Երկուշաբթի, 10 Հունիսի 2013 20:46
Ազգային Հիփոթեքայինը համալրում է ռեսուրսների բազան
ԱրմԻնֆո. Ազգային հիփոթեքային ընկերության գործադիր տնօրեն Մհեր Եդիգարյանի հարցազրույցն ԱրմԻնֆո լրատվական գործակալությանը
Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամն իր ազդեցութունը թողեց նաև Հայաստանի հիփոթեքային շուկայի վրա, վատթարացնելով առևտրային բանկերի վարկային պորտֆելները, նվազեցնելով բնակչության կողմից պահանջարկը, խստացնելով վարկավորման պայմանները, և որպես հետևանք՝ կտրուկ կրճատվեցին վարկավորման ծավալները: Ազգային հիփոթեքային ընկերության կարևորագույն դերը, 2009 թվականին շուկա դուրս գալուց ի վեր կայանում էր նրանում, որպեսզի աջակցեր շուկային, քանի որ բանկերին տրամադրելով հիփոթեքային վարկավորման ռեսուրսներ ԱՀԸ-ն ինչ-որ ձևով թույլ չտվեց, որպեսզի անշարժ գույքի շուկան փլուզվի: Ինչպե՞ս եք գնահատում իրավիճակն այժմ՝ շուկայի վերջին տարիների զարգացման կտրվածքում:
Ազգային հիփոթեքային ընկերությունը, որը հիմնվեց ճգնաժամային 2009 թվականին, իրականում ոչ միայն պարզապես կառույց է: Ընկերության հայտնվելը Հայաստանում, ճգնաժամի թեժ փուլին, կարելի ասել, որ նոր իմպուլս հաղորդեց հիփոթեքի շուկային: Մենք հիփոթեքային շուկային թույլ չտվեցինք աստիճանաբար խորացող ճգնաժամի առջև իրեն զգալ որբի նման և ցույց տվեցինք, որ պետությունը պատրաստ է հստակ քայլեր ձեռնարկել իրավիճակը բարելավելու համար: Ընկերության հայտնվելն իսկույն տվեց իր դրական արդյունքները, քանի որ արդեն 2009 թվականին, չնայած ոչ մեծ ծավալներով, բայց հիփոթեքային վարկավորումն սկսեց ընդլայնվել, այնուհետև, 2010-ին գրանցվեց աճ, իսկ 2011-ին, և հատկապես 2012-ին, սկսվեց հիփոթեքային շուկայի նախաճգնաժամային ծավալների վերականգնումը: Մասնավորապես, 2012 թվականի արդյունքներով, ընդհանուր հաշվով երկրում տրամադրվեց 58 մլրդ.դրամի հիփոթեքային վարկ, իսկ միագումար պորտֆելը կազմեց մոտ 145 մլրդ.դրամ:
Կասկած չկա, որ աճն ակնհայտ է, բայց, մեր հաշվարկներով, հիփոթեքային վարկավորման տեմպերը վերջին կես տարում, այնուամենայնիվ, մի փոքր դանդաղել են: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված, հավանաբար, երկրում տիրող ընդհանուր տնտեսական իրավիճակո՞վ:
Ճգնաժամի ազդեցությունը դեռ զգացվում է, չնայած 2012 թվականին տեմպերը վատը չէին: 2006-2008 թվականներին անշարժ գույքի շուկան «բում» ապրեց, ընդ որում՝ ներդրումային: Բնակչությունը ներդրումներ էր կատարում անշարժ գույքում, քանի որ ներդրումային զարգացած ուրիշ գործիքներ չկային: Իսկ այժմ շուկայի ներդրումային բաղադրիչը գնացել է դեպի ներքև, և դա հասկանալի է: Վերջին 5 ամիսներին նկատվում է անշարժ գույքի գների աննշան աճ, ամսական միջին հաշվով՝ 0,2-0,3 տոկոս: Չնայած աճի այս տեմպերը դանդաղ են, բայց դրանց հիման վրա կարելի է կանխատեսել հիփոթեքային շուկայի հետագա զարգացումը:
Ինչպե՞ս եք գնահատում հիփոթեքային վարկերի տոկոսադրույքների դինամիկան, դրանք աճո՞ւմ են:
Այսօր հիփոթեքային վարկավորման դրույքները կազմում են 12-13 տոկոս, իսկ վերանորոգման նպատակով տրամադրվող վարկերինը՝ 13-14 տոկոս: Հիփոթեքային շուկան չի կարելի դիտարկել ընդհանուր տնտեսական իրավիճակից կտրված, և այդ առումով կարելի է ասել, որ հիփոթեքային վարկավորման տոկոսադրույքները համապատասխանում են ներկայիս իրավիճակին: Ցանկացած պարագայում, վարկերի, այդ թվում նաև հիփոթեքային, հիմքում ընկած են ներգրավված միջոցների արժեքը: Կանոնադրական կապիտալի մեծ ծավալի, կառավարությունից և KfW գերմանական բանկից ստացված ոչ թանկ ֆոնդավորման հաշվին (ներկայումս իրականացնում ենք վարկային երրորդ ծրագիրը, իսկ նախորդ երկուսն իրականացվել են 2006-2011 թվականներին), ԱՀԸ-ն ռեսուրսներ է տրամադրում իր գործընկերներին՝ արտոնյալ պայմաններով, ինչն էլ, իր հերթին, թույլ է տալիս վարկավորում իրականացնել վերը նշված տոկոսադրույքներով: Ընկերության կողմից պարտատոմսերի թողարկման միջոցով ներքին շուկայից ներգրավված ռեսուրսների բաժինը դեռ մեծ չէ, իսկ դրանց համեմատաբար թանկ լինելը մեծ ազդեցություն չի ունենում վերջնական տոկոսադրույքի վրա: Սակայն, ծավալների մեծացմանը զուգահեռ, ներքին շուկայից ներգրավված միջոցների ֆոնդավորման բաժինը գնալով կմեծանա: Այս առումով մենք գտնում ենք, որ դա կհամընկնի կենսաթոշակային ռեֆորմի մեկնարկի հետ, ինչն էլ, իր հերթին, պետք է իջեցնի տոկոսադրույքները ներքին շուկայում...
Պետական ԱՀԸ համար որքանո՞վ էր արդարացված կորպորատիվ պարտավորությունների շուկա դուրս գալը:
Ամբողջովին արդարացված էր, ինչպես ռեսուրսների ներգրավման, այսինքն աճի և մեր ռեսուրսային բազայի դիվերսիֆիկացման, այնպես էլ կորպորատիվ պարտավորությունների դժվարին իրավիճակում գտնվող շուկային աջակցելու առումով: Բացի այդ, ինչպես արդեն ասացի, երկարաժամկետ հեռանկարում ԱՀԸ ռազմավարությունն ուղղված է ներքին շուկայից ֆինանսավորման մասնաբաժնի մեծացմանը, և կորպորատիվ պարտավորությունների շուկա դուրս գալու տեսանկյունից դա կարելի է դիտարկել որպես երկարաժամկետ ռազմավարության իրականացման առաջին քայլ:
Որքա՞ն են ներկայումս ընկերության ակտիվները:
Մեր ակտիվները կազմում են մոտ 26 մլրդ.դրամ, 4 տարիներին ԱՀԸ-ն տրամադրել է 27 մլրդ.դրամի վարկեր, իսկ վարկային պորտֆելը կազմում է մոտ 21 մլրդ.դրամ: Այդ տարբերությունը պայմանավորված է նրանով, որ հիփոթեքային պարտավորությունները մեր երկրում մարվում են բավականին արագ:
Ինչո՞վ է պայմանավորված նման շտապողականությունը: Անշարժ գույքի շուկայի անորոշ տրենդո՞վ, թե՞ այլ գործոններով: Հավանաբար, փոխառուները վստահ չեն իրենց ապագայի կանխատեսումներում:
Չեմ կարծում, պարզապես, մարդիկ չեն ցանկանում երկար ժամանակ ունենալ պարտն ուսերին: Որքան արագ նրանք կմարեն վարկը, այնքան էժան դա կնստի նրանց վրա, չէ՞ որ վարկի վաղաժամ մարումով փոխառուներն ազատվում են որոշ տոկոսների վճարումից:
Հայտնի է, որ հիփոթեքային վարկերի ժամկետները գերազանցում են բանկերի կողմից ներգրավված ռեսուրսների ժամկետները: Ինչպե՞ս են բանկերը տեղավորվում այդ ժամկետների մեջ:
Տեղաբաշխված և ներգրավված միջոցների ժամկետային տարբերության պրոբլեմը միշտ էլ առկա է բանկերի մոտ, բայց մեր մասով նրանք պրոբլեմ չեն ունենում: Մենք բանկերին միջոցները տրամադրում ենք 9 տարով, իսկ նրանք՝ 10-20 տարով: Դա պրոբլեմներ չի ստեղծում, եթե հաշվի առնենք, որ հիփոթեքային վարկերը հիմնականում մարվում են ժամկետից շուտ: Բացի այդ, բանկերը տիրապետում սեփական կարճաժամկետ և միջնաժամկետ ռեսուրսային բազային և կարող են կառավարել այդ ռիսկերը: Գլխավորը, որ այդ ռիսկերը գտնվում են թույլատրելի, կառավարվող սահմաններում:
Ակտիվների և պասիվների ժամկետային կառավարման պրոբլեմն արդիական է նաև ԱՀԸ համար: Ներկայումս մենք վարկերը տրամադրում ենք 9 տարով, հիմնականում կանոնադրական կապիտալի և երկարաժամկետ վարկերի հաշվին: Ինչ վերաբերվում է պարտատոմսերին, ապա ներկայումս ընկերությունը թողարկում է վեցամսյա արժեթղթեր, քանի որ այդ հատվածում տոկոսներն ամենացածրն են: Պարտատոմսերի ժամկետների երկարաձգումը մենք կապում ենք կենսաթոշակային ռեֆորմի հետ:
Ինչպիսի՞ն են ձեր արժեթղթերի վերջին թողարկման պարամետրերը:
Վերջին թողարկումն իրականացվեց տարեկան 9,36 տոկոսադրույքով: Դա վատ չէ, եթե հաշվի առնենք, որ նախկին թողարկումը կազմել էր 10,7:
Իսկ ի՞նչ եք կանխատեսում:
Կարծում եմ, որ կենսաթոշակային ռեֆորմի արդյունքում պարտատոմսերի եկամտաբերությունը մոտ մեկ տարում նվազել է 2-3 տոկոսային կետով, եթե ենթադրենք, որ միջոցների հավաքագրումը կկազմի մոտ 40-50 մլրդ.դրամ:
Նախատեսո՞ւմ եք շուկա դուրս գալ մինչև կուտակային կենսաթոշակային համակարգին անցնելը:
Մենք արդեն ապրիլի 18-ին թողարկել են պարտատոմսերի հերթական տրանշը և 100 տոկոսով այն տեղաբաշխել: Նախատեսում ենք հուլիսին կամ օգոստոսին, այնուհետև՝ նոյեմբերին թողարկել նոր տրանշներ: Իսկ հետո կտեսնենք:
Ով քե՞ր են ձեր արժեթղթերի հիմնական խարսխային գնորդը:
Իհարկե բանկերը: Նրանց համար դա կարճաժամկետ գործիք է, նրանք կարճաժամկետ ներդրում են կատարում և հիմնականում ակտիվների և պասիվների կառավարման նպատակով: Սկզբունքայնորեն նրանց դա ձեռնտու է, քանի որ շատ բանով այդ պարտատոմսերը նման են պետականներին, բայց ունեն ավելի բարձր եկամտաբերություն: Եկամուտների ստացման տեսանկյունից ներդրողին, այդ թվում նաև բանկին, ձեռնտու է ներդրումներ կատարել երկարաժամկետ պետպարտատոմսերում, որտեղ շահում են տարեկան 15-16 տոկոս: Դրա համար էլ երկարաժամկետներն ավելի պահանջված են ու թողարկվում են ավելի մեծ ծավալներով:
Ինչպիսի՞ն են պլանները մինչև տարեվերջ:
Մենք մտադիր ենք վարկային պորտֆելը մեծացնել 4 մլրդ:դրամով: Մեր գնահատականներով, բանկերի ընդհանուր հիփոթեքային պորտֆելը տարեվերջին կլինի մոտ 170 մլրդ:դրամ: Տրամադրվող հիփոթեքային վարկերի քանակը կաճի, բայց այդ վարկերը, ինչպես արդեն ասացի, արագ են մարվում: Անցյալ տարի տրամադրվել են 58 մլրդ.դրամի վարկեր, պորտֆելն աճել է 25 մլրդ.դրամով, ինչը վկայում է կրկնակի մարման մասին: Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի հիփոթեքային շուկայի ներուժը մեծ է, հատկապես անշարժ գույքի վերանորոգման վարկերի առումով: Գաղտնիք չէ, որ բնակարանային ֆոնդը երկրում նորացման կարիք ունի:
Ինչ վերաբերվում է կոմերցիոն հիփոթեքին, ապա այն մեր երկրում դեռ զարգացած չէ: Դեվելոպերներին հիմնականում տրամադրվուն են դասական վարկեր, 2-3 տարով, իսկ կառուցված անշարժ գույքը նա վաճառում է արդեն հիփոթեքով: Տեղի է ունենում յուրօրինակ տրանսֆորմացիա՝ կոմերցիոն վարկը խոշոր կառուցապատողից շարժվում է դեպի անհատական հիփոթեքային փոխառուն: Բանկերը հաճախ են կիրառում այդ մեխանիզմը, վարկավորելով կառուցապատողին, իսկ հետագայում էլ՝ հիփոթեք տրամադրելով անհատներին:
Նշեմ նաև, որ այսօր ԱՀԸ-ն նախատեսում է ֆրանսիական մի հիմնադրամի հետ գործարկել նոր ծրագիր, որն անվանել առայժմ չեմ կարող, կապված բանակցային գործընթացի հետ: Եթե բանակցություններն ընդանան հաջող, հնարավոր է, որ 2014 թվականից կմեկնարկի մի նոր ծրագիր:
Մոտավորապես որքանո՞վ կավելանա վարկային պորտֆելը ֆրանսիացիների հետ բանակցությունների հաջող ավարտի դեպքում, և ինչպե՞ս կփոփոխվի պորտֆելի կառուցվածքը:
Մենք ակնկալում ենք, որ այն կավելանա 5 մլրդ.դրամով: Խոսելով պորտֆելի կառուցվածքի մասին, ասեմ, որ ծրագրի իրականացման դեպքում կավելանա նաև վերանորոգման վարկերի բաժինը: Ծրագրի նպատակն է՝ բնակարանների և սեփական տների էներգաարդյունավետության բարձրացման վարկերի տրամադրումը:
Ներկայումս KfW բաժինը վարկային պորտֆելում կազմում է 40 տոկոս, իսկ մնացած 60 տոկոսը հիմնականում մեր կապիտալն է, կառավարության վարկերը և պարտատոմսային ֆոնդավորումը: Ներկայումս ընկերությունն աշխատում է 19 գործընկերների, այդ թվում 15 բանկերի և 4 վարկային կազմակերպությունների հետ:
ԱրմԻնֆո
ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Փորձագետ․ Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի սակագների զսպումը կրում է խիստ ժամանակավոր բնույթ
Քաղաքագետ․ ԵԱՏՄ-ից Հայաստանի դուրս գալը կհանգեցնի նրա կախվածության ադրբեջանական և թուրքական շուկաներից
Շաքարի ներմուծումը Հայաստան 2025թ. առաջին կիսամյակում կրճատվել է 66%-ով
ATI.SU․ Հայաստանում միջազգային բեռնափոխադրումների պահանջարկը 30%- ով աճել է
ՔՊ-ը Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի պաշտոնի համար առաջադրել է Արմեն Քթոյանի թեկնածությունը
Հայաստանն ու Ֆրանսիան դիտարկում են տեխնոլոգիական ոլորտում համագործակցության ընդլայնման հեռանկարները