարկատիրության աջակցությունը: Ազգային և միջազգային ծրագրերի շրջանակներում ՓՄՁ սուբյեկտներին տրամադրվում է ինչպես ֆինանսական, այնպես էլ տեխնիկական ու մտավոր աջակցություն: Ոլորտի խնդիրներն արդիական են երկրի տնտեսության համար, քանի որ կայունություն դեռ չի նկատվում, իսկ ոլորտի զարգացմանը հատկացվող միջոցները դեռևս չեն բավականացնում: ՓՄՁ ոլորտի համար օրենսդրական հիմք է հանդիսանում 2000 թվականին ընդունված <Փոքր և միջին բիզնեսի պետական աջակցության մասին> օրենքը, որի համաձայն կառավարությունը մշակում է բյուջեի առանձին հոդվածով ֆինանսավորվող տարեկան ծրագրերը: Այդ ծրագրերի իրականացման պատասխանատվությունը կրում է 2002 թվականին ստեղծված՝ Հայաստանի Փոքր և Միջին Բիզնեսի Զարգացման ազգային կենտրոնը (ՓՄՁ ԶԱԿ):

Պրն.Կարապետյան, սկզբունքային փոփոխությոններ զգո՞ւմ եք արդյոք ՓՄՁ շուկայում: Որո՞նք են Հայաստանում փոքր և միջին բիզնեսի զարգացումը խթանող կամ սահմանափակող գործոնները:

Էական փոփոխություններ չեմ տեսնում: Կարող եմ միայն նշել, որ 2011 թվականի համեմատ պետբյուջեից ՓՄՁ ոլորտի ֆինանսավորման չափերը չեն փոխվել, բայց կրկնապատկվել է այն ձեռնարկությունների թիվը, որոնց հաջողվել է աջակցել: Ներկայումս համագործակցում ենք բազմաթիվ միջազգային կազմակերպությունների հետ: Միջազգային ծրագրերի շրջանակներում երկրին տրամադրվող միջոցները բարձրացնում են վարկային միջոցների մատչելիությունը ՓՄՁ սուբյեկտների համար: Այդ մեխանիզմն ավելի արդյունավետ է գործում ՓՄՁ վարկավորման շուկայում:

Իսկ սահմանափակող գործոնները բացահայտելու համար հարկավոր է հետևել երկրի տնտեսական զարգացմանը, որոշել, թե ներկայումս ո՞ր գործոններից է կախված մասնավոր հատվածի հաջողությունը, ինչպես նաեւ բացահայտել, թե որքանո՞վ է դրամական միջոցների սղությունն արգելակում ՓՄՁ զարգացմանը: Իմ կարծիքով, փողերը չեն կարող որոշիչ դեր խաղալ, հետևաբար, երբ փողերի հարցը դիտարկվում է որպես առանցքային հարց, դրանով հարվածի տակ է դրվում ՓՄՁ սուբյեկտների գործունեության արդյունավետությունը:

Ինչո՞ւմ է կայանում պետության շահագրգռվածությունը փոքր բիզնեսի վարկավորումը զարգացնելու գործում:

Պետությունը տարեցտարի մեծացնում է ՓՄՁ ԶԱԿ հիմնադրամի միջոցով ՓՄՁ սուբյեկտներին տրամադրվող գումարների չափերը և նորացնում վարկային գործիքների տեսականին: ՓՄՁ ԶԱԿ-ը, <ՓՄՁ ներդրումներ> վարկային կազմակերպության հետ համատեղ, տիրապետում է այդ գործիքներին: Ներկայումս ՓՄՁ ոլորտը հանդիսանում է պետության տնտեսական քաղաքականության առաջնահերթություն:

2013 թվականին գործունեության ո՞ր ուղղությունները կնախընտրի ՓՄՁ ԶԱԿ-ը:

"Սկսնակ ձեռնարկատերերի գործունեության աջակցության" ծրագիրն արդեն գործում է 6 ուղղություններով և այդ ուղղությունները կզարգացվեն նաև 2013 թվականին:

Ընթացիկ տարում ծրագիրը համալրվեց 2 նոր բաղադրիչով: Դրանցից մեկը տնտեսության տարածաշրջանային զարգացման ենթածրագիրն է, որը ենթադրում է աջակցել ոչ թե տվյալ, կոնկրետ բիզնեսին, այլ ողջ համայքին: Երկրորդ բաղադրիչը դա արդյունաբերական միավորումների ստեղծումն է: Այդ մոդելով մեկ համայնքի մի քանի տնտեսվարող սուբյեկտ, որոնք գործում են միևնույն ստանդարտներով, միավորվում են, կազմելով համատեղ գործունեություն: Ինչպես հայտնի է, միայնակ ձեռնարկատերերը չեն կարողանում արտադրել մեծ ծավալների արտադրանք, ինչպես նաև այն արտահանել, իսկ միավորվելով և աշխատելով համատեղ բիզնեսի շրջանակներում, արդեն սկսում են արտադրել ավելի շատ ու որակյալ ապրանքներ: Հետագայում նրանք դուրս են գալիս մայրաքաղաքի, որից հետո էլ՝ արտասահմանյան շուկաներ: Ենթածրագրի բաղադրիչներից է նաև "Մեկ գյուղ-մեկ ապրանք" շարժումը, որը կգործարկվի 2013 թվականի գարնանը: Այն իրենից ներկայացնում է ճապոնական կառավարության կողմից Հայաստանի ՓՄՁ ոլորտին օժանդակող եռամյա ծրագիր: Այդ մոդելով արդեն ստեղծել ենք մրգերի 15 չորանոցներ, իսկ հաջորդ տարի կստեղծենք ևս 30-ը: Ծրագիրը մշակվել է Ճապոնիայի միջազգային համագործակցության գործակալության հետ համատեղ: Հաջորդ տարի կգործարկվի նաև գործարար-կանանց աջակցման ծրագիրը, որի մասնակիցը կդառնան մոտ 300 կին-գործարարներ: Այդ ծրագրի շրջանակներում նախատեսում ենք օժանդակել այնպիսի բիզնեսներին, որտեղ կանանց մասնակցության տոկոսը բարձր է, օրինակ, պանրի արտադրությունում, տեքստիլ արդյունաբերությունում, հատապտուղների հավաքման և պահածոյացման ոլորտներում: Ծրագիրը մշակվել է Ասիական Զարգացման Բանկի հետ համատեղ:

ՓՄՁ ԶԱԿ գործունեության ավանդական ուղղություններից է մնում նաև ինֆորմացիոն և խորհրդատվական աջակցությունը ՓՄՁ սուբյեկտներին: Օրինակ, 2013 թվականից Հայաստանում կներդրվի միասնական եկամտային հարկ: Մեր մասնագետներն արդեն հանդիպումներ են անցկացնում մարզերում, կազմակերպում սեմինարներ, որոնց մասնակցում են տարբեր ձեռնարկությունների տասնյակ աշխատողներ: Սեմինարների ընթացքում նրանք ծանոթանում են այդ հարկատեսակի առանձնահատկություններին, դրա կիրառման սպեցիֆիկային, իմանում են, թե ինչ բան է էլեկտրոնային ստորագրությունը, ինչ է կուտակային կենսաթոշակային համակարգը և այլն: ՓՄՁ ԶԱԿ-ը մեկական բաժանմունք ունի յուրաքանչյուր մարզում: Մեր գրասենյակների աշխատակիցները մշտապես պատրաստ են պատասխանել ՓՄՁ ոլորտի ներկայացուցիչներին հետաքրքրող բոլոր հարցերին:

Մյուս ուղղությունը դա կրթական ծրագրերի անցկացումն է, որտեղ գլխավոր բաղադրիչը՝ սկսնակ գործարարների կրթությունն է: Այս ծրագրի շրջանակներում Կենտրոնը կազմակերպում է բիզնես-պլանների և բիզնեսի վարման մեկուկեսամսյա կուրսեր:

Մյուս ուղղությունը դա ֆինանսական օժանդակության ծրագիրն է, որը կազմված է 2 բաղադրիչից: Առաջինը, դա "start-up"-ների ֆինանսավորումն է: Երբ սկսնակ գործարարն ունի բիզնես-պլան և լուծվում է վարկի տրամադրման հարցը: Վարկը տրամադրվում է առանց գրավի, տարեկան 10 տոկոս տոկոսադրույքով, 3 տարի մարման ժամկետով: Վարկի առավելագույն գումարը կազմում է 3 մլն:դրամ: Մյուս բաղադրիչը՝ ՓՄՁ գործող սուբյեկտներին մինչև 15 մլն.դրամի վարկային երաշխիքների տրամադրումն է, 5 տարի մարման ժամկետով: Ընդ որում, վարկային երաշխիքի չափը չի կարող գերազանցել վարկի հիմնական գումարի 70 տոկոսը:

Մյուս բաղադրիչը դա ՓՄՁ ԶԱԿ մասնակցությունն է միջազգային ծրագրերին: Մենք ձգտում ենք գործարար կապեր հաստատել հայ և օտարերկրյա գործարաւրների միջև, կազմակերպում ենք հանդիպումներ, տեղեկացնում ենք ընթացող բիզնես-ցուցահանդեսների մասին: ՓՄՁ ԶԱԿ հիմնադրամը հանդիսանում է Գործարարների եվրոպական ցանցի անդամ, որի պաշտոնական կայքում ազատ կերպով տեղեկություններ են տեղադրված հայկական ձեռնարկությունների և հայկական արտադրության ապրանքների մասին: Դրանից բացի, երկու ծրագրերի շրջանակներում համագործակցում ենք նաև Սևծովյան ավազանի երկրների հետ: Այդ ծրագրերի նպատակն է՝ ամրապնդել առևտրական հարաբերությունները Բուլղարիայի, Հունաստանի, Ռումինիայի, Մոլդովայի և Վրաստանի հետ:

Ինչպիսի՞ ակտիվությամբ եք աշխատում start-up-ների հետ, զբաղվո՞ւմ եք արդյոք վենչուրային նախագծերի վարկավորումով:

Մենք չենք իրականացնում վենչուրային ֆինանսավորում, քանի որ այն բավականաչափ ռիսկային է: Պետք չէ մոռանալ, որ ՓՄՁ ոլորտին աջակցելու նպատակով Կենտրոնն օգտագործում է պետական միջոցներ, հետևաբար, ռիսկերը պետք է լինեն նվազագույնը: Ինչ-որ առումով մենք ռիսկերը վերցնում ենք մեզ վրա, բայց չի կարելի ասել, որ իրականացնում ենք վենչուրային ֆինանսավորում:

Ի՞նչ հեռանկարներ եք տեսնում միկրոֆինանսավորման ոլորտում:

Եթե անցյալ տարվա ընթացքում Հիմնադրամի կողմից վարկեր են տրամադրվել ընդամենը 25 սուբյեկտների, ապա այս տարի այդ թիվը կհասնի 100-ի, իսկ հաջորդ տարի՝ հավանաբար 200-ի: Կենտրոնի համար սա գործունեության առանցքային ուղղություն է, ծրագիր է, որը մենք ցանկանում ենք ընդլայնել, ներգրավելով ավելի շատ շահառուների: Նկատի ունեցեք, ներկա պահին շատ հետաքրքիր միտում է նկատվում, Հայաստանի վրա start-up-ների ալիք է գալիս: Չնայած մեզ թվում է, որ ավելի շատ ձեռնարկություններ են մատնված պարապուրդի, սակայն դրանց թիվը գնալով պակասում է: Հուսով եմ, որ սկսնակ ձեռնարկատերերն ի վիճակի կլինեն իրենց վրա վերցնելՀայաստանի տնտեսոթյան զարգացման դժվարին բեռը:

ՓՄՁ ԶԱԿ ծրագրի մեկնարկից ի վեր քանի՞ start-up է եղել, հատկապես 2012 թվականին:

Ընթացիկ տարում դրանց թիվը կազմել է 120, նախորդ տարի՝ 25, իսկ ծրագրի մեկնարկից ի վեր՝ մոտ 400: Ես Ձեզ նշեցի մոտավոր թվերը:

Այսօր քանի՞ բանկ է աշխատում ՓՄՁ ԶԱԿ ծրագրի հետ և որո՞նք են այդ բանկերը:

Ներկայումս ծրագրի հետ աշխատում է 6 բանկ՝ Արդշինինվեստբանկը, ՎՏԲ-Հայաստան Բանկը, Ինեկոբանկը, Զարգացման Հայկական բանկը, Հայբիզնեսբանկը և Արմսվիսբանկը: Ծրագրին են միացել նաև "Ֆարմ Կրեդիտ Արմենիա", "Գլոբալ Կրեդիտ" վարկային կազմակերպությունները: Նախատեսում ենք պայմանագիր կնքել "Կիլիկիա" և "Քարդ Ագրոկրեդիտ" վարկային կազմակերպությունների հետ. Նշեմ, որ մեր կազմակերպությունը պատրաստ է համագործակցել բոլոր բանկերի և ՈւՎԿ-ների հետ:

Ձեր կարծիքով, որքանո՞վ են այսօր բանկերը հետաքրքրված աշխատելու ՓՄՁ ոլորտի հետ: Չէ՞ որ այս ոլորտը նրանց համար մեծ ռիսկերի աղբյուր է հանդիսանում:

Սա շատ խոցելի հարց է. Հաճախ բանկերը հետաքրքրված են լինում դրանում, երբ ֆինանսական ռեսուրսների կարիք են ունենում: Այսօր, երկրի տնտեսական աճի տեմպերի անկման պայմաններում, հայկական բանկերն ունեն հաճախորդներ ներգրավելու պրոբլեմ, և բանկային երաշխիքների տրամադրումն այնքան էլ ակտիվ չէ, սակայն, սկսնակ ձեռնարկատիրական գործունեության վարկավորումը վերջին 4 տարիներին աճել է:

Ներկայումս որքանո՞վ են ՓՄՁ սուբյեկտների համար մատչելի բանկային տոկոսադրույքները:

Ինչպես արդեն ասացի, տոկոսադրույքը կազմում է տարեկան 10 տոկոս, ինչն ամենամրցունակ տոկոսադրույքն է Հայաստանաի բանկային համակարգում: Եթե այդ տոկոսադրույքը դիտենք ինֆլյացիայի ներկայիս տեմպերի ֆոնի ներքո, ապա ստացվում է, որ Հիմնադրամը վարկեր է տրամադրում բոլորովին անվճար: Իսկ վարկային երաշխիքների տրամադրման դեպքում բանկերն իրավունք չունեն վարկը տրամադրել 15 տոկոսից բաձր տոկոսադրույքով:

Ինչպիսի՞ն է ներկայումս ՓՄՁ բաժինը ՀՆԱ կազմում: Որքանո՞վ է այն փոփոխվել տարեսկզբից ի վեր:

Ցավոք, այդ հարցով մեր երկրում վիճակագրություն դեռ չի տարվում: Կարող եմ միայն հնչեցնել մոտավոր թվեր՝ 40 տոկոս: Սակայն այդ վիճակագրությունը վարելու մեթոդաբանության մշակման համար մենք արդեն հրավիրել ենք փորձագետների:

Պատմեք ՓՄՁ ձեռնարկությունների գնահատման համակարգի մասին: Առաջին հերթին ինչի՞ վրա է ուշադրություն դարձվում որոշում կայացնելիս:

Ծրագիրն ունի եռամակարադակ ընտրության համակարգ: Առաջին մակարդակում սուբյեկտը թեստավորվում է, որից հետո տեղի է ունենում հարցազրույց, իսկ հետո մասնակցում է բիզնես-պլաններ կազմելու դասընթացներին: Դրանից հետո Կենտրոնի հանձնաժողովի ներկայությամբ կազմակերպվում է բիզնես-պլանի շնորհանդեսը, որտեղ մասնագետները որոշում են կայացնում ֆինանսավորման մասին:

Ֆինանսավորման ինչպիսի՞ սխեմաներ են ավելի պահանջված փոքր բիզնեսում:

Մենք փորձում ենք շուկան դարձնել բազմաբնույթ, սակայն ՓՄՁ սուբյեկտները հիմնականում միատեսակ են մտածում, գերադասելով միատեսակ գործիքներ: Ներկայումս հիմնադրամին կից գործում է "ՓՄՁ-ներդրումներ" ՈւՎԿ-ն, որտեղ արդեն ներդրվել է 2 պրոդուկտ՝ արտահանման ֆինանսավորում և պայմանագրային ֆինանսավորում: Այս ուղղությամբ աշխատում է նաև USAID (EDMC/USAID) Ձեռնարկությունների և մրցակցության զարգացման ծրագիրը, որը տեխնիկական աջակցություն է ցուցաբերում ֆինանսական կառույցներին և ուղղված է ՓՄՁ ոլորտի սուբյեկտների վարկային ծառայությունների բարելավմանը: Ակնկալում ենք, որ հաջորդ տարվա կեսերից արդեն կլինեն դրական արդյունքներ:

Զրույցը վարեց Գայանե Իսահակյանը

ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

RUB	4.73	-0.02
USD	382.65	-0.07
EUR	442.76	-1.39
GBP	502.42	-1.81
CAD	273.11	-1.10
JPY	24.83	-0.03
CNY	53.79	-0.02
CHF	477.00	-1.40

Նորություններ

Հայաստանի վրա "start-up"-ների մի ալիք է գալիս