Փորձագետ. 2020-2036 թթ. սուղ միջոցներով Հայաստանի էներգահամակարգի զարգացման ծրագրի նախագիծը  չի կարող մտահոգություն չհարուցել

Արմինֆո. 2020-2036 թթ. սուղ միջոցներով Հայաստանի էներգահամակարգի զարգացման ծրագրի նախագիծը չի կարող մտահոգություն չառաջացնել։ Այդ մասին նոյեմբերի 25-ին մամուլի ասուլիսում հայտարարել է ՀՀ էներգետիկայի նախարարության ռազմավարական զարգացման բաժնի նախկին պետ, Հայաստանում "Ֆարտովին" էներգետիկ կոնսորցիումի ներկայացուցիչ Բաբկեն Գարոյանը ՝ մեկնաբանելով USAID-ի աջակցությամբ մշակված փաստաթուղթը։

Հիշեցնենք, որ նոյեմբերի 19-ին ծրագրի շնորհանդեսի ժամանակ USAID-ի փորձագետ, էներգետիկայի ռազմավարության կենտրոնի տնօրեն Վահան Սարգսյանը նշել էր, որ

2026 թվականի վերջին Հայկական ԱԷԿ-ը պետք է փակվի, իսկ ռուսական գազի գինը 2027 թվականին կբարձրանա մինչեւ 299 դոլար հազար խմ դիմաց: Ինչպես կանխատեսում էր փորձագետը, բնակչության թիվը 2036 թվականին կնվազի մինչեւ 2,860 մլն մարդ:  Էլեկտրաէներգիայի սպառման աճը կավելանա տարեկան միջինը 1,7 տոկոսով ։  Այս աճի հիմնական դրայվերը շարունակում են մնալ բնակչությունը (80%), առեւտրի ոլորտը (4,4%), գյուղատնտեսությունը (0.2%), արդյունաբերությունը (2,2): Կանխատեսվում է, որ մինչեւ 2028 թվականը երկրի էլեկտրաէներգետիկ համակարգում կորուստները կլինեն 8,2 տոկոսի մակարդակում (ներկայում ՝ 11 տոկոս - խմբ.): Փորձագետը նաև նշել է, որ 2021 թվականից  Հրազդանի ՋԷԿ-ն ամբողջությամբ հանվելու է շահագործումից:  Հզորությունների փոխհատուցման նպատակով նախատեսվում է, որ 2022 թվականին շահագործման կհանձնվի 55 ՄՎտ հզորությամբ "Մասրիկ-1" արդյունաբերական նշանակության արևային էլեկտրակայանը և Երևանի ՋԷԿ-ի 250 ՄՎտ հզորությամբ գազատուրբինային նոր ջերմային բլոկը, որը կառուցվում է իտալական "Ռենկո" ընկերության կողմից: Նախատեսվում է նաեւ կատարել ինստիտուցիոնալ փոփոխություններ, որոնց ծախսերը մինչեւ 2036 թվականը կկազմեն ավելի քան 40 մլն դոլար:

Մինչդեռ, ինչպես կարծում է Բաբկեն Գարոյանը, ծրագիրը պետք է ներկայացվի կառավարության քննարկմանը և հաստատմանը մինչև տարեվերջ, սակայն անհասկանալի է, թե ով է այն լրամշակելու, եթե նկատի ունենանք, որ ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարությունում (էներգետիկայի ոլորտն ընդգրկված է գերատեսչության կոնտուրում - խմբ.) էներգետիկայի մասնագետներ չեն մնացել։ Այդուհանդերձ, էներգետիկ համայնքը պատրաստ է ցուցաբերել անհրաժեշտ օգնություն եւ աջակցություն: Անհասկանալի է նաև, թե ինչպես կզարգանա հայկական էներգետիկան առանց ամենացածր սակագնով էլեկտրաէներգիա արտադրող ատոմակայանի։ Փորձագետը կարծում է, որ ատոմային էներգետիկան անհրաժեշտ է Հայաստանին։  Նա հիշեցրել է, որ մինչեւ 2020 թվականի դեկտեմբերը ՀՀ կառավարության հաստատմանը պետք է ներկայացվի նոր միջուկային էներգաբլոկի կառուցման պլան-ժամանակացույցը ՝ դրա հզորությունների, հնարավոր ներդրումների արժեքի եւ ուղղությունների նշումով, բայց դարձյալ պարզ չէ, թե ով է զբաղվելու այդ հարցով: Ծրագրում ոչինչ չի ասվում նաև ջերմային էներգետիկայի և "Հյուսիս-Հարավ"  էներգետիկ միջանցքի զարգացման հեռանկարների, Իրանի հետ "էլեկտրէներգիա գազի դիմաց" բարտերային գործարքի մասին։  Ընդ որում, հիմնական շեշտը դրվում է վերականգնվող էներգետիկայի վրա, որն, այնուամենայնիվ, բազիսային չէ ։   Ինչպես կարծում է Բաբկեն Գարոյանը, գազին առնչվող հաշվարկներն էլ, ամենայն հավանականությամբ, կատարվել են համաշխարհային գների հաշվարկով։ Նա նաեւ հիշեցրել է ՀՀ վարչապետի ելույթը խորհրդարանի նիստում, որտեղ կառավարության ղեկավարը հայտարարել է, որ մտադիր է մինչեւ 2050 թվականը Հայաստանի բնակչության թիվը հասցնել 5 մլն-ի:

Ավելի վաղ, լրագրողների խնդրանքով մեկնաբանելով մոտ ապագայում ռուսական գազի գնի բարձրացման հնարավորությունը, տարածքային կառավարման եւ ենթակառուցվածքների փոխնախարար Հակոբ Վարդանյանը նշել էր, որ եթե նույնիսկ 2020 թվականի հունվարի 1-ից գազի գնի փոփոխություն լինի, սպառողների վրա դա չի ազդի: Նրա խոսքով ՝ գնի փոփոխության դեպքում "Գազպրոմ Արմենիա" - ն պետք է դիմի հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողով (ՀԾԿՀ), եւ դրանից հետո արդեն կսահմանվի գազի սակագինը սպառողների համար:  "Ռուսաստանի հետ գործող պայմանագիրն ավարտվում է դեկտեմբերի 31 - ին, Այժմ բանակցություններ են ընթանում, եւ առայժմ ոչ մի տեղեկություն չկա", - նշել է փոխնախարարը:  Ավելի վաղ ԱրմԻնֆո-ին տված հարցազրույցում փոխնախարարը չի բացառել հայկական ԱԷԿ-ի երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետի երկարաձգման հնարավորությունը նաև 2026 թվականից հետո: Նրա խոսքով ՝ ՀԱԷԿ-ը խաղացել եւ շարունակում է կարեւոր դեր խաղալ երկրի էներգահաշվեկշռում: Կայանում գործում է ՎՎԵՐ-440 ռեակտորը ։   Նմանատիպ ռեակտորներ օգտագործող շատ պետություններ գնում են դրանց շահագործման ժամկետը երկարացնելու ճանապարհով ։  Օրինակ, Կոլայի ԱԷԿ-ում այդ ժամկետը երկարացվել է մինչև 60 տարի։ Ելնելով այն հանգամանքից, որ 2026 թվականին կլրանա բլոկի շահագործման 40 տարին, ինչպես նաեւ հաշվի առնելով երկրորդ էներգաբլոկի պարապուրդի վեցամյա ժամկետը, ապա զուտ տեսականորեն հնարավոր կլինի թույլ տալ երկարացնել ոչ միայն մինչեւ 2040 թվականը, այլեւ մինչեւ 2046 թվականը: "Բայց առայժմ, այս փուլում մենք խոսում ենք մինչև 2026 թվականը վերջնական ժամկետի մասին ։  2022 - 2023թթ. կայանում կիրականացվեն նոր մասշտաբային հետազոտություններ, որոնց արդյունքում վերջնական որոշում կկայացվի", - նշել է փոխնախարարը ։