Ուրբաթ, 1 Հունիսի 2018 12:33

Արմինֆո. Հայաստանի երկու խոշոր էլեկտրացանցերը չպետք է պատկանեն մեկ սեփականատիրոջ: Հունիսի 1-ին կառավարության նիստում այդ մասին հայտարարել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը` անդրադառնալով  «Բարձրավոլտ Էլեկտրացանցեր՚ ՓԲԸ-ում (ԲԷՑ) ստեղծված իրավիճակին: Վարչապետի համոզմամբ, անհրաժեշտ է ամենասեղմ ժամկետում կողմնորոշվել ԲԷՑ հետագա կառավարման առնչությամբ. արդյոք այն պետք է մնա  հավատարմագրային կառավարման պայմաններում կամ անցնի մասնավոր կառավարման: Նիկոլ Փաշինյանը նաև ակնհայտ է համարել, որ եթե ԲԷՑ-ն անցնի մասնավոր ընկերության հավատարմագրային կառավարման, վերջինն առնչություն չպետք է ունենա օֆշորների կամ պետական անձանց հետ: «Բարձրավոլտ Էլեկտրացանցերը՚, մի կողմից, ներդրումների կարիք ունի, իսկ մյուս կողմից, մենք պետք է մտածենք երկրի պարտքային բեռը նվազեցնելու հնարավորությունների մասին՚, - ընդգծել է վարչապետը` կարևորելով հարցի ճկուն և թափանցիկ լուծումը:  

 

Միևնույն ժամանակ, ինչպես նշվում է ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարար Արթուր Գրիգորյանի` ԱրմԻնֆո-ին տրամադրված պարզաբանման տեքստում, «Բարձրավոլտ Էլեկտրացանցերը՚ հավատարմագրային կառավարման հանձնելուց հրաժարվելը ոչ թե ուղղված էր «Տաշիր՚ ընկերություւնների խմբի, այլ հավատարմագրային կառավարման պայմանագրի որոշակի կետերի դեմ:
«Պայմանագրի 1.2 կետով սահմանված է, որ “Տաշիր Կապիտալ” ընկերությանն է հանձնվում ոչ թե “Բարձրավոլտ Էլեկրտացանցեր” ընկերության ընթացիկ կառավարումը, այլ բաժնետոմսերով հավաստված իրավունքները: Սա նշանակում է, որ, փաստորեն, պետությունը` իր ռազմավարական նշանակություն ունեցող գույքի սեփականության իրավունքները հանձնում է մասնավորին:  Պայմանագրի 4.2 կետով հավատարմագրային կառավարման ժամկետ է սահմանվում 25 տարի: Վերոնշյալ երկու կետերի բովանդակությունն ապացուցում է, որ հիշյալ հավատարմագրային կառավարման պայմանագիրը ավելի շատ նման է մասնավորեցման պայմանագրի, քանզի 25 տարին բավական երկար ժամանակահատված է՚, - մասնավորապես ընդգծել է նախարարը:

 

Հիշեցնենք, որ մայիսի 30-ին նախարար Արթուր Գրիգորյանը լրագրողների հետ զրույցում ասել էր, որ «Տաշիր կապիտալ» ընկերության հետ հավատարմագրային կառավարման մասին համաձայնագիրը դադարեցվել է: Ըստ նրա, պայմանագրում եղել են դրույթներ, որոնք չէին գոհացնում պետությանը: Այս կապակցությամբ «Տաշիր կապիտալ» ընկերությունը հանդես էր եկել հայտարարությամբ, որտեղ, մասնավորապես, ասվում էր. «2017թ. ՀՀ կառավարության առաջարկով բանակցություններ էին սկսվել կառավարության ու «Տաշիր Կապիտալ» ՓԲԸ միջև՝ «Բարձրավոլտ էլեկտրական ցանցեր» (այսուհետ՝ ԲԷՑ) ընկերության կառավարումը «Տաշիր Կապիտալ»-ին հանձնելու նպատակով: Ուռճացված ծախսերի կրճատման նպատակով «Տաշիր Կապիտալ»-ն առաջարկել էր 6 ամսվա ընթացքում ուսումնասիրություններ իրականացնել և համապատասխան խորհրդատվական աջակցություն տրամադրել ԲԷՑ ղեկավարությանը: Ապատեղեկատվությամբ լի այս ժամանակաշրջանում հարկ ենք համարում ներկայացնել մի քանի պարզ ցուցանիշ և եզրակացությունները թողնում հասարակությանը: «Տաշիր Կապիտալ»-ը առաջարկվում էր ԲԷՑ-ի տարեկան ընթացիկ ծախսերը, որոնք կազմում են շուրջ 7 մլն ԱՄՆ դոլար, կրճատել  40%-ով, որի արդյունքում պետությունը տարեկան մոտ 3 մլն դոլար կշահեր: «ԲԷՑ»-ը հանդիսանում է ՀՀ պետական պարտքի ամենածանր դերակատարում ունեցող կառույցներից մեկը, որը 15 տարվա «գերարդյունավետ» կառավարման արդյունքում 520 մլն ԱՄՆ դոլարի պայմանագրային պարտավորություն է կուտակել: Սա հավասար է այսօրվա պետական պարտքի շուրջ 7%-ին: «Տաշիր Կապիտալ»-ի սկզբունքային դիրքորոշում էր Հայաստան-Վրաստան նոր բարձրավոլտ օդային գծի կառուցման 200 մլն ԱՄՆ դոլար արժեք ունեցող նախագիծը (վերջնական հաշվարկներով այս թիվը կարող էր հասնել մինչեւ 240 մլն ԱՄՆ դոլար) տեխնիկապես ավելի գրագետ իրականացնել՝ դրա ընդհանուր արժեքը դարձնելով 70 մլն դոլար: Արդյունքում՝ ա) կտնտեսվեր պետության համար 130 մլն ԱՄՆ դոլար՝  պետական պարտքի բեռը 520 մլն ԱՄՆ դոլարից հասցնելով 390 մլն ԱՄՆ դոլարի, բ) էլեկտրաէներգիայի սակագնի բեռը կնվազեր: Հավատարմագրային կառավարման անցման նպատակն էր կառավարման արդյունավետության բարձրացումը, ընթացիկ ծախսերի օպտիմալացումը՝ միավորելով բաշխիչ ու հաղորդող ցանցի ուժերը: Պետության համար ամենաշահեկան կետն այն էր, որ «Տաշիր Կապիտալ»-ի կողմից կառավարման ստանձնման պարագայում պետությունը հետագա ֆինանսավորման բեռն այլեւս չէր կրի: Ծրագրերը կիրականացվեին «Տաշիր Կապիտալ»-ի կողմից ներգրավված միջոցների հաշվին, որոնք կներգրավվեին առանց պետական երաշխիքի եւ առանց պետական պարտքի վրա ազդեցության: «Տաշիր Կապիտալ»-ի 6-ամսյա խորհրդատվության արդյունքում ԲԷՑ-ի կողմից գրանցված ծախսերի արդյունավետությունը հետեւյալն է.
Իրան-Հայաստան էլեկտրահաղորդման օդային գծի կառուցման աշխատանքների՝ վարկերի սպասարկման տոկոսադրույքների նվազեցման արդյունքում էլեկտրաէներգիայի սակագնում մոտ 6 մլն ԱՄՆ դոլարի խնայողություն է ապահովվել: Դրամական հոսքերի կառավարման արդյունքում տարեկան 300 մլն ՀՀ դրամի եկամուտ կգրանցվի 2018թ.-ին:
Աշխատանքի արդյունավետության բարձրացման շնորհիվ խնայված միջոցները տարեկան 400 մլն ՀՀ դրամ կկազմեն: Ձեռնարկված այլ միջոցառումների արդյունքում ապահովվել է մոտ 8 մլն ԱՄՆ դոլարի պարտքային բեռի կրճատում: Հաշվի առնելով վերը ասվածը՝ հարկ է նշել, որ էներգետիկայի ոլորտում մեծ փորձ ունեցող եւ խոշոր ակտիվներ կառավարող «Տաշիր Կապիտալ»-ին ԲԷՑ-ը որպես շահույթի աղբյուր հետաքրքրել չի կարող: Եվ բանակցությունների հիմնական շարժառիթը եղել է զուտ սակագնի վրա ունեցող ազդեցության մեղմումը: Այս առումով տարակուսանք ենք հայտնում ՀՀ Էներգետիկայի եւ բնական պաշարների նախարար պրն. Արթուր Գրիգորյանի հայտարարության վերաբերյալ առ այն, որ ՀՀ կառավարության եւ «Տաշիր Կապիտալ»-ի միջեւ կնքված պայմանագրի որոշ դրույթներ պետությանը ձեռնտու չեն: Պայմանագրի չեղարկման գործընթացի ժամանակ ՀՀ կառավարության եւ «Տաշիր Կապիտալ»-ի միջեւ որեւէ կետ չի քննարկվել, որեւէ հարցի շուրջ բանակցություններ տեղի չեն ունեցել առավել եւս նորանշանակ նախարարի մասնակցությամբ: Այսօր էլ պատրաստ ենք մեր փորձը փոխանցել պետական կառավարիչներին՝ մաղթելով նրանց առավել արդյունավետ կառավարում»: Ապրիլի 12-ին ՀՀ կառավարությունը հաստատել էր «Բարձրավոլտ էլեկտրացանցեր» ՓԲԸ-ի բաժնետոմսերով հավաստված իրավունքների հավատարմագրային կառավարման ծրագիրը: Ինչպես նշված էր հիմնավորման փաստաթղթում, ծրագիրը միտված էր ընկերության արդյունավետ և թափանցիկ կառավարմանը, կարողությունների զարգացմանն ուղղված ներդրումների իրականացմանը, երկարաժամկետ հեռանկարում ֆինանսական կայուն վիճակի ապահովմանը, հաշվառման համակարգի կատարելագործմանը, մարդկային ռեսուրսների արդյունավետ կառավարմանը: Ծրագրի արդյունքում կապահովվի անվտանգ և հուսալի էլեկտրահաղորդման համակարգ:

 

ԲՎԷՑ ՓԲԸ հաշվեկշռում գտնվում են 220 կՎ 13 եւ 110 կՎ 2 ենթակայաններ, որոնցում գործող 33 ուժային  տրանսֆորմատորների ընդհանուր հզորությունը կազմում է 2561,0 MBA, և միացման «Ագարակե կետը` 220 կՎ: Ընկերության տնօրինության տակ է նաև«Լոռիե հողմային էլեկտրակայանը` 2.64 մՎտ ընդհանուր հոզորությամբ 4 ագրեգատներով: Հայաստանի էներգահամակարգը «Ագարակե միացման կետի միջոցով կապված է Իրանի էներգահամակարգի հետ, իսկ «Ալավերդիե, «Լալվարե և «Նինոծմինդաե օդային գծերով` Վրաստանի էներգահամակարգի հետ: ԲՎԷՑ ՓԲԸ-ն Հայաստանի տարածքում իրականացնում է էլեկտրաէներգիայի արտադրության և հաղորդման տնտեսական գործուենություն:  Ընկերությունը բաղկացած է վարչական ապարատից` իր ստորաբաժանումներով, ունի 9 մասնաճյուղ` «Արեւելյանե, «Արեւմուտյանե, «Կենտրոնականե, «Գորիսիե, «Զանգեզուրիե, «Հյուսիսայինե, «Հարավայինե, որոնք իրականացնում են հիմնական արտոնագրված մենաշնորհային գործունեությունը` Էլեկտրաէներգիայի (հզորությունների) հաղորդում  Հայաստանի Հանրապետությունում` իրենց  պատկանուղ բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդման գծերի միջոցով: