Հինգշաբթի, 2 Ապրիլի 2020 19:41

Արմինֆո. Քաղաքացիները տարակուսանքի մեջ են, քանի որ միանգամից լսում  են իրենց համար անհասկանալի երկու իրարամերժ լուրեր: Մի կողմից քաղաքացիները տեղեկացան, որ «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունը հայտ է ներկայացրել Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովին (ՀԾԿՀ) բոլոր սպառողների համար սպառված գազի գինը բարձրացնելու  համար: Հայտը  բավարարվելու դեպքում նոր բարձր սակագինը կգործի 2020 թ. հուլիսի 1-ից: ԱրմԻնֆո-ին այդպիսի կարծիք է հայտնել “Լոգիկա” գործարար և ֆինանսատնտեսական անկախ հետազոտությունների կենտրոն ՀԿ-ի նախագահ Արա Քառյանը:

Մյուս կողմից փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը տեղեկացրեց, որ ՀՀ կառավարությունը պատրաստվում է բանակցել ռուսական «Գազպրոմի» հետ Հայասատանին մատակարարվող գազի գնի նվազեցման շուրջ՝ կապված աշխարհում կորոնավիրուսի ճգնաժամային իրավիճակով  միջազգային շուկաներում էներգակիրների և այդ թվում՝ գազի գնի կտրուկ անկման հետ:

Միանգամից մեկնաբանեմ, որ սրանք տարբեր գործընթացներ են: Այն, որ «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունը սպառվող գազի գինը ՀՀ քաղաքացիների համար միանշանակ բարձրացնելու է, մենք միանշանակ բոլոր գիտապրակտիկ հիմանավորումներով և փաստարկներով ներկայացրել ենք դեռևս մեկ տարի առաջ` 2019 թ. փետրվար ամսին, ընդ որում, ներկայացնելով նաև դրա կանխման հնարավոր լուծումները:

Համառոտ նշենք, որ ՌԴ կառավարության և ՀՀ  կառավարության միջև «ՀայՌուսգազարդ» ՓԲԸ-ի բաժնետոմսերի առքուվաճառք և հետագա գործունեություն պայմանագրով Հայաստանը ՌԴ-ին է հանձնել գազամուղները (ներառյալ Իրան-Հայաստան գազամուղը), գազաբաշխիչ ցանցը, գազապահեստարանը, գազ ներկրելու իրավունքը, սակայն դրանով և ոչ մի այլ միջպետական համաձայնագրով Հայաստանը չի զիջել բնական մենաշնորհ ծառայության՝ բնական գազի մատակարարման ոլորտում պետության կարգավորման գործառույթներից:

«Գազպրոմ Արմենիա» ընկերության կողմից գազի գնի բարձրացման մեր կանխատեսման հիմքում այն է, որ այդ ընկերությունը որպես բիզնես տնտեսվարող չէր կարող ստացվող թանկացած գազի գնի պայմաններում չբարձրացնել իր կողմից սպառողներին մատակարարվող գազի սակագինը: Անցած տարի խնդիրը հարթելու նպատակով «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունը ընդառաջելով ՀՀ կառավարության հորդորներին և խնդրանքին 2019 թ. չբարձրացրեց գազի սակագինը, հետաձգելով խնդիրը մինչև  2020 թ. ապրիլ (սակագնի վերանայման հաջորդ ժամկետը): Հանրությանը աակագնի չբարձրացման հիմք  ներկայացվեց  «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերության կողմից ծախսերի օպտիմիզացման և նվազեցման արդյունք և հենց դրա հաշվին գազի սակագնի բարձրացնելու հնարավոր փոխհատուցում:

Ինչևիցե, վերջինիս իրականացումը չէր կարող ամբողջությամբ ծածկել պահանջվող փոխհատուցումը և եթե դա այդպես է, ապա հիմա և այսուհետև «Գազպրոմ Արմենիան» որպես բիզնես ընկերություն չի կարող և բնականաբար չի էլ պատրաստվում վնասով աշխատել: Իսկ բիզնես տրամաբանությունը հետևյալն է. սահմանի վրա  2019 թ. գազի գնի թանկացումից հետո Գազպրոմ-Արմենիա ընկերությունը ուղղակի կուտակել է գազի թանկացման հետևանքով առաջացած ծախսերը, հետաձգելով դրանց կատարումը մեկ տարով՝ մինչև 2020 թ., (մասամբ նաև օպտիմիզացնելով ծախսերը) և այդպիսով չի բարձրացրել հայաստանյան սպառողների համար գազի սակագինը, ըստ էության հետաձգելով ծախսերը:

Կրկին հավելենք, որ հնարավոր է, որ գազի գնի բարձրացման հետևանքով առաջացած հավելյալ ծախսը «Գազմպրոմ Արմենիա» ընկերությունը նվազեցրել է ծախսերի օպտիմիցաման և կրճատման միջոցառումների շնորհիվ, սակայն դրանք ունեն որոշակի հնարավոր սահման և չեն կարող նաև շարունակվել 2020թ.: Արդյունքում «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունը պահպանել է ձեռքբերված ջենտլմենական պայմանավորվածությունը ՀՀ կառավարության հետ, և այժմ արդարացիորեն իրավունք ունի սպառողների համար գազի սակագնի բարձրացման  հայտ ներկայացնել ՀԾԿՀ-ին:

Ինչ վերաբերում է ռուսական «Գազպրոմ» ընկերության հետ Հայաստանին մատակարարվող գազի գնի նվազեցման հետ կապված նոր բանակցություններ սկսելուն, ապա դա կախված է նրանից, թե ինչքանով է պատրաստ դրան հայկական կողմը և իր հերթին ինչքանով է պատրաստ ռուսական կողմը ընդունել գազի գնի նվազեցման հետ կապված բանակցություններ սկսելու առաջարկը, և ավելին, ընդառաջել հայկական կողմին «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությանը մատակարարվող գազի գնի նվազեցման հարցում: Ստեղծված ճգնաժամային իրավիճակը հուշում է, որ ռուսական կողմը՝ «մեղմ» կամ այլ ձևով կմերժի ՀՀ կառավարության գազի գնի նվազեցման շուրջ բանակցություններ սկսելու նախաձեռնությունը, հիմնավորելով դա աշխարհում կորոնավիրուսի պատճառով ստեղծված ճգնաժամային իրավիճակում՝ ուղղակի ոչ նպատակահարմար:

Բացի այդ, առկա են այլ հիմնավոր հակափաստարկներ (որոնք ակնհայտ են և դժվար չէ անզեն աչքով տեսնել), այն է՝ էներգակիրների  գնի կտրուկ նվազման վերը նշված կոնյուկտուրայից ելնելով «պետության մեջ պետություն» հանդիսացող գիգանտ Գազպրոմի բավականին ծանր իրավիճակը և նման պայմաններում Ռուսաստանի Դաշնության և «Գազպրոմ» ընկերության շահերի գերակայությունը:

Ելնելով վերը նշվածից «Գազպրոմ Արմենիան», որպես բիզնես ընկերություն ոչ մի այլընտրանք չունի ձեռնպահ մնալու՝ ՀԾԿՀ-ին հայտ չներկայացնի՝ հայստանյան սպառողների գազի սակագինը բարձրացնելու վերաբերյալ: Կարող ենք արձանագրել այն, որ ժողովրդական լեզվով ասած «կինոն, եթե կուզեք, սերիալը ավարտվեց»: Սա է օբյեկտիվ իրողությունը և պետք չէ շփոթել  իրադարձություններն ու հնչող առևերույթ բարի ցանկությունները: