Արմինֆո ՀՀ կառավարության գործունեության առաջիկա 5 տարիների արդեն հաստատված ծրագրով 2018 թվականի ավարտին ծրագրում է «Հայաստանի արտահանման ապահովագրական գործակալություն» ԱՓԲԸ կողմից ապահովագրված գործարքների կրկնակի աճ` մոտ 4.5 մլրդ.դրամի: Միևնույն ժամանակ, 2017 թվականի օգոստոսի 31-ի դրությամբ Գործակալության ապահովագրական պորտֆելն արդեն կազմել է 2.594 մլրդ.դրամ: Գործակալության ձեռքբերումների, խնդիրների ու պլանների մասին է բացառիկ հարցազրույցում պատմում ՀԱԱԳ ԱՓԲԸ գործադիր տնօրեն Արմեն Շահնազարյանը:
«Հայաստանի արտահանման ապահովագրական գործակալություն» ԱՓԲԸ-ն հիմնադրվել է 2013 թվականի հոկտեմբերի վերջին, ՀՀ կառավարության որոշմամբ, որպես արտահանման խթանման արդյունավետ գործիք: Եթե խոսենք մոտ 5 տարիների գործունեության արդյունքների մասին, որքանո՞վ էր արդյունավետ Գործակալության կողմից արտահանման խթանումը և ինչո՞ւմ է կայանում դրա դերը:
Այսօր տեղական ռեզիդենտ և արտահանող բիզնեսին մեր աջակցությունն իրականացվում է երկու ուղղություններով: Դա արտահանման վարկի ապահովագրությունն է և նախաարտահանման ֆինանսավորման ապահովագրությունը: Չէ որ արտահանող ընկերություններն օտարերկրյա իրենց գործընկերների հետ առևտրային հարաբերությունների ընթացքում ապրանքներն ու ծառայությունները մատուցում են տարաժամկետ վճարման պայմաններով, երբ գումարը վճարվում է մատակարարումից հետո, որոշակի ժամկետում: Նման դեպքերում արտահանող ընկերությունները չեն կարող վստահ լինել, որ իրենց օտարերկրյա գործընկերն ի վիճակի կլինի սահմանված ժամկետում վճարել մատակարարված ապրանքի կամ ծառայության դիմաց: Վճարման այդ ռիսկը ծածկելու համար ՀԱԱԳ-ն տրամադրում է արտահանման մատակարարումների վճարների հետաձգման կարճաժամկետ ապահովագրություն՝ ելնելով օտարերկրյա կոնտրագենտի կոմերցիոն և քաղաքական ռիսկերից: Մեր ծառայության երկրորդ տարբերակը` նախաարտահանման ֆինանսավորման ապահովագրությունը, համեմատաբար ավելի նոր պրոդուկտ է և ենթադրում է ֆինանսավորման ապահովագրություն, որն արտահանողին արտադրական փուլում տրամադրում են բանկերը կամ վարկային կազմակերպությունները՝ անխափան արտադրություն ապահովելու և արտահանման ծավալներն ավելացնելու նպատակով, մասնավորապես, հումքի և նյութերի գնման, ինչպես նաև տրանսպորտային և մաքսային ծախսերը ծածկելու համար: Ընդ որում, ՀԱԱԳ-ը պարտավորվում է ծածկել գործընկեր-բանկի ռիսկերի մինչև 95%-ը: Բանկերի կողմից ներկայումս տրամադրվող պրոդուկտներից մեր այս ծառայությունը տարբերվում է նրանով, որ վարկառուից որոշակի ժամանակահատվածի համար չի պահանջվում գրավային ապահովում, իսկ վարկերը տրամադրվում են ցածր տոկոսադրույքով, ընդ որում` բանկերի համար ռիսկի ավելի ցածր պայմաններով: Այս ծառայությունից կարող են օգտվել Հայաստանում գրանցված ընկերությունները, որոնք ապրանքների արտադրության ոլորտում ունեն առնվազն 1 տարվա փորձ:
Գործակալությունը 2016 թվականից սկսած էական աճ է արձանագրել այս ցուցանիշներով: Անցյալ տարի, պահպանելով բարձր տեմպերի դինամիկան, ՀԱԱԳ-ն արդեն գերազանցել է նախորդ տարվա շեմը: Այսպես, 2016 թվականին կնքված 116 ապահովագրական վկայագրերով Գործակալության պորտֆելը կազմեց 2.185 մլրդ.դրամ (ապահովագրական միջին սակագինը կազմեց `0.56%): Իսկ 2017 թվականի հունվար-օգոստոս ամիսներին այս ցուցանիշը հասավ 2.594 մլրդ. դրամի, իսկ վկայագրերի թիվը`170-ի (միջին սակագինը`0.82%): Մինչև տարեվերջ նախատեսում ենք հատել 3 մլրդ. դրամի սահմանագիծը:
2016 թվականի ընթացքում Գործակալության ծառայություններից օգտվելու նպատակով ստացվել է 113 հայտ, որից 47-ը բավարարվել է: 2017 թվականի օգոստոսի 31-ի դրությամբ ՀԱԱԳ-ն արդեն ստացել է 74 հայտ, իսկ 42 հայտերով արդեն կայացվել է դրական որոշում: Դինամիկա է արձանագրվել նաև ապահովագրավճարների գծով: Եթե 2016 թվականի ընթացքում դրանց ընդհանուր ծավալը կազմել էր 12.290 մլն.դրամ, ապա 2017-ի օգոստոսի արդյունքներով այս ցուցանիշը հասել է 21.5 մլն.դրամի:
Չմոռանանք, որ ՀԱԱԳ-ն ի սկզբանե դիտարկվել է որպես արտահանման աջակցության և դիվերսիֆիկացման գործիք: 2016 թվականի առաջին կիսամյակի արդյունքներով արտահանման աճը կազմել է 16.5%, իսկ ընթացիկ տարվա առաջին կիսամյակում այն արդեն հասել է 21.7%-ի: Առանց կեղծ համեստության ասեմ, որ այդ ցուցանիշներին հասնելու համար մենք բավական ջանք ենք ներդրել, չէ որ ՀԱԱԳ-ի ապահովագրական վկայագրի տրամադրումը տնտեսվարող սուբյեկտի համար հեշտացնում է բանկային արտոնյալ վարկավորման ստացման և ֆակտորինգային ծառայություններից օգտվելու հնարավորությունը:
Վերը նշվածը հանգեցնում է դրականի: Բայց կցանկանայի լսել Ձեր հեղինակավոր կարծիքը, թե որքանո՞վ է իրատեսական այն սանդղակը, որն ամրագրված է կառավարության 2017-2022 թվականների ծրագրում, որտեղ, 2018 թվականի արդյունքներով, ակնկալվում է Գործակալության ապահովագրական պորտֆելի կրկնապատկում:
Կարծում եմ, որ այն լիովին իրատեսական է: Ինչպես արդեն նշվեց, 2017 թվականի օգոստոսի 31-ի դրությամբ ապահովագրված վարկերի ընդհանուր ծավալը հասել է 2.594 մլրդ. դրամի, մինչդեռ, 2016-ին այն կազմել էր 2.185 մլրդ.դրամ: Մտադիր ենք մինչև տարեվերջ այդ ցուցանիշը հասցնել 3 մլրդ.դրամի, իսկ 2018-ի արդյունքներով`մինչև 4 մլրդ. դրամի: Նման տեմպերի դեպքում կառավարության ծրագրով ամրագրված ցուցանիշը, անկասկած, լիովին հասանելի է:
Ո՞վ է ՀԱԱԳ ՓԲԸ հաճախորդը: Դեպի տնտեսության ո՞ր ոլորտներն եք ավելի շատ կողմնորոշվում:
Եթե կազմենք յուրօրինակ վարկանիշ, ապա մեր ծառայություններից օգտվելու առումով առաջին դիրքում այսօր, ինչպես և անցյալ տարի, գտնվում են ալկոհոլային խմիչքներ արտահանողները (2016-ի ապահովագրության պորտֆելը կազմել է 1.153 մլրդ.դրամ, իսկ 2017-ի առաջին 8 ամիսներին` 1.161 մլրդ.դրամ): Այնուհետև հաջորդում են սննդամթերք վերամշակողները՝ պահածո արտադրողները (2016-ին կնքվել է 337.1 մլն.դրամի, իսկ 2017-ի օգոստոսի 31-ի դրությամբ`701 մլն.դրամի վկայագիր): Արդյունաբերության ոլորտում, մետաղական և պլաստիկ կափարիչների արտադրության գծով արտահանման ապահովագրության ծավալը 2016-ին կազմել է 480 մլն.դրամ, իսկ օգոստոսի վերջին`2015.3 մլն.դրամ: ՏՏ ոլորտում ապահովագրական պորտֆելը նախորդ տարվա 49.2 մլն.դրամի փոխարեն 2017-ին կազմել է 256.6 մլն.դրամ:
Սակայն, բացի մեր հիմնական առաքելությունից, այսինքն`արտահանման կողմնորոշումով ոլորտների աջակցությունից, մենք բիզնեսին աջակցում ենք նաև շրջանառու միջոցների ապահովման հարցում, նախաարտահանման ֆինանսավորման գործիքի միջոցով: Շատ արտահանողներ արդեն դա հասկացել են, ինչի մասին վկայում են տվյալները, քանի որ անցյալ տարվա արդյունքներով ՀԱԱԳ ՆՖԱ ծառայության շրջանակներում երկրի արտահանման ուղղվածություն ունեցող ձեռնարկություններն արդեն ստացել են 124 մլն.դրամի ապահովագրական փաթեթ: Ներկայումս այս ցուցանիշը հասել է 663.5 մլն.դրամի:
Այսօր տեղական բիզնեսի կողմից դիտվում է մեծ հետաքրքրվածություն՝ հատկապես վերամշակող ձեռնարկությունների, ինչպես նաև ալկոհոլային խմիչքներ արտադրողների կողմից (70-80%): Ստեղծված գործիքները, ինչպես նաև արտահանման վարկի ապահովագրության հայտերը կարճատև ժամկետներում քննարկելու հանգամանքը (5-7 օր) հիանալի մոտիվացիա է արտադրողի համար: ՆՖԱ ձևակերպման մասով ժամկետները մի փոքր երկար են, քանի որ բանկերի ներքին կանոնակարգերով նախատեսված են որոշակի ընթացակարգեր: Սակայն, այստեղ նույնպես նախատեսում ենք մի շարք փոփոխություններ, որոնք կարագացնեն այդ ընթացակարգերը բանկերում, այդ թվում նաև անդերռայթինգի գծով, որից հետո հայտը ՀԱԱԳ կողմից կքննարկվի մի քանի օրում:
Վերլուծելով տվյալները, ի՞նչ եք կարծում, ներկայիս փուլում ո՞ր կողմ են ուղղված հայ արտահանողների հայացքները:
Հայաստանի արտահանման հիմնական շուկան շարունակում է մնալ Ռուսաստանը, քանի որ 2016 թվականի արդյունքներով ապահովագրական վկայագրերի ընդհանուր գումարը կազմել է 1.733 մլրդ.դրամ, այսինքն, ապահովագրական ընդհանուր պորտֆելի 79%-ը տրամադրվել է ռուսաստանյան շուկայի կողմնորոշում ունեցող արտահանողներին: Ընթացիկ տարվա օգոստոսի արդյունքներով արտահանման ծավալների առյուծի բաժինը կրկին ընկել է ՌԴ շուկային՝ կազմելով ընդհանուր պորտֆելի 66%-ը կամ 1.714 մլրդ.դրամ:
ՀԱԱԳ ԱՓԲԸ այսօր աշխատում է որոշ բանկերի հետ: Այդ համագործակցության շնորհիվ առևտրային բանկերը մեծացնում են իրենց վարկային պորտֆելները, ընդ որում` նվազագույն ռիսկերով: Այդ կապակցոթյամբ, որքանո՞վ է իրատեսական, իսկ գլխավորը, որքանո՞վ է մոտ հեռանկարը, որ բանկերն կբարձրացնեն իրենց հետաքրքրվածությունը ՀԱԱԳ-ի գործունեության նկատմամբ: Չէ՞ որ դա բխում է նաև իրենց շահերից:
Այսօր Գործակալությունը համագործակցում է 6 բանկերի հետ, մեր խոշորագույն գործընկերն է Արմսվիսբանկը, որին ապահովագրության ծավալներով հաջորդում են` ԱԿԲԱ-Կրեդիտ Ագրիկոլ Բանկը, Հայբիզնեսբանկը, Ամերիաբանկը, Արարատբանկը, Հայէկոնոմբանկը: Գործակալությունը համագործակցում է նաև «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈՒՎԿ-ի հետ:
Կարևոր հանգամանք է նաև այն, որ պոտենցիալ հաճախորդի հայտի քննարկման գործընթացն ընթանում է ոչ միայն Հայաստանում, ՀԱԱԳ գրասենյակում: Մեր ամբողջ ապահովագրական պորտֆելը վերաապահովագրվում է շվեյցարական խոշորագույն SWISS REINSURANCE COMPANY (SchweizerischeRückversicherungs-Gesellschaft AG) վերաապահովագրական ընկերությունում, որն ունի ամենաբարձր վարկանիշը`AAA, որը վերաապահովագրում է ապահովագարական վկայագրերի 90%-ը, իսկ 10%-ն իր վրա է վերցնում Գործակալությունը: Հետևաբար, ապահովագրական հայտերը, որպես կանոն, համաձայնեցվում են վերաապահովագրող ընկերության հետ:
Հետևաբար, Հայաստանի բանկերը, ինչպես նաև ՀԱԱԳ գործունեությունը, ապահովագրված է զանազան ռիսկերից: Նրանք չեն բախվում գրավադրված գույքի իրացվելիության ռիսկին, քանի որ մենք հատուցում ենք վարկի գումարի մինչև 95%-ը: Բացի այդ, նրանք գիտեն, որ մենք համագործակցում ենք աշխարհի խոշորագույն վերաապահովագրական ընկերություններից մեկի հետ, բանկերը հանգիստ կարող են տրամադրել միջոցներ: Հետևաբար, ավելի լավ կլիներ, որ վարկային կազմակերպությունները մեր հաճախորդներին վարկեր տրամադրեն ավելի արտոնյալ պայմաններով, քան մյուս վարկառուներին:
Ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի արտահանման ապահովագրական շուկայի զարգացումը, և ինչո՞վ եք պայմանավորում դրա աճը: Ի՞նչ խոչընդոտներ կարող են առաջանալ այդ ճանապարհին:
Աստանայի «Եվրասիական շաբաթ» Միջազգային ֆորումի շրջանակներում ԵԱՏՄ արտահանման վարկային գործակալություններն օգոստոսի 24-ին ստորագրեցին համագործակցության Հուշագիր: Արդյունքում, արտահանման վարկերի և ներդրումների, ինչպես նաև արտահանման վարկերի ապահովագրության ոլորտում կստեղծվի փորձի և տեղեկությունների փոխանակման կազմակերպման արդյունավետ համակարգ, որի շրջանակներում կարող է տրամադրվել համապատասխան աջակցություն: Նախատեսվում է նաև համագործակցությունկոոպերացիոն նախագծերի շրջանակներում, նախատեսելով ԵԱՏՄ-ում արտադրվող ապրանքների, աշխատանքների և ծառայությունների արտահանում դեպի երրորդ երկրներ, կամ Միության սահմաններում: ԵԱՏՄ երկրները վերջերս են հայտնվել արտահանման ճանապարհին, իսկ աշխարհն այդ մասին տեղյակ է դեռ անցյալ դարի 20-ական թվականներից, հետևաբար, դեռ անցնելու երկար ճանապարհ կա, ինչպես նաև դեռ շատ բան կարելի է անել համատեղ ջանքերով: Ներկայիս խնդիրը տվյալների հասանելիությունն է, այդ թվում նաև ֆինանսական տվյալների, կապված օտարերկրյա այն կազմակերպությունների հետ, որոնք հանդիսանում են հայկական ընկերությունների կոնտրագենտը: Այդ հարցում մենք հաջողությամբ համագործակցում ենք ռուսաստանյան տեղեկատվական բյուրոների հետ, բայց այլ իրավիճակ է տիրում եվրոպական ընկերություններից տվյալների ստացման առումով, այդ թվում նաև Բելառուսից և Ղազախստանից, քանի որ մուտքը փակ է օրենսդրական մակարդակով:
Կան նաև պետական երաշիքների հետ կապված խնդիրներ, չնայած, մենք 100% պետական մասնակցությամբ գործակալություն ենք (բաժնետոմսերը հավասարապես բաշխված են 5՝ տնտեսական զարգացման և ներդրումների, ֆինանսների, էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների, գյուղատնտեսության և արտաքին գործերի նախարարությունների միջև): Ընդհանուր կապիտալը կազմում է 1.950 մլրդ.դրամ, կանոնադրական կապիտալը`1.5 մլրդ.դրամ, պահուստային ֆոնդը`450 մլն. դրամ: Միաժամանակ աշխատում ենք շատ ցածր ապահովագրական սակագներով, քանի որ ստեղծված ենք տեղական բիզնեսին աջակցելու նպատակով: Տվյալ պարագայում Գործակալությունն իր ծախսերը ծածկում է ներդրումային շահույթի հաշվին: Ակտիվների մասնագիտացված կառավարման կամ ներդրումային գործունեության շնորհիվ մենք այսօր մեր կանոնադրական կապիտալը մեծացրել ենք մի քանի միլիոն դրամով: Ազատ միջոցներն աշխատում են բանկային ավանդներում և պետական պարտատոմսերում: Բայց խնդիրը կայանում է նրանում, որ Գործակալությունը գործում է նույն ռեգուլյատիվ դաշտում, ինչ ապահովագրական ողջ շուկան, իսկ մենք սահմանափակված ենք մեր հիմնական առաքելությունը կատարելու պարտավորությունով, ի տարբերություն տեղական ապահովագրական ընկերությունների, որոնք առաջարկում են զանազան ապահովագրական պրոդուկտներ: Այսպիսով, չնայած ուժերի անհամադրելիությանը, մենք փնտրում ենք զարգացման նոր ուղիներ:
Այսօր Գործակալությունը դիտարկում է դուրս գալ նաև ներքին շուկա, հայրենական արտադրողների և գնորդների միջև գործարքներն ապահովագրելու նպատակով, եթե նրանց միջև կնքված է ապրանքի կամ ծառայության մատակարարման պայմանագիր, որով նախատեսվում է տարաժամկետ վճարում: Դա թույլ կտա լուծել ֆինանսական խնդիրները ներքին շուկայում՝ հայրենական արտադրողների համար ստեղծելով արտաքին շուկա դուրս գալու նախադրյալներ: Բացի այդ, ներկայումս Գործակալությունը միջոցառումներ է իրականացնում Իրանի հետ առևտրային հարաբերությունները զարգացնելու ուղղությամբ: Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Գործակալության վերաապահովագրական գործընկերը ծառայություններ է տրամադրում որոշակի աշխարհագրական սահմանափակումներով, հատկապես, վերաապահովագրություն չի տրամադրվում այն գործարքներին, որոնցով ապրանքներ են արտահանվում որոշակի երկրներ, մասնավորապես, դեպի Իրան, Գործակալությունն աշխատում է Իրանի Արտահանման երաշխավորման ֆոնդի (ExportGuaranteeFundofIran) հետ պայմանագրի նախագծի վրա՝ ՀՀ ռեզիդենտ-արտահանողների ռիսկերը վերաապահովագրելու համար: Պայմանագրի ստորագրումը Գործակալությանը թույլ կտա ընդլայնել գործունեության ոլորտը և ավելացնել ապահովագրական գործարքների ծավալը:-
Ալեքսեյ Մելնիկով. ՀԿԵ-ն թողունակության բավականին լուրջ պաշար ունի
Հայաստանում դոլարային հիփոթեքի արգելքը՝ սպառողի շահերի պահապան թե բանկային շահերի լոբբինգ. Կարեն Զաքարյան
Ինչպես է փոխվել միջին աշխատավարձ ստացող քաղաքացու կենսամակարդակը վերջին տարում
ԵԱՏՄ երկրներ ավտոմեքենա վաճառելիս ՊԵԿ-ի տեղեկանքները չեղարկվել են
Հայաստանի տնտեսությունն անառողջ է. տնտեսագետն առաջարկում է առկա խնդիրների լուծման եղանակներ
ԱԶԲ պատվիրակությունն այցելել է Հյուսիս-Հարավ ճանապարհային միջանցքի Սիսիան-Քաջարան հատված
Հայաստանի բանկերի միության խորհրդի նախագահ է ընտրվել Մհեր Անանյանը