Արմինֆո. Կայունության և զարգացման եվրասիական հիմնադրամի (ԿԶԵՀ) Խորհուրդը 2017 թվականի հունիսի 26-ին հավանություն է տվել Հայաստանի Հանրապետության բարեփոխումների ծրագրի փոփոխություններին, որոնք աջակցվում են Հիմնադրամի ֆինանսական վարկերով: Փոփոխություններն արտացոլում են Հիմնադրամի Խորհրդի 2016-ի դեկտեմբերի 6-ի առաջարկները, կապված Ծրագիրը ցուցանիշներով կրացնելու հետ, որոնք ուղղված են պարտքային և ֆիսկալ կայունության բարձրացմանը, ինչպես նաև երրորդ տրանշի մի շարք պայմաների արդիականացուման անհրաժեշտությանն առաջընթացի համատեքստում, որը ձեռք է բերվել առաջին և երկրորդ տրանշների կատարման ընթացքում: Պետբյուջեի պարտքի բեռը թեթևացնելու համար ծրագրում ներառված է վերահսկիչ ցուցանիշ, որը սահմանափակում է բյուջեի դեֆիցիտի նշանակությունը 2017 թվականի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ`ավելի քան 75 մլրդ.դրամ ծավալով, առանց նպատակային վարկերի հաշվառման, որոնք ֆինանսավորվում են օտարերկրյա կրեդիտորների կողմից: Այս պայմանի կատարումը կբերի բյուջեի դեֆիցիտի կրճատմանը, մինչև ՀՆԱ-ի 2%-ը, 2016-ի նույն ժամանակահատվածի 2.7%-ի փոխարեն: Ցուցանիշի շեմային մակարդակը սահմանվել է բյուջետային կանոններին համապատասխան, որով բյուջեի դեֆիցիտը 2017 թվականի արդյունքներով պետք է կրճատվի մինչև ՀՆԱ-ի 2.8%-ը, 2016-ի 5.6% փոխարեն: Փոփոխություններն անդրադարձել են նաև համալիր սոցիալական ծառայությունների տարածքային կենտրոնների ցուցանիշի վրա, որին շնորհվել է վերահսկիչ կարգավիճակ: Դրա կատարումը նախատեսում է մինչև 2017 թվականի հոմտեմբերի 1-ն ուժի մեջ մտցնել երկու նոր կետնրոն, ի լրումն 18 գործող կենտրոնների, որոնք ուժի մեջ են մտել առաջին տրանշի շրջանակներում, ինչպես նոր մրցույթի հայտարարում` երկու նոր լրացուցիչ կենտրոնների շինարարական աշխատանքների իրականացման համար: Կենտրոնների նպատակային մակարդակի իջեցումը 38-ից մինչև 20, առաջին հերթին բացատրվում է պետբյուջեի դեֆիցիտի և պարտքի բեռի կրճատման անհրաժեշտությամբ: Մյուս լրացուցիչ ցուցանիշները, որոնց հավանություն է տվել ԿԶԵՀ Խորհուրդը, որպես երրորդ տրանշի պայմաններ, ուղղված են, հիմնականում, ներդրումային միջավայրի բարելավմանը երկրում, ինչպես նաև նախատեսում են հետևյալ առանցքային միջոցառումների իրականացումը:
Օրենսդրական փոփոխություններն ուղղված են ներդրողի իրավունքների ընդլայնմանը և շահերի պաշտպանությանը: «Ներդրումների մասին» օրենքի փոփոխությունները, մասնավորապես, օտարերկրյա ներդրումների սահմանումը համապատասխանեցվում է միջազգային փորձին, որով օտարերկրյա ներդրողներին իրավունք է տրվում ուղղակի դիմել միջազգային արբիտրաժային դատարան, շրջանցելով ազգային դատական համակարգի քաշքշուկները: «Ազատ տնտեսական գոտիների մասին» օրենքի փոփոխություններն ուղղված են այդ օրենքի դրույթների ներդաշնակեցմանը Եվրասիական տնտեսական միության պահանջներին, ԵԱՏՄ տարածքում միասնական կանոնների սահմանման նպատակով, ինչպես նաև ճշգրտում են կողմերի իրավունքներն ու պարտավորությունները`Հայաստան երկու պիլոտային ԱԱ Գոտիների կուտակված փորձի հիման վրա:
Բիզնեսի ներկայացուցիչների մասնակցության ընդլայնումն օրենսդրական գործունեությանը, նորմատիվային-իրավական (ՆԻԱ) ակտերի մշակման կարգի փոփոխության միջոցով, որով նախատեսվում է ՆԻԱ նախագծերի հանրային քննարկում`ստեղծված էլեկտրոնային հարթակներում:
Էներգետիկ հատվածի ազատականացմանն ուղղված բարեփոխումների շարունակություն, վերացնելով վերջնական սպառողին էլեկտրաէներգիայի մատակարարման մենաշնորհները, նրանց թույլ տալով ինքնուրույն ընտրել էլեկտրաէներգիայի մատակարարին:
Բիզնեսի վարման ավելի բարենպաստ միջավայրի ստեղծմանն ուղղված բարեփոխումների շարունակում, այդ թվում հարկային ստուգումների կրճատում` հարկատուների ռիսկերի չափորոշիչների կատարելագործման հիման վրա:
Բնակչության և փոքր բիզնեսի հասանելիոթյունը վարկային ռեսուրսներին, բայկերին և փոստային բաժանմունքներին ներգրավելով այն կառույցների շարքում, որոնք սուբյեկտներին տրամադրում են շարժական գույքը գրավային նպատակներով գրանցելու իրավունքներ:
2018 թվականից նոր Հարկային օրենսգրքի բոլոր դրույթներն ուժի մեջ մտնելու ապահովումը, ինչը կբարձրացնի հարկային քաղաքականության արդյունավետությունը, նորմատիվային-իրավական բազան համապատասխանեցնելով այդ օրենսգրքի դրույթներին:
Պետական ծախսերի թափանցիկության և արդյունավետության բարձրացումը մեխանիզմների ներդրման միջոցով, որոնք թույլ չեն տալիս փոխկապակցված անձանց միաժամանակյա մասնակցությունը պետգնումների մասին որոշումների կայացմանը, ինչպես նաև բյուջետային ծախսերի նպատակային օգտագործմանը ճանապարհային հատվածում, ճանապարհների տեխնիկական վիճակի վերաբերյալ տվյալների հիման վրա: Երկրի բանկային համակարգի ամրապնդում, Բազել 3-ի պահանջների հիման վրա, որոնք առևտրային բանկերի համար նախատեսում են նոր պրուդենցիալ նորմատիվներ, ուղղված վարկային ռիսկերի նվազմանը, գրավի առարկայի, վարկառուի եկամուտների և բանկի պարտքային կայունության նկատմամբ պահանջների խստացմանը, իջեցնելով փոխառու և սեփական կապիտալի առավելագույն շեմը:
Հիշեցնենք, որ մարտին ԱրմԻնֆո-ին տրված հարցազրույցում ՀՀ ֆինանսների փոխնախարար Վարդան Արամյանը նշել էր, որ ՎԶԵԲ վարկի երրորդ տրանշի ստացման պայմանները պայմանավորված են բյուջետային կարգապահության խստացմանը և երկրի պետպարտքի կառավարմանն ուղղված ՀՀ կառավարության ձգտումներով: Ֆինանսների նախարար հիշեցրել էր, որ նախկինում Հայաստանը հայտարարել էր հարկաբյուջետային կոնսոլիդացման ճանապարհով ընթանալու մասին, որպեսզի միջնաժամկետ հեռանկարում կայունացվի պետպարտքը: «Դա ենթադրում է 2017-18 թվականների ավելի պահպանողական մոտեցումը, ինչը նշանակում է այդ ժամանակահատվածում որոշ ծրագրերի գծով մի փոքր հետաձգում», - ասել էր Արամյանը:
Միևնույն ժամանակ, ըստ ֆինանսների նախարարի, դա չի նշանակում լիակատար հրաժարվել արտաքին ֆինանսական ռեսուրսներից: «Ըստ ներկա դրությամբ ստորագրված վարկային պարտավորությունների, որոնք պետք է իրականացվեն մինչև 2020-2022 թվականները, փոխառությունների ընդհանուր ծավալը կազմում է մոտ 2 մլրդ.դոլար: Եթե բաժանենք տարիների, ապա ստացվում է, որ ամեն տարի պետք է վճարենք 350-400 մլն. դոլար: Այսպիսով, բյուջեն թույլ կտա այս տարի ներգրավել ընդամենը 300 մլն.դոլար, և ստացվում է, որ կհետաձգվի որոշ ծրագրերի իրականացումը»,-պարզաբանել է նախարարը: «Անհրաժեշտ է աստիճանաբար նվազեցնել դեֆիցիտը, իսկ ապագայում կառավարել այն տնտեսական աճին համահունչ, թույլ չտալով պետպարտքի գերաճ, ինչը խոչընդոտում է ներդրումների ներգրավմանը»,-եզրափակել է նախարարը:
Հիշեցնենք, որ 2016 թվականի արդյունքներով Հայաստանի պետպարտքը կազմել է $ 5,9 մլրդ, իսկ 2017-ին այն կհասնի $ 6,250 մլրդ-ի: Պարտքի ընդհանուր կառուցվածքում կառավարության մասնաբաժինը կազմել է $ 5,4 մլրդ, իսկ Կենտրոնական բանկի պարտքը` $ 503 մլն: Պետական պարտքի և ՀՆԱ-ի հարաբերակցությունը 2016-ի վերջին կազմել է 54,5%: Ինչ վերաբերում է 2017-ին, ըստ Վարդան Արամյանի, բյուջեով ամրագրված ցուցանիշների ապահովման դեպքում Հայաստանի պետական պարտքը 2017-ին կանխատեսվում է`$ 6,250 մլրդ, ներառյալ Կենտրոնական բանկի պարտքը, որն ակնկալվում է հասնել $ 530 մլն.-ի: Հայաստանի պետական պարտքի կրեդիտորներն են`Զարգացման միջազգային ասոցիացիան (IDA), որը Համաշխարհային բանկի խմբի անդամ է – պետ(պարտքի 38.8% -ը, Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկը - 15,8%, Ասիական զարգացման բանկը - 13.2%, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը - 4,8%, Եվրասիական զարգացման բանկը - 3.4%, ԵՄ-2.4%, Եվրոպական ներդրումային բանկը - 2,2%, Գյուղական զարգացման կան միջազգային հիմնադրամ - 2,1%, ՕՊԵԿ - - 1.4% և ՎԶԵԲ - 0.6%: Իսկ կրոդիտոր երկրների շարքում են`Ճապոնիա - 8.2%, Գերմանիա - 3.6%, Ռուսաստան – 0.8% և ԱՄՆ- 0.3%:
Նշենք, որ ՎԶԵԲ թիմը, որը կառավարում է Կայունացման և զարգացման եվրասիական հիմնադրամի (ԿԶԵՀ) ֆինանսական միջոցները, 2017 թվականի փետրվարի 6-9-ը ծրագրի տնօրեն Ալիշեր Միրզոևի գլխավորությամբ այցելեց Երևան, երկրի իշխանություների հետ խորհրդակցելու նպատակով, կապված երրորդ տրանշի պայմաների փոփոխությունների հետ (100 մլն ԱՄՆ դոլար): ԵԱԶԲ հաղորդագրույան մեջ ասվում է, որ Հայաստանի իշխանությունները լիովին աջակցում են Խորհրդի առաջարկներին, նշելով ֆիսկալ և պարտքի կայունության ապահովման անհրաժեշտությունը, և քայլեր են ձեռնարկում այդ ուղղությամբ: Կայունության և զարգացման եվրասիական հիմնադրամը 8.513 մլրդ ԱՄՆ դոլար կապիտալով հիմնադրվել է 2009 թվականի հունիսի 9-ին, 6 երկրների կառավարությունների կողմից: Հիմնադրամի նպատակն է`աջակցել անդամ երկրներին համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի հետևանքները հաղթահարելու հարցում, ապահովել նրանց տնտեսական և ֆինանսական կայունությունը և աջակցել ինտեգրացիոն գործընթացներին տարածաշրջանում: Հիմնադրամի մասնակից պետությունները ԵԱԶԲ-ին լիազորել են կառավարել ԿԶԵՀ ֆինանսական միջոցները, նրա հետ ստորագրելով համապատասխան պայմանագիր:
Ալեքսեյ Մելնիկով. ՀԿԵ-ն թողունակության բավականին լուրջ պաշար ունի
Հայաստանում դոլարային հիփոթեքի արգելքը՝ սպառողի շահերի պահապան թե բանկային շահերի լոբբինգ. Կարեն Զաքարյան
Ինչպես է փոխվել միջին աշխատավարձ ստացող քաղաքացու կենսամակարդակը վերջին տարում
ԵԱՏՄ երկրներ ավտոմեքենա վաճառելիս ՊԵԿ-ի տեղեկանքները չեղարկվել են
Հայաստանի տնտեսությունն անառողջ է. տնտեսագետն առաջարկում է առկա խնդիրների լուծման եղանակներ
ԱԶԲ պատվիրակությունն այցելել է Հյուսիս-Հարավ ճանապարհային միջանցքի Սիսիան-Քաջարան հատված
Հայաստանի բանկերի միության խորհրդի նախագահ է ընտրվել Մհեր Անանյանը