Երեթշաբթի, 8 Սեպտեմբերի 2020 13:28

Արմինֆո. Հայաստանի պետբյուջեի դեֆիցիտը 2020 թվականի հունվար-հուլիս ամիսներին կազմել է 104.9 մլրդ դրամ (216.1 մլն դոլար), որից 53.4% - ը կամ 115.3 մլն դոլարը բաժին է ընկել հուլիսին։

Տարեկան կտրվածքով այս ցուցանիշի դինամիկան վատթարացել է մինչեւ 3 անգամ անկում ՝ նախորդ տարվա պրոֆիցիտից մինչեւ ներկայիս դեֆիցիտ, իսկ ամսական կտրվածքով դեֆիցիտի արագացված աճը շարունակվել է նաեւ հուլիսին: Համեմատության համար նշենք, որ 2019թվականի հունվար-հուլիս ամիսներին պետբյուջեն փակվել է պրոֆիցիտով՝ տարեկան 7 անգամ աճով եւ 2,3 անգամ ամսական անկումով, ընդ որում ՝ առաջին անգամ դուրս գալով դեֆիցիտից պրոֆիցիտ, իսկ երկրորդում ՝ պրոֆիցիտից դեֆիցիտ անկումով։

 

ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալներով, Հայաստանի բյուջեի եկամուտները տարեկան կտրվածքով կրճատվել են 5.8% - ով( նախորդ տարվա 23.8% - ի դիմաց)՝ կազմելով

833.3 մլրդ դրամ ($1.7 մլրդ), մինչդեռ ծախսերը կտրուկ արագացրել են աճը 6.1% - ից մինչև 20.7%՝ կազմելով 938.2 մլրդ դրամ ($1.9 մլրդ): Ամսական կտրվածքով եկամուտների 13.3% - ով ՝ մինչև 116.6 մլրդ դրամ, համեստ աճն ուղեկցվել է ծախսերի՝ 37% - ով, մինչև 172.6 մլրդ դրամ ծանրակշիռ աճով, ինչի արդյունքում դեֆիցիտը աճել է 2,4 անգամ ՝ մինչև 56 մլրդ դրամ ։

 

Բյուջեի եկամտային մասի տարեկան անկումը պայմանավորված է բոլոր հարկերի հավաքագրման կրճատմամբ՝ բացառությամբ սոցիալական վճարների (15 տոկոս աճ) ։ Առավել ծանրակշիռ կերպով կրճատվել են շահութահարկի գծով մուտքերը ՝ 41% - ով, մաքսատուրքի ՝ 28,3% - ով, ԱԱՀ-ի ՝ 16,5% - ով, պետական տուրքի ՝ 15,9% - ով, եւ փոքր – ինչ պակաս անկում է գրանցվել շրջանառության հարկի գծով ՝ 14,9% - ով, ակցիզային հարկի ՝ 14,2% - ով, ինչպես նաեւ եկամտահարկի գծով ՝ 9% - ով եւ բնապահպանական/բնօգտագործման վճարների գծով ՝ 6,9% - ով: Եկամուտների կառուցվածքում գերիշխող հոդվածներն են՝ ԱԱՀ-ից (253.9 մլրդ դրամ), եկամտահարկից (241.8 մլրդ դրամ), շահութահարկից (102.5 մլրդ դրամ) մուտքերը:

 

Այս ֆոնին բյուջեի ծախսային մասում անկում է գրանցվել միայն արտաքին պարտքի տոկոսային վճարումների մասով, մինչդեռ մնացած հոդվածներն աճ են արձանագրել ։ Տարեկան առավել բարձր աճ է գրանցվել տրանսֆերտային / դրամաշնորհային ծախսերի գծով ՝ 37,4 տոկոսով եւ սոցիալական նպաստների ու կենսաթոշակների գծով ՝ 24 տոկոսով, որոնց հաջորդում են սուբսիդիաները ՝ 11,7 տոկոսով, ապրանքների եւ ծառայությունների գնման ծախսերը ՝ 5,5 տոկոսով եւ աշխատավարձերը ՝ 2 տոկոսով: Պետական պարտքի դիմաց տոկոսային վճարումներն աճել են 7.7% - ով՝ կազմելով 83.1 մլրդ դրամ ($171.2 մլն), որից 41.9 մլրդ – ը՝ արտաքին պարտքի և 41.2 մլրդ-ը՝ ներքին պարտքի գծով: Ընդ որում, արտաքին պարտքի գծով տոկոսային վճարումների բյուջետային ծախսերը տարեկան դինամիկան 12,9 տոկոս աճից 2,1 տոկոս անկում է արձանագրել, մինչդեռ ներքին պարտքի գծով տոկոսային վճարումների աճը 1,8 տոկոսից կտրուկ արագացել է 1,8% -ից մինչեւ 19,9 տոկոս: Պետական բյուջեի ծախսերի կառուցվածքում ծավալով գերակշռում են սոցիալական նպաստներն ու կենսաթոշակները՝ 323.7 մլրդ դրամ, որին հաջորդում են տրանսֆերտները / դրամաշնորհները (96.5 մլրդ դրամ), աշխատավարձերը (91.3 մլրդ դրամ), ապրանքների և ծառայությունների գնումը (83.7 մլրդ դրամ), պետական պարտքի տոկոսավճարները (83.1 մլրդ դրամ) և սուբսիդիաները (71.8 մլրդ դրամ): /ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ հայկական դրամի հաշվարկային փոխարժեքը հուլիսի 31-ի դրությամբ կազմել է 485.33 դրամ$1/։

 

Նշենք, որ ՀՀ ԿԲ-ի ՝ հունիսին թարմացված 2020 թվականի կանխատեսման համաձայն ՝ պետբյուջեի դեֆիցիտի հարաբերակցությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ կկազմի 5% (2019թ.փաստացի 1% - ի դիմաց): Նման մակարդակ ԿԲ-ն սպասում է 2020 թվականի ՀՆԱ-ի վատթարացված կանխատեսման պայմաններում ՝ մինչև 4 տոկոս անկում (2019թ. փաստացի 7,6 տոկոս աճի դեմ)։ Հարկեր / ՀՆԱ հարաբերակցությամբ Կենտրոնական բանկը 2019 թվականի փաստացի ցուցանիշին գրեթե հավասար մակարդակ է կանխատեսում՝ 22,4 տոկոս ։ Հարկային եկամուտների գծով ԿԲ - ն 2020թ. - ի համար կանխատեսում է 169.1 մլրդ դրամի անկում ։ Ծախսերի/ՀՆԱ հարաբերակցությունը ԿԲ-ն 2020 թվականին կանխատեսում է 29 տոկոս ՝ տարեկան 4.3 տոկոսային կետ աճով  (հաշվի առնելով պետական ծախսերում ներառված՝ տնտեսության աջակցության 150 մլրդ դրամ փաթեթը): Հարկերին վերաբերող Կենտրոնական բանկի զուսպ գնահատականը հաշվի է առնում կորոնավիրուսի համաճարակի ազդեցությունը համաշխարհային տնտեսության եւ Հայաստանի ներքին տնտեսության վրա, համաճարակի տեւողության ժամկետների չափազանց բարձր անորոշությունը ՝ իրավիչակի ուղեկցող բացասական զարգացմամբ: