Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկայի շուկան կազատականաց

Արմինֆո. Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկայի շուկան կազատականացվի: Փետրվարի 7-ին ԱԺ նիստում երկրորդ և վերջնական ընթերցմամբ փոփոխություն է կատարվել «Էներգետիկայի մասին՚ օրենքում և հարակից օրենքների փաթեթում:

Էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների փոխնախարար Հայկ Հարությունյանի ասելով, զարգացած երկրներում էլեկտրաէներգետիկայի շուկան արդեն վաղուց ազատականացված է, և Հայաստանն առաջին քայլերն է ձեռնրակում այդ ուղղությամբ:

Առաջադրված խնդիրը լուծելու նպատակով առաջիկա հինգ տարվա  համար օրինագծով կանոնակարգվում են Էներգետիկ ենթակառուցվածքների նախարարության և Հանրային ծառայությունները կարգավորղո հանձնաժողովի իրավունքներն ու լիազորությունները, ինչպես նաև առևտրի և սպառողների իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմները: Էլեկտրաէներտիկ համակարգի կառավարման ներկա մոդելը ներդրվել է 2004 թվին և հիմնված է մեկ գնողի և մեկ վաճառողի մոդելի վրա: Գործող օրենքի համաձայն, օպերատորն` ի դեմս ՀԷՑ-ի, պարտավորվում է իրականացնել արտադրող օբյեկտներից էլեկտրաէներգիայի մեծածախ գնումներ և այն վերավաճառել  սպառողներին: Մինչդեռ երկրի էլեկտրաէներգետիկ շուկան լիովին չի կարգավորում էլեկտրաէներգիայի արտահանմանն ու ներմուծմանն առնչվող հարցերը: Ուղղումները նախատեսում են Հայաստանի էներգետիկ շուկայի ազատականացում, ինչը պայմանավորված է ներքին  շուկայի կարիքներով, ինչպես նաև տարածաշրջանում էլեկտրաէներգիայի առևտրի հնարավորությունների օգտագործմամբ: Էլեկտրաէներգիայի շուկայի ազատականացման համար անհրաժեշտ է անցնել նոր շուկայական մոդելի, ինչը նպաստում է մեծածախ և մանրածախ շուկաների արդյունավետության բարձրացմանը: Ուղղումների արդյունքում Հայաստանը  գնորդ–վաճառող մոդելից կանցնի նոր ազատական մոդելի, կներդրվեն առևտրի ժամանակակից կանոններ, կկատարելագործվի սակագնային կարգավորման համակարգը, կներդրվեն նաև միջպետական առևտրի զարգացման նոր գործիքներ: Նախատեսվում է տարանջատել բաշխման և զինման գործառույթները, ինչի արդյունքում շուկայում կարող են գործել նաև այլ մատակարարներ, յուրաքանչյուրը` որպես լիցենզավորված կազմակերպություն, ինչն, իր հերթին, կավելացնի գանձվող պետական տուրքերը:

Այսօր ոչ էլեկտրաէներգիա արտադրողները, ոչ դրա խոշոր սպառողները պատասխանատվություն չեն կրում վաճառքի և սպառման ծավալների համար, ինչը կարող է պատճառ դառնալ սակագնային կարգավորման անսահմանափակ տատանումների համար: Լավագույն միջազգային փորձի համատեքստում պետք է լինի արտադրողների և խոշոր սպառողների պատասխանատվությունն էլեկտրաէներգիայի պատվիրված և փաստացի օգտագործված ծավալների համար: Շուկայի ազատականացման ճանապարհին նախատեսվում է ինչպես էլեկտրոնային հարթակի ստեղծում, այնպես էլ նոր կառույցների ձևավորում էլեկտրաէներգետիկայի շուկայում:

Մասնավորապես, նախատեսվում է շուկայի օպերատորի ստեղծում, որը հանդես կգա որպես էլեկտրաէներգիայի առևտրի համար հիմնական պատասխանատու: Նախատեսվում է նաև սակագնային քաղաքականության կատարելագործում և արդյունավետ մեխանիզմների ներդրում: Խոսքը վերաբերում է, մասնավորապես, գիշերային և ցերեկային սակագներին, դրանց մեծությանը, կիրառման ժամանակին: Ակնկալվում է, որ մրցակցային  տարրերի  կիրառումը նույնպես կնպաստի սակագների նվազեցմանը: Այդ պայմաններում շուկայի յուրաքանչյուր մասնակից կձգտի ծախսերի կրճատման` շուկայում բարենպաստ դիրք ապահովելու և իր արտադրանքը վաճառելու համար:  Տարածաշրջանային նշանակության մի շարք ծրագրերի իրագործման արդյունքում ակնկալվում է այդ ուղղությամբ հիմք  ստեղծել 2019 թվականին :