2019 թվականին Հայաստանը շուրջ 733 մլն դոլար կուղղորդի կառավարության պարտքի մարմանն ու սպասարկմանը

Արմինֆո. 2019 թվականին Հայաստանը շուրջ 356,9 մլրդ դրամ (733 մլն դոլար) կուղղորդի կառավարության պարտքի մարմանն ու սպասարկմանը, որը 2018 թվականի վերջին կազմել է 6 372,9 մլն դոլար: Այդ մասին ԱրմԻնֆո-ի թղթակցին հաղորդել են Ֆինանսների նախարարության պետական պարտքի կառավարման վարչությունում:

Մասնավորապես, 356,9 մլրդ դրամից 198,9 մլրդ դրամ կհատկացվի պարտքի հիմնական գումարի մարմանը (85,2 մլրդ դրամ արտաքին պարտքի գծով և 113,7 մլրդ դրամ ներքին պարտքի գծով), իսկ 158 մլրդ դրամ` տոկոսների վճարմանը:

Ինչպես նշել են գերատեսչությունում, եթե 2009-2016 թթ. տոկոսային վճարումներին ուղղորդվել է պետական գանձարանի ծախսերի միջին հաշվով 4,2%-ը, ապա արդեն 2017 թվականին այդ ցուցանիշը հասել է մինչև 8,1%, իսկ այս տարի կկազմի 9,6%: Դրանից 89,2 մլրդ դրամ կուղղորդվի արտաքին պարտքի գծով տոկոսային վճարումներին, իսկ 68,8 մլրդ դրամ` ներքին պարտքի գծով:

2018 թվականին տոկոսային վճարումներին համար հատկացվել է 139 մլրդ դրամ (2017թ. փաստացի 122,1 մլրդ դրամի փոխարեն), մասնավորապես, 75 մլրդ դրամ արտաքին պարտքի գծով և 64 մլրդ դրամ ներքին պարտքի գծով:

Հայաստանի ամենախոշոր արտաքին վարկատուները Համաշխարհային բանկն է

(WB) ի դեմս Զարգացման միջազգային ասոցիացիայի (IDA), որին բաժին է ընկնում արտաքին վարկերի 25,9%, և նույնպես ՀԲ խմբի անդամ Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկը (IBRD)`  16,5%: Խոշոր վարկատուների ցուցակում են նաև Ասիական զարգացման բանկը (ADB)` 17,1% և Եվրասիական զարգացման բանկը (ԵԱԶԲ)`  7,4%:  Հայաստանի վարկատուների շրջանում առաջատար են Ռուսաստանը` 7,6%, Ճապոնիան` 5,6%,  Գերմանիան` 5,1% ու Ֆրանսիան` 3,1%, իսկ ահա Չինաստանն ու ԱՄՆ Հայաստանին վարկավորել են, համապատասխանաբար, 0,5%-ի և 0,4%-ի չափով:

X ժամ

Մինչև 2054 թվականը կառավարության պարտքի մարման ժամակացույցի համաձայն, պետական պարտքի սպասարկման առումով ամենաանախորժը կլինեն 2020 թիվը և 2025 թիվը: 2020 թվին Հայաստանն ստիպված է լինելու 2018 թվականի վերջի դրությամբ ձևավորված կառավարության ողջ պարտքի հիմնական գումարի մարմանն ուղղորդել շուրջ 417 մլրդ դրամ կամ 857 մլն դոլար (դոլարի նկատմամբ դրամի հաշվարկային փոխարժեքը 1դոլար = 486.55 դրամի), իսկ 2025 թվականին հարցի գինը կկազմի շուրջ 406 մլրդ դրամ (834 մլն դոլար): Երկու դեպքում էլ նշված գումարից 500 մլն դոլար կազմում են եվրապարտատոմսերի գծով մարումները: Այդպիսով, ինչպես հայտարարում են փորձագետները, հենց 2020 թվին պարտքի գծով հերթական վճարումից առաջ Հայաստանը կորոշի դիմել եվրապարտատոմսերի հերթական` 3-րդ թողարկման:

Հայաստանի պարտքերը թանկանում են

Այսօր Հայաստանն իրականացրել է եվրապարտատոմսերի երկու թողարկում: Առաջին թողարկումն իրականացվել է 2013 թվականի սեպտեմբերի 19-ին` 700 մլն դոլարի եվրապարտատոմսեր 7 տարի մարման ժամկետով` մինչև 2020  թվականի սեպտեմբերի 30-ը: Տեղաբաշխման ժամանակ եկամտաբերությունը կազմել է 6,25%: Դրանցով կառավարությունը վաղաժամկետ մարել է Ռուսաստանից վերցրած 500 մլն դոլարի պարտքը: Որպես հիմնական անդերրայթեր հանդես են եկել Deutsche Bank AG-ը, London Branch-ը, HSBC Bank plc և J.P.Morgan Securities plc: 2019 թվականի հունվարի 31-ի դրությամբ հայկական առաջին տրանշի եվրապարտատոմսերի եկամտաբերությունը նվազել է մինչև 4,39%:

Սուվերեն պարտատոմսերի 500 մլն դոլարի երկրորդ տրանշը` 10 տարի ժամկետով և 7,5% եկամտաբերությամբ, Հայաստանն իրականացրել է 2015  թվականի մարտի 19-ին: Եվրապարտատոմսերի երկրորդ թողարկումից մուտքերը կազմել են 488 մլն դոլար: Այդ պարտատոմսերի իրացումից ստացված գումարից 200 մլն դոլար ուղղորդվել է 2020 թվականի մարման առնչությամբ պարտատոմսերի առաջին թողարկման հետգնմանը: Մնացած գումարը փոխանցվել է Հայաստանի միասնական գանձապետական հաշվին և ուղղորդվել երկրի բյուջետային համակարգ: 2019 թվականի հունվարիր 31-ի դրությամբ դրանց ընթացիկ եկամտաբերությունը գնահատվում է 5,46%:

Ֆինանսների նախարարության պետական պարտքի կառավարման վարչության պետ Արշալույս Մարգարյանի հավաստմամբ, եվրապարտատոմսերի նոր, երրորդ թողարկումը տեղի կունենա մինչև առաջին տրանշի պարտքի գծով վճարումները, որը նախատեսվում է 2020 թվականի սեպտեմբերի 30-ին: Ինչպես նշել է Մարգարյանը, թողարկման ծավալը կլինի համանման այն գումարին, որը կուղղորդվի եվրապարտատոմսերի գծով պարտքի մարմանը` 500 մլն դոլար: Եվս 33-ական մլն դոլար Հայաստանը 2020 թվի մարտին և սեպտեմբերին կուղղորդի եվրապարտատոմսերի կտրոնների վճարմանը:

Միևնույն ժամանակ, եվրապարտատոմսերի հերթական տեղաբաշխումը Ֆինանսների նախարարության համար ինքնանպատակ չէ: Նախքան նման որոշում կայացնելը կուսումնասիրվի կապիտալի ներքին շուկայի ներուժը, արտաքին աղբյուրներից միջոցների ներգրավման հեռանկարները: Արդեն նոր թողարկման մասին որոշում կայացնելուց հետո Ֆինանսների նախարարությունը կհրավիրի հնարավոր ներդրողներին և կներկայացնի Հայաստանում առկա իրադրությունը: Վերջիններն արդեն իրենց բիզնես-նախապատվությունների հիման վրա որոշում կկայացնեն ներդրումային պորտֆելները հայկական ինքնիշխան արժեթղթերով համալրելու նպատակահարմարության մասին: Փորձագետների կարծիքով, վատթարագույն սցենարի դեպքում տեղաբաշխման եկամտաբերությունը կկազմի տարեկան 8-8,5%, սակայն ֆինանսական իշխանություններն ակնկալում են 7-7,5 % և ավելի պակաս: