Արմինֆո. Հայաստանի էներգետիկ անվտանգությունն ազգային անվտանգության առանցքային բաղադրիչն է։ Այդ մասին խոսվել է "ժողովրդավարական Համախմբում" կուսակցության կազմակերպած հանրային քննարկման ժամանակ, որը տեղի է ունեցել 2022 թվականի դեկտեմբերի 17-ին։
Քննարկումների ընթացքում նշվել է, որ ներկայում Հայաստանը բախվում է բազմաթիվ մարտահրավերների, այդ թվում՝ էներգետիկ անվտանգության ապահովման տեսանկյունից: Իսկ աշխարհաքաղաքական նոր իրողությունները ցույց տվեցին, որ էներգետիկ անվտանգության խնդիրները Հայաստանի համար դարձել են էքզիստենցիալ սպառնալիք և պահանջում են անհապաղ լուծումներ։ Այս պայմաններում կարևոր է գնահատել առկա ռիսկերն ու հնարավորությունները, անվտանգության այս բաղադրիչը դարձնել քաղաքական օրակարգ։
"Հայաստանը պատրաստ չէր աշխարհում տեղի ունեցող փոխակերպումներին, իսկ երկրի էներգետիկ անվտանգությունն այսօր բավականին խոցելի է։ Մեր առջև ծառացած խնդիրները լուծելու համար անհրաժեշտ է ապահովել ոլորտի ռազմավարական զարգացումը, իրականացնել երկրի էներգետիկ անվտանգության բարձրացմանն ուղղված նպատակային նախագծեր և գործարկել էներգետիկ դիվանագիտությունը, որի առանցքային բաղադրիչը քաղաքական կամքն է: Հայաստանի համար ռազմավարական նշանակություն ունեն Հայաստանի էներգետիկ համակարգում ատոմակայանի առկայությունը, ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետի ավարտից հետո նոր ատոմակայանի կառուցումն ու գործարկումը, Հյուսիս-Հարավ տարանցիկ էներգետիկ միջանցքի նախագծի ամբողջական իրականացումը: Հայաստանը տարածաշրջանում ոչ միայն ատոմային էլեկտրակայանի շահագործման, այլև դրա հաջող վերագործարկման փորձ ունի", - նշել է էներգետիկ անվտանգության փորձագետ, տեխնիկական գիտությունների թեկնածու Արթուր Ավետիսյանը։
Իր հերթին՝ էներգետիկ աշխարհաքաղաքականության և միջազգային անվտանգության հարցերով մասնագետ Արմեն Մանվելյանը կարևորել է թեմայի արդիականությունը հատկապես հիմա՝ աշխարհում էներգետիկ ճգնաժամի պայմաններում։ "Արևմտյան երկրները, հատկապես ԵՄ-ն, սկսել են հրաժարվել ռուսական էներգառեսուրսներից ՝ գազից, նավթից, համոզված լինելով, որ իրենք այլընտրանք կգտնեն։ Ադրբեջանն ու Թուրքիան օգտվում են այս իրավիճակից ՝ փորձելով նոր շուկա դառնալ տարածաշրջանում մատակարարների համար։ Հայաստանի համար շատ կարեւոր է աշխատել ռուսական եւ իրանական կողմերի հետ։ Օրինակ, Իրանում ամռանը դիտվում է էլեկտրաէներգիայի պակաս, իսկ Ռուսաստանում նույնպիսի խնդիր կա ձմռանը։ Սա նշանակում է, որ քաղաքական բաղադրիչը շատ կարևոր է, և չմտածված քաղաքականության արդյունքում երկիրը բախվում է քաղաքական ռիսկերի, որոնք ազդում են նաեւ նրա էներգետիկ անվտանգության վրա։ Էներգետիկ անվտանգությունը քաղաքականություն է և ազգային անվտանգության առանցքային բաղադրիչ, եթե այն ապահովված չէ, ապա խոցելի է դառնում ոչ միայն ազգային անվտանգությունը, այլև ողջ քաղաքական բաղադրիչը», - նշել է Արմեն Մանվելյանը։
Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի ջերմային էներգետիկայի և շրջակա միջավայրի պահպանության ամբիոնի վարիչ, տեխնիկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Մերի Ղազարյանը ևս կարևորել է ԱԷԿ-ի շահագործումը, նշելով, որ հակառակ դեպքում մեր երկիրը էներգետիկ տեսանկյունից անտեսվելու է ինչպես Եվրոպայի, այնպես էլ ԱՄՆ-ի կողմից: «Ի թիվս այլ հարցերի, էներգետիկ ոլորտի կադրային քաղաքականության իրականացումը մինչ օրս ամենալուրջ մտահոգությունն է, որն ամբողջությամբ վերապահված է համալսարաններին, բայց համալսարանները չեն կարող ինքնուրույն լուծել այս խնդիրը: Էներգետիկայի նախարարությունը մեկ այլ նախարարության շրջանակներում կառուցվածքային ստորաբաժանման մեջ միավորելու անհրաժեշտություն չկար»:
Միջազգային նախագծերի փորձագետ, տնտեսագիտության թեկնածու, դոցենտ Սոս Խաչիկյանը, խոսելով Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի մասին, հիշեցրել է, որ Թուրքիան հայտարարել է "էներգետիկ հանգույց" դառնալու իր մտադրության մասին, եւ եթե Ռուսաստանը պատրաստվում է դառնալ այդ ռեսուրսների հիմնական մատակարարը, անհրաժեշտ է նախանշել այն ուղիները, որոնցով այդ էներգառեսուրսները կարող են մատակարարվել Թուրքիա:
Բանախոսներն ու մասնակիցները քննարկել են նաև Արցախի էներգետիկ անվտանգության ապահովման և Արցախում էներգետիկ ճգնաժամի կանխարգելմանն ուղղված հնարավոր նախագծերի ու միջոցառումների իրականացման հետ կապված հարցեր:
Ամփոփելով արդյունքները՝ փորձագետները նշել են, որ Հայաստանը, իրականացնելով իր էներգետիկ դիվանագիտությունը, պետք է առաջնային ուշադրություն դարձնի ոչ միայն էներգետիկ ոլորտի գլոբալ միտումներին, այլև այն ուղղություններին ու ծրագրերին, որոնց իրականացումը կենսական նշանակություն ունի Հայաստանի համար։ Տարածաշրջանում առկա իրողությունների պայմաններում էներգետիկայի բնագավառում Ռուսաստանի, Իրանի և Վրաստանի հետ հարաբերությունները կրում են ռազմավարական բնույթ, և նպատակասլաց աշխատանքի դեպքում Հայաստանը կարող է ձևավորել համագործակցության նոր մշակույթ, իրականացնելով նոր նախագծեր, այդ շրջանակներում հարաբերություններ ձևավորելով նաև Հնդկաստանի և Չինաստանի հետ ։ Սև ծովի հատակով էլեկտրահաղորդման գծերի շահագործման որոշակի ծրագրեր կան, որոնք Եվրոպան կմիացնեն տարածաշրջանին։ Հայաստանը նույնպես մեծ ներուժ ունի այս ծրագրին միանալու համար։