ՀԷՑ. ոչ պրոֆեսիոնալ ու չհիմնավորված հայտարարությունները վտանգում են ընկերության միջազգային համագործակցությունը

Արմինֆո.Սնանկության եզրին հասցված «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերությունը ձեռք է բերվել «Տաշիր»  ընկերության խմբի կողմից ՀՀ կառավարության խնդրանքով։ Ձեռքբերման պահին էլեկտրաէներգիայի սակագինը ՀՀ-ում արդեն բարձրացվել էր, և «Տաշիր» -ը որևէ կերպ այդ որոշման վրա ազդել չէր կարող։ Այդ մասին ասվում է ՀԷՑ մամուլի ծառայության տարածած հաղորդագրությունում` ի պատասխան Էլեկտրաէներգիայի և գազի սակագների ստուգումն իրականացնող աշխատանքային խմբի փորձագետ Էդուարդ Արզումանյանի՝ 04.10.2018 թ. Araratnews.am-ին տված հարցազրույցում տեղ գտած հայտարարությունների։

Հաղորդագրությունում նշվում է, որ սակագնի փոփոխության մասին որոշումն ընդունվել է 2015թ. հուլիսի 1-ին, իսկ «Տաշիր»-ի մասնագիտական խումբն սկսել է իր աշխատանքը 2015թ. օգոստոսին։ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերությունը ձեռք բերելու որոշումը, բնականաբար, չէր կարող ընդունվել մեկ օրում, քանի որ դա բազմաշերտ ու լիարժեք ուսումնասիրություն պահանջող գործընթաց է: Շուրջ 2 ամիս «Տաշիր»-ի մասնագիտական խումբը համապատասխան տնտեսագիտական վերլուծություններ է կատարել, սակայն որևէ կապ չի ունեցել Ընկերության կառավարման կամ սակագնի ձևավորման հարցերի հետ: «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերության սակագնային մարժայի մեթոդաբանության համաձայն՝ շահութաբերությունը սեփականատերերից անկախ և ֆիքսված մեծություն է: Այն հաշվարկվում է ոչ թե նախորդ տարիների կորուստների, վնասների կամ անարդյունավետ ծախսերի, այլ Ընկերության կատարած փաստացի ներդրումների հիման վրա: Ավելացնենք նաև, որ «Տաշիր» ընկերությունների խումբը կատարել է ձեռք բերման ժամանակ իր վրա դրված բոլոր պարտավորությունները. մարվել են ժամկետանց բոլոր պարտքերը, կազմվել են ֆինանսական առողջացման և 10 տարվա ներդրումային ծրագրեր, ներդրվել են կառավարման միջազգային ստանդարտներ (ISO 9001, 50001, 14001): 2015թ. էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացումը, պայմանավորված էր «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերության կողմից կրած 24 մլրդ դրամ վնասով: Պատճառը ոչ թե «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերության վատ կառավարումն էր, այլ արտադրող կայանների՝ էլեկտրաէներգիայի կառուցվածքի պլանավորումից շեղումը:

Այժմ՝ 2015 թ. սակագինը 6,6 դրամ բարձրացնելու մասին: 6,6 դրամի մեջ «ՀԷՑ»-ի մասնաբաժինն ընդամենը 4,09 դրամ է, իսկ 2,51 դրամը համակարգի մյուս մասնակիցների բաժինն է: Ընդ որում, այդ 4,09 դրամն ամբողջովին նախորդ տարիներին, 2013-2014 թթ., էլեկտրաէներգիա արտադրող կայանների՝ արտադրության կառուցվածքից շեղման փոխհատուցումն է, որը հստակ արտացոլված է նաև միջազգային հեղինակավոր «Դելոյթ Էնդ Տուշ» խորհրդատվական կազմակերպության եզրակացության մեջ: 2015 թ. պարտքերը մարելու նպատակով սակագնի բարձրացումից հետո «Տաշիր» հիմնադրամը կառավարության հետ սկսեց իր միջոցների հաշվին 50%-ի սկզբունքով սուբսիդավորել բնակչությանը մատակարարվող էլեկտրաէներգիայի սակագինը: Կարծում ենք՝ անհեթեթ է սակագինը բարձրացնելը և միաժամանակ դրա հետևանքով սուբսիդավորում իրականացնելը: Սուբսիդավորման ընդհանուր գումարը կազմել է մոտ 7 մլն ԱՄՆ դոլար։

Սակագնի բարձրացումից ստացված գումարն Ընկերությունը սահմանված ժամկետում ամբողջովին ուղղել է 2016-2017 թթ. արտադրող կայանների հանդեպ կուտակված պարտքերի մարմանը: Ինչ վերաբերում է շահույթին, «Տաշիր» ընկերությունների խումբը մինչ օրս «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերության մասով մի լումա դիվիդենտ չի ստացել: Փոխարենը ՀՀ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի հետ հաստատել է 10 տարվա ներդրումային ծրագիր, որը հնարավոր է դարձել իրականացնել միայն նախատեսվող շահույթի մի մասի ստացումը հետաձգելով մոտ 20 տարով: Բոլոր ներդրումային ծրագրերը հանձնաժողովում քննարկվել են սակագնի վրա լրացուցիչ բեռ չավելացնելու սկզբունքով։

Այսօր Ընկերությունը միջազգային ֆինանսական ու ներդրումային կազմակերպությունների հետ ունի պայմանագրեր ու պայմանավորվածություններ, որոնք ուղղված են Ընկերության 10 տարվա ներդրումային ծրագրի իրականացման ֆինանսավորմանը (վարկերն էլ ներգրավվել են ՀՀ-ում գործող ցածր՝ 2,7-3,7 % դրույքով): Եվ նման ոչ պրոֆեսիոնալ ու չհիմնավորված հայտարարությունները վտանգում են Ընկերության միջազգային համագործակցությունը։

Արտադրող կայանների նկատմամբ կուտակված պարտքերը մարելուց հետո Ընկերության չափաբաժինը 5,63 դրամով նվազել է, ինչը թույլ է տվել 2016 թ. օգոստոսի 1-ից սակագինը նվազեցնել 2,58 դրամով: 5, 63 դրամով նվազեցնել հնարավոր չէր, քանի որ 3.05 դրամը վերաբերում էր համակարգի այլ մասնակիցներին: Սակագնի՝ 2,58 դրամով նվազեցման որոշումն ընդունվել է 2016 թ., 1,42 դրամովը՝ 2017-ին և սոցիալապես անապահով խավերի համար 10 դրամով նվազեցումը՝ 2018 թ.: Ի դեպ, սա Ընկերության սեփականատիրոջ բարի կամքի դրսևորումն է, որի մասին որոշումն ընդունվել էր ՀՀ վարչապետի հետ քննարկումների արդյունքում։ Նշենք նաև, որ թե՛ էլեկտրաէներգիայի սակագնի 30 դրամի և թե՛ այսօրվա 45 դրամի պարագայում «ՀԷՑ»-ի մասնաբաժինը կազմել է 11,06 դրամ։  Ստորև ներկայացնում ենք էլեկտրաէներգիայի սակագներն ու <<ՀԷՑ>>-ի մարժան՝ ըստ տարիների.

                                                     Սակագին                                        ՀԷՑ մարժա

Ինչպես երևում է աղյուսակից, էլեկտրաէներգիայի այսօրվա սակագնում արտացոլված է գրեթե նույն միավորը, որն առկա էր 2013-2014 թթ․, այն դեպքում երբ 2010 թ․տարադրամի փոխարժեքը մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց կազմում էր 385 դրամ, իսկ այսօր` 485 դրամ։

Ամփոփելով վերն ասվածը՝ հավելենք, որ էլեկտրաէներգիայի և գազի սակագների ստուգումն իրականացնող աշխատանքային խումբը «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերությանը երբեք որևէ հարցով չի դիմել: Այդ խմբի վերլուծությունները վկայում են կարգավորման ոլորտի տարրական գիտելիքների բացակայության մասին և ի ցույց դնում սակագնային քաղաքականության մեթոդաբանության չիմացությունը: Իսկ փորձագետ Էդուարդ Արզումանյանի կարծիքն ու մոտեցումները անհեթեթ ու անբովանդակ բարբաջանք են հիշեցնում։ Պատրաստ ենք հանգամանալից պատասխանելու բոլոր հարցերին: Ակնկալում ենք, որ մոտեցումները կլինեն պրոֆեսիոնալ և ոչ թե սիրողական մակարդակով՝ ոչնչով չհիմնավորված «ուսումնասիրությունների» հիման վրա՚, - ասվում է ԱրմԻնֆո-ին տրամադրված հաղորդագրության տեքստում:    

Հավելենք, որ «Տաշիր» ընկերությունների խումբը մտադիր է 10 տարում շուրջ 1 մլրդ դոլար ներդնել Հայաստանի էներգետիկ հատվածում: Ընդ որում, ներդրումները կկատարվեն երկու ուղղություններով` բաշխիչ ցանցերին և էլեկտրաէներգիայի արտադրոթյանը: Ներդրումներից 250 մլն դոլար կուղղորդվի Շնողի ՀԷԿ-ի կառուցմանը, մնացածը` ՀԷՑ արդիականացմանը: Նախագծերի ֆինանսավորման համար նախատեսվում է ներգրավել ինչպես սեփական միջոցներ, այնպես էլ միջազգային ֆինանսական ինստիտուտնռրի միջոցներից, ինչպիսիք են Ասիական զարգացման բանկը (100 մլն դոլար), Եվրասիական զարգացման բանկը (100 մլն դոլար) և Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը (100 մլն դոլար):

Ավելի վաղ ԱրմԻնֆո-ն հաղորդել էր, որ 2017 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Մոսկվայում Եվրասիական զարգացման բանկը մտադրությունների մասին համաձայնագիր է ստորագրել «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ հետ: Ընկերությանը տրամադրելու է 100 մլն.դոլարի վարկ` երկրի էներգետիկ ենթակառուցվածքի զարգացման և արդիականացման համար: Ավելի ուշ մամուլի ասուլիսի ժամանակ պատասխանելով ԱրմԻնֆո գործակալության հարցին` ՀԷՑ գլխավոր գործադիր տնօրեն Կարեն Հարությունյանը տեղեկացրել էր, որ ԵԱԶԲ-ից բացի` ընկերությունը  մտադիր է միջոցներ ներգրավել ԱԶԲ-ից և ՎԶԵԲ-ից, ընդհանուր առմամբ, 160 մլն դոլար` մինչև 2020 թվականը նախատեսված իր ներդրումային ծրագրի իրագրոծման համար: