Երկուշաբթի, 19 Դեկտեմբերի 2011 13:25
Թողարկողներն իրենց պատմությունը պետք է կերտեն այսօրվանից
ԱրմԻնֆո NASDAQ OMX Armenia Ֆոնդային բորսայի նորանշանակ տնօրեն Կոնստանտին Սարոյանի հարցազրույցը Արմինֆո լրատվական գործակալությանը
Մինչև կապիտալի շուկայի ոչ սովորական կոնյունկտուրայի վերաբերյալ Ձեր կարծիքը հարցնելը կցանկանայինք իմանալ այդ շուկայի բարենպաստ հնարավորությունների մասին, որոնք հաճախ թաքնվում են պրոբլեմների և դժվարությունների ետևում: Հաջորդ տարի բորսայում կլինե՞ն արդյոք առք և վաճառքի նոր հարթակներ, բաժնետոմսերի նոր թողարկումներ կամ գոնե կորպորատիվ պարտատոմսեր:
Հատկապես 2012 թվականին է բաժին ընկնելու բավականին նոր, ընդ որում խոշոր նախագծերի իրականացումը: Հետևաբար, հաջորդ տարին բորսան ստիպված կլինի կատարել խոշոր ծավալների լուրջ ու հետաքորքիր աշխատանք: Կլինեն նոր գործիքներ, ինչպես նաև կորպորատիվ պարտատոմսերի, հնարավոր է նաև բաժնետոմսերի, նոր թողարկումներ: Ամբողջավին կբարեփոխվի նաև դեպոզիտար համակարգը:
Մինչ հաջորդ տարվա նորամուծություններին անցնելը, կցանկանայի գնահատել ֆոնդային բորսայի ընթացիկ վիճակը և նշել նրա քիչ թե շատ ակտիվ հարթակները: Դա, ինչպես հայտնի է, արտարժութային հարթակն է և միջբանկային կարճաժամկետ վարկերի overnight հարթակը: Այս երկու հարթակների ակտիվությունը բացատրվում է օբյեկտիվ պատճառներով, օրինակ, արտարժութային հարթակի ակտիվությունը բացատրվում է պրոֆեսիոնալ հաշվառման բացակայությունով, ինչը շատ հարմար է բանկերին, դրա համար էլ համարյա բոլոր բանկերն էլ ակտիվորեն մասնակցում են այդ գործորքներին: Իսկ overnight վարկերը, իրենց հերթին, գործնականում հանդիսանում են ոչ ռիսկային մեծխանիզմներ, դրա համար էլ բանկերը հաճույքով են իրենց ազատ միջոցները տեղաբաշխում այդ գործիքներում, դրանով իսկ լուծելով իրացվելիության, ինչպես նաև որոշակի ռեգույլատիվ գործընթացների հետ կապված հարցեր:
Ցավոք նման ակտիվություն չկա արժեթղթերի շուկայում: Ներկայումս բորսայում լիսթինգի գործընթացում գտնվում են ընդամենը երեք ընկերությունների բաժնետոմսեր` <Արփա-Սևան> շինարարական ընկերության, Հայէկոնոմբանկի և <Արցախ ՀԷԿ> էներգետիկ ընկերոթւյան բաժնետոմսերը: Իսկ ևս 8 ընկերութոյւնների բաժնետոմսեր շրջանառվում են ազատ շուկայում: Սակայն նույնիսկ կարևոր չէ, թե ինչ կատեգորիայով են շրջանառվում ընկերությունների արժեթղթերը և ինչպիսի օգուտ է դրանից ստացվում այսօր: Գլխավորն այն է, որ այդ ընկերություններն ապագայի մասին ունեն հստակ պատկերացումներ: Որոշ ընկերութոյւնների համար այդ մի քանի տոկոսները, որոնք գտնվում են ազատ շրջանառության մեջ, առաջին հայացքից մի քանի կաթիլ են օվկիանոսում: Իսկ իրականում, այդ ընկերություններն աշխատում են ապագայի համար:
Այսինքն ձևավորում են պատմություն, իսկ ավելի շուտ գին…
Այսօր նրանք ձևավորում են պատմություն, նախադրյալներ ստեղծելով հետագա զարգացման համար: Միաժամանակ ձևավորում են նաև գին, իսկ ինչո՞ւ ոչ: Ցանկացած ընկերություն, որը որոշում է դառնալ հրապարակային, առաջին հերթին աշխատում է իր իմիջի վրա, իսկ դրա վառ օրինակն է <Արցախ ՀԷԿ>-ը: Նրա առաջին թողարկումն անցավ մի փոքր բարդություններով, քան երկրորդ թողարկումը: Իսկ երրորդն արդեն գերազանցեց ընկերության ղեկավարության բոլոր սպասելիքները: Յուրաքանչյուր թողարկումով աճում է ընկերության արժեթղթերի նկատմամբ պահանջարկը, իսկ դրան գումարած աճում է նաև թողարկողների վստահությունը: Հետագա թողարկումները կանցնեն, վստահ եմ, ավելի մեծ հաջողութոյւններով:
Ո՞ւր էր այդպիսի հայկական, այսինքն Հայաստանում գրանցված ընկերություն էլ եթե լիներ…
Կա այդպիսի ընկերություն, և կա անգամ որոշակի նախագծերի Հիմնադրամի կամ Պուլի ստեղծման գաղափար: Նման հետաքրքիր նախագծերը քիչ չեն, օրինակ, էներգետիկ ոլորտում: Մասնավորապես խոսքը գնում է էլեկտրակայանների շինարարության մասին: Մարդիկ ունենալով համապատասխան լիցենզիա, և միևնույն ժամանակ չունեն լծակների համապատասխան համակարգ, որը հնարավոր լիներ ապահովել հատկապես այդ Պուլի կամ Հիմնադրամի հաշվին: Այդ կառույցը սեփական կապիտալի տեսքով նրանց կտրամադրի 30%-ը, իսկ մնացած միջոցներն ընկերությունը պետք է ներգրավի բանկերից:
Վերադառնալով մեր թողարկողներին, կուզենայի նշել, որ <Արփա-Սևանը> հանդիսանում է այն ցուցադրական օրինակներից մեկը, երբ իրոք, աշխատում է հարկային արտոնությունների մեխանիզմը: Հիշեցնեմ, համաձայն <Շահութահարկի մասին> Օրենքի փոփոխությունների, հայրենական այն ընկերոթյունները, որոնք բորսայում անցել են լիսթինգի գործընթացը և ազատ շրջանառության մեջ ունեն 20% բաժնետոմսեր (free float), ինչպես նաև ունեն առնվազն 100 բաժնետեր, հետագա երեք տարիներին շահութահարկի գծով ստանում են 50% արտոնություն:
Լավ խթան է, սակայն կապիտալի շուկայում ակնկալվող ակտիվության այդպես էլ չբերեց…
Քանի որ ազատ շրջանառության մեջ բաժնետոմսերի 20% ունենալը, չէի ասի, որ բարդ, բայց ընկերության համար դժվարահաս արգելք է: Հատկապես այդ նպատակով է կառավարությունը սահմանել այդ արգելքը, որպեսզի բարձրացվի տեղական ընկերությունների հրապարակայնության մակարդակը: Ես գտնում եմ, որ այն ընկերությունների թիվը, որոնք կկարողանան օգտվել այդ արտոնությունից, ժամանակին կհամալրվի, հարկավոր է պարզապես աշխատել այդ ընկերությունների հետ:
Իսկ հատկապես ո՞վ պետք է աշխատի այդ ընկերությունների հետ` շուկայի պրոֆեսիոնալ մասնակիցնե՞րը, միգուցե ինքը, բորսա՞ն:
Պետք է աշխատեն բոլորը: Այսօր բորսայի վրա դրված են գործառնություններ, որոնք նրա համար այնքան էլ բնորոշ չեն: Կառավարության հետ կնքված համաձայնագրի շրջանակներում NASDAQ OMX Armenia-ն պետք է նպաստի կապիտալի շուկայի զարգացմանը: Ես հասկանում եմ, որ դա շատ լավ և ազնիվ նպատակ է, բայց այնքան էլ բնորոշ չէ բորսայի համար: Այսօր բորսան ազդեցության ոչ մի լծակ չունի ընթացող, օրինակ IPO-ի, ողջ գործընթացի վրա: Ներկայումս մենք հանդիպում ենք պոտենցիալ թողարկողների հետ, անց ենք կանցնում հանդիպումներ և քննարկումներ, փորձում ենք նրանք համոզել բորսայական մեխանիզմների արդյունավետության մեջ: Բայց երբ գործը հասնում է ընկերության ընտրությանը, որը թողարկողին կպատրաստի IPO-ին, ի հայտ են գալիս որոշակի դժվարություններ: Բորսայի յուրաքանչյուր մասնակից ունի գործունեության իր պայմանները: Թողարկողը նույնպես պետք է խորությամբ վերլուծի նրանց պայմանները, որպեսզի ընտրի մեկ ընկերությանը: Նույն բանն է անում նաև ներդրումային ընկերությունը, որի համար կարևոր է պոտենցիալ թողարկողի վիճակը: Այս ամենը շատ է ձգձգում բանակցությունների գործընթացը, ճնշելով թողարկողների հետաքրքրությունը IPO-ի նկատմամբ:
Կապող օղակի ստեղծումը կնպաստի՞ արդյոք այդ պրոբլեմի լուծմանը:
Անհրաժեշտ է ունենալ համակարգող մարմին և եթե այն ունենա որոշակի լիազորություններ, այսինքն ունանա գործընթացի վրա ազդելու և հսկելու լծակներ, ապա իհարկե, դա էապես կարագացնի և կպարզեցնի IPO-ի նախապատրաստումը: Ըստ էության, այդ շղթայում բորսան հանդիսանում է վերջին օղակը: Սակայն, բորսայի վրա է դրված կապիտալի շուկայի զարգացման ֆունկցիան, ինչն էլ մենք աշխատում ենք իրականացնել:
Պրն.Սարոյան, պատմեք, խնդրեմ, միջբանկային վարկային ռեսուրսների հարթակի ստեղծման, այսինքն, երկարաժամկետ պլանների մասին: Ինչպիսի՞ հնարավորություններ այն կբացի բանկերի համար և ինչո՞ւմն է կայանում այդ հարթակի գործարկման դժվարությունը:
Այդ հարթակի գործարկման համար վարկային ռեսուրսների առք և վաճառքի նոր մեխանիզմ է հարկավոր, այլ սկզբունք, քան օվերնայթների սկզբունքն է: Այդ նույն օվերնայթը, որը հարաբերական ոչ ռիսկային գործիք է, և գործարքներն այստեղ տեղի են ունենում անանուն ռեժիմով, իսկ բանկերի ազատ ռեսուրսները, որոնք նրանք վաճառում են աշխատանքայն օրվա ավարտին, ոչ մի ձևով չեն կարող օգտագործվել գնորդի կողմից, քանի որ դրանք արգելափակվում են Կենտրոնական բանկի կողմից: Այսօր դրված է այդ նույն ոչ ռիսկային մեխանիզմի ստեղծուման հարցը, սակայն ավելի երկարաամկետ հեռանկարի համար: Իսկ այստեղ արդեն հասունանում է պարտքի ապահովման հարցը, առաջանում է ավելի բարդ մեխանիզմ, որն ընդգրկում է նաև լիմիտների ամենօրյա վերագնահատումը:
Իսկ ե՞րբ հարթակը կգործարկվի
Մենք նախատեսում ենք այդ նախագիծը գործարկել առաջին կիսամյակի ընթացքում: Հաջորդ տարի բորսան մտադիր է ստեղծել նաև այնպիսի հնարավորութոյւններ, որպեսզի տեղական շուկան կարողանա ինտեգրվել այլ երկրների, առնվազն Բալթյան և Հյուսիսային Եվրոպայի երկրների շուկաներին, որոնք հանդիսանում են NASDAQ OMX խմբի անդամ:
Չե՞ք կարծում, որ դա շատ բարդ խնդիր է:
Խնդիրն իրոք որ բարդ է, ընդ որում, դժվարությունը կայանում է ոչ թե տեխնոլոգիական, չնայած որ այստեղ էլ մեծ ծավալի աշխատանքներ կան, այլ վարչական լուծումներում:
Նկատի ունեք գործընթացների ստանդարտացումն ու ռեգլամենտավորո՞ւմը
Այո, դա էլ նկատի ունեմ: Հատկապես այդ ուղղությամբ է, որ կան շատ լուրջ ծավալի աշխատանքներ: Սկզբնական փուլում շուկաների ինտեգրումը թույլ կտա մեզ տեսանելի լինել օտարերկրյա ներդրողներին:
Ինչը սկզբունքայնորեն խթան չի կարող լինել IPO-ի համար…
Հենց դա էլ ես ուզում եմ նշել: Ինտեգրման գործընթացը կարևոր է ինչպես պոտենցիալ թողարկողներին, այնպես էլ ներդրողներին: Այսօր մեր առջև խնդիր է դրված ստեղծել առք և վաճառքի հարթակ, ընդ որում, NASDAQ OMX խմբի անդամ երկրների հարթակների նման հարթակ, ինչպես նաև ամբողջովին բարեփոխել դեպոզիտար համակարգը: Այսօր այն արդեն միացած է առևտրային համակարգին, ինչը մի քանի անգամ հեշտացնում է ինտեգրման գործընթացը:
Ուրախությամբ կարող եմ նշել, որ շուկայի ինտեգրման մասին մեր որոշումն ամբողջովին արժանացել է Կենտրոնական բանկի հավանությանը: Մեր մեգառեգուլյատորը նույնպես ցանկանում է տեսնել եվրոպական շուկային ինտեգրված համակարգ, որն օտարերկրյա ներդրողների մուտքը կբացի ոչ միայն դեպի բաժնետոմսերը կամ կորպորատիվ պարտատմսերը, այլ նաև դեպի պետական պարտատոմսերը:
Պոտենցիալ թողարկողների շրջանում կա՞ արդյոք այնպիսի գիտակցություն, որ ինտեգրումը նրանց առջև կարող է նոր հեռանկարներ բացել:
Շատ գործարարներ իրենց էությամբ ռեալիստներ են: Սակայն հոգու խորքում նրանք ավելի շատ լավատեսներ են, որոնք կառուցում են հավակնոտ պլաններ, ձգտելով նվաճել բիզնեսի բարձունքները: Բոլոր գործարարներն էլ շատ լավ հասկանում են, որ բաժնետոմսերի թողարկումը դժվարին գործընթաց է, իսկ եթե հաջողվում է, ապա ցանկացած գործարար կարող է դրանով հպարտանալ: Ընդունելով IPO վերաբերյալ որոշում, նրանք օգտվում են թե կարճաժամկետ հեռանկարում, օրինակ, հարկային արտոնութոյւնների տեսքով և այլն, և թե երկարաժամկետ հեռանկարում, ընդ որում, սկզբում նրանք հնարավորություն են ստանում գումարներ ներգրավել տեղական շուկայից, իսկ այնուհետև` նաև արտաքին շուկայից:
Սակայն, գործարարների մոտ նման համոզմունքներ ստեղծելու համար հարկավոր է մշտապես աշխատել նրանց հետ: Բորսան միայնակ դա չի կարող անել, անգամ ամենալուրջ ֆինանսական և աշխատանքային ռեսուրսների առկայության պայմաններում: Հարկավոր է Կառավարության, Կենտրոնական բանկի, ԶԼՄ-ների աջակցութոյւնը: Միայն համատեղ ջանքերով է, որ մենք կկարողանանք հասնել յուրաքանչյուր սպառողի ու բնակչի գիտակցությանը:
Կցանկանայի շարունակել նոր գործիքների բացակայության թեման: Շատ բանկիրներ ասում են, որ դերիվատիվների կարիք ունեն, պնդելով, որ շուկայում այդ գործիքի նկատմամբ գոյութոյւն ունի մեծ պահանջարկ…
Իսկ առաջարկութոյւններ կա՞ն: Ես համաձայնեմ, որ այդ գործիքը շատ պահանջված է շուկայում, իսկ թե ով պետք է հեջացնի արտարժութային ռիսկերը, այնքան էլ պարզ չէ: Շուկայի մասնակիցներին հետաքրքրում է միայն դերիվատիվային գործիքների առքը, սակայն դա բավարար չէ: Որպեսզի հարթակն աշխատի, հարկավոր է, որ լինի թե առաջարկ, և թե պահանջարկ, քանի որ կարող են լինել նաև հակադարձ գործարքներ: Կարճաժամկետ ժամանակահատվածում այդ մեխանիզմն աշխատում է, բայց եթե ցանկանում ենք դերիվատիվներ ունենալ, որոնք կհեջացնեն դրամային գործիքները, օրինակ, պետպարտատոմսերը, ենթադրենք` մեկ, երկու, կամ երեք տարով, ապա հարց է առաջանում` իսկ ո՞վ պետք է ծածկի արտարժութային ռիսկը: Չէ՞ որ արևմտյան ներդրողն իր հաշվարկները կառուցում է ռիսկն ամբողջովին ծածկելու նպատակով, քանի որ նա ցանկանում է տեսնել մի գործիք, որն ամբողջությամբ կծածկի նրա արտարժութային ռիսկը: Իսկ եթե նման գործիքի արժեքը, ելնելով մեր իրականությունից, պետք է հասնի 12%-ի, ապա հարց է առաջանում, իսկ ներդրողի համար իմաս կա՞ արդյոք այդ գործիքներում գումարներ ներդնել: Մենք առայժմ չունենք արտարժութային ռիսկերն ամբողջովին ծածկող մեխանիզմ:
Այնուամենայնիվ, բորսան աշխատում է այդ հարթակի ստեղծման ուղղությամբ…
Այո, աշխատում է, և հնարավոր է, որ 2012 թվականին հարթակն արդեն գործարկվի:
Գոյություն ունի ևս մեկ գործիք, որը պահանջված է շուկայի կողմից, սակայն որի ներդրումն ունի ավելի շուտ <քաղաքական> ֆոն: Մասնավորապես, խոսքը գնում է դոլարով նոմինացված կորպորատիվ պարտատոմսերի մասին: Բոլորը, թե կորպորացիաները, և թե ներդրողները, ընդ որում` ինչպես տեղական, այնպես էլ օտարերկրյա ներդրողները, լավ են հասկանում այդ գործիքի արդյունավետությունն ու անհրաժեշտությունը: Բայց այստեղ առաջանում է ազգային տնտեսության կայունության հարցը, այն հարցը, թե երկիրը պատրաստ է արդյոք գնալ որոշակի ռիսկերի: Կարևոր է հասկանալ, արդարացված կլին՞են արդյոք այդ ռիսկերը կապիտալի շուկայի դրական արդյունքներից:
Հետաքրքրիր է իմանալ դրամային պարտատոմսերի վերաբերյալ Ձեր կարծիքը: Չէ՞ որ պետպարտատոմսերի բարձր տոկոսադրույքների պրոբլեմը դեռևս մնում է արդիական և խանգարում է կորպորատիվ արժեթղթերի հարթակի զարգացմանը: Ե՞րբ շուկայում կստեղծվեն դրանց թողարկման համար բարենպաստ պայմաններ:
Կենսաթոշակային ռեֆորմը կփոխի շուկայում տիրող իրավիճակը: Բավականին մեծ ծավալներով միջոցներ կուղղվեն դեպի տնտեսություն ու դրանց արդյունավետ տեղաբաշխման համար կպահանջվեն այլընտրանքային ներդրումային գործիքներ: Այդպիսի գործիքներ էլ կարող են դառնալ կորպարատիվ պարտատոմսերն ու արժեթղթերը: Իսկ ներդրողներն իրենց գերադասությունները կտան այն ընկերությունների արժեթղթերին, որոնք այդ պահին կունենան դրական պատմություն: Իսկ այդ պատմությունը հարկավոր է կերտել այսօրվանից:
Զրույցը վարեցին Էլիտա Բաբայանը և Էմանուիլ Մկրտչյանը
ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Փորձագետ․ Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի սակագների զսպումը կրում է խիստ ժամանակավոր բնույթ
Քաղաքագետ․ ԵԱՏՄ-ից Հայաստանի դուրս գալը կհանգեցնի նրա կախվածության ադրբեջանական և թուրքական շուկաներից
Արթուր Ավետիսյան․ Ապագա ԱԷԿ-ի մոդելի ընտրության շուրջ բոլոր մտորումները խոսակցություններից այն կողմ չեն գնա, քանի դեռ չկա ռազմավարական զարգացման տեսլական
ATI.SU․ Հայաստանում միջազգային բեռնափոխադրումների պահանջարկը 30%- ով աճել է
ՔՊ-ը Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի պաշտոնի համար առաջադրել է Արմեն Քթոյանի թեկնածությունը
Հայաստանն ու Ֆրանսիան դիտարկում են տեխնոլոգիական ոլորտում համագործակցության ընդլայնման հեռանկարները