Երկուշաբթի, 21 Մայիսի 2018 12:33

Արմինֆո. Մայիսի 24-ին Պրահայում Ռուսաստանի փոխարտգործնախարար Գրիգորի Կարասինի մասնակցությամբ բանակցությունների ընթացքում Վրաստանը եւ Ռուսաստանը կձեւավորեն «Մաքսային վարչարարության եւ ապրանքների առեւտրի մոնիթորինգի մեխանիզմների մասին» համաձայնագիրը իրականացնելու հարցերով հատուկ աշխատանքային խումբ։

Ինչպես  «Ռադիո Սվոբոդա»–ով հեռարձակված հարցազրույցում հաղորդել է Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցերով Վրաստանի վարչապետի հատուկ ներկայացուցիչ, դեսպան Զուրաբ Աբաշիձեն, այդ համաձայնագիրը նախատեսում է, այսպես կոչված, «առեւտրային միջանցքի» ստեղծում Ռուսաստանից Վրաստան եւ Հայաստան` Աբխազիայի եւ Հարավային Օսիայի միջոցով։

Աբաշիձեի գնահատմամբ, «առեւտրային միջանցքի» գործարկման շուրջ վերջնական համաձայնության հասնելու հնարավորություն է հայտնվել են այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանն օրերս  շվեյցարական SGS ընկերության հետ ստորագրեց հատուկ պայմանագիր շվեյցարական դիտորդների կողմից Աբխազիայի եւ Հարավային Օսիայի միջոցով բեռների շարժը վերահսկելու մասին: «Վրաստանն այդ նույն ընկերության հետ նմանատիպ համաձայնագիր էր կնքել դեռ դեկտեմբերին», – ընդգծել է Աբաշիձեն: Վրացի դիվանագետը հայտնել է նաեւ, որ համաձայն 2011 թվականին Վրաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ ստորագրված «Մաքսային վարչարարության եւ ապրանքների առեւտրի մոնիթորինգի մեխանիզմների հիմնական սկզբունքների մասին» համաձայնագրի, շվեյցարացի դիտորդները կվերահսկեն իրավիճակը ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Վրաստանի տարածքում, սակայն առանց բեռների մաքսային ձեւակերպումների գործընթացի իրականացման, այ`լ միայն բեռների շարժի մասին տեղեկություն հավաքելու նպատակով։ 

Ավելի վաղ Հարավային Օսիայի իշխանությունները կասկած էին հայտնել առանց Ցխինվալի անմիջական մասնակցության մասնակի ճանաչված հանրապետությունների տարածքը բեռների տարանցման համար օգտագործելու վերաբերյալ ռուս–վրացական ցանկացած համաձայնագրի առնչությամբ։ Աբաշիձեն բացառել է Ցխինվալի մասնակցությունը, հայտարարելով, որ Վրաստանը չի ճանաչում Աբխազիայի եւ Հարավային Օսիայի անկախությունը, իսկ համաձայնագրի «երրորդ կողմը» եւ մոնիթորինգ իրականացնողը կարող է լինել միայն Շվեյցարիան։

Հիշեցնենք, որ 1990-ականների սկզբից Վերին Լարսի անցակետը միակ ճանապարհն է, որն ապահովում է Հայաստանի կապը Ռուսաստանի հետ: Այն պարբերաբար փակվում է եղնակային պատճառներով: Հայաստանի նախկին վարչապետ Կարեն Կարապետյանը 2017 թվականի  հունվարի 26-ին կառավարության նիստում խոսել էր «Վերին Լարս» ճանապարհին այլընտրանք ստեղծելու անհրաժեշտության մասին: Որպես այլընտրանք կարող են ծառայել Վրաստանն ու Ռուսաստանն իրար հետ կապող ուղնիները, Օսիայի և Աբխազիայի տարածքներով:

Բրիտանական International Alert ոչ կառավարական կազմակերպության հետազոտությունների համաձայն,  1991 թվականից ի  վեր չգործող Երևան-Թբիլիսի-Սուխում-Սոչի երկաթուղու վերակառուցումը կարժենա  277,5 մլն դոլար, որը կհաջողվի վերադարձնել 100 տարուց ոչ շուտ: 251 մլն դոլար պահանջվում է Փսոու-Ինգուր 190 կմ աբխազական հատվածի  վերականգնման համար: Իսկ Զուգդիդից Թբիլիսի և այնուհետև մինչև Երևան երկաթուղին աշխատում է: Ուշագրավ է, որ  աբխազ փորձագետների պաշտոնական եզրակացությունների համաձայն, այդ գումարը կազմում է 350-400 մլն դոլար, մինչդեռ նրանց վրացի գործընկերները կարծում են, որ դրա համար կպահանջվի 73 մլն դոլարից ոչ ավելի: