ՀԲՄ․ Ամփոփվել են արտակարգ դրության ընթացքում բանկերի կողմից իրականացված աջակցության ծրագրերի արդյունքները

Արմինֆո. 2020թ․ մարտից բանկային համակարգն առաջիններից էր, որ սեփական նախաձեռնությամբ արձագանքեց և համապատասխան քայլեր ձեռնարկեց բանկի հաճախորդ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց աջակցելու նպատակով։

ԿԲ-ի և առևտրային բանկերի համագործակցության արդյունքում ձևավորվեցին մեխանիզմներ և կարգավորումներ, որոնց կիրառումը հնարավորություն տվեց անհատական մոտեցում ցուցաբերել վարկառուների նկատմամբ, ինչպես նաև խուսափել վարկառուների կողմից վարկային պայմանագրով սահմանված վճարումները չիրականացնելու հետևանքով վարկային պատմության վատթարացումից։ Այս մասին ասվում է Հայաստանի բանկերի միության (ՀԲՄ) հաղորդագրության մեջ։

Վարկային արձակուրդներ

Մարտ-մայիս ամիսների ընթացքում առևտրային բոլոր բանկերը տրամադրեցին վարկային արձակուրդներ կամ այլ կերպ վերանայեցին կորոնավիրուսի տարածման կանխարգելիչ միջոցառումների հետևանքով տուժած ֆիզիկական և իրավաբանական անձ վարկառուների գործող վարկերի պայմանները:

Հաշվետու ժամանակահատվածում վարկերի վերանայման հնարավորությունից օգտվել է մոտ 550 հազ. ֆիզիկական և 17.4 հազ. իրավաբանական անձ: Ընդհանուր առմամբ վերանայվել է 1.3 տրլն մնացորդով շուրջ 980 հազ. վարկային պայմանագիր, հետաձգվել է 100 մլրդ դրամի մուտքը բանկային համակարգ: Վարկային պայմանագրերի վերանայման հնարավորությունից օգտվել է բանկերի հաճախորդների շուրջ 30%-ը:

Մասնակցություն կառավարության հակաճգնաժամային միջոցառումներին

Վարկերի վերանայման նախաձեռնությանը զուգահեռ բանկերը միացան նաև ՀՀ կառավարության կողմից իրականացվող հակաճգնաժամային ծրագրերին։ Մասնավորապես՝ ՀՀ կառավարության կողմից իրականացվող հակաճգնաժամային առաջին և երկրորդ ծրագրերով ՀՀ առևտրային բանկերը բավարարել են 25885 վարկային հայտ՝ տրամադրելով ավելի քան 119 մլրդ դրամ գումար։

Հակաճգնաժամային 1-ին միջոցառման շրջանակում, որով արտոնյալ պայմաններով վարկեր են տրամադրվում ընկերություններին հումքի, սարքավորումների ձեռքբերման, սննդի և դեղերի ներկրման, ինչպես նաև աշխատավարձի, հարկերի, կոմունալ ծախսերի վճարման համար, բավարարվել է 1209 վարկային հայտ՝ շուրջ 76.5 մլրդ դրամի չափով: Հակաճգնաժամային 2-րդ ծրագրով, որը վերաբերում է գյուղատնտեսությանը, այս պահի դրությամբ բավարարվել է 24676 վարկային հայտ՝ 43.1 մլրդ դրամի չափով։

Բանկերի կողմից իրականացված աջակցության այլ ծրագրեր

COVID-19-ի դեմ պայքարի համար հաշվետու ժամանակահատվածում ՀՀ առևտրային բանկերն իրականացրեցին նաև աջակցության մի շարք այլ ծրագրեր, որոնց ընդհանուր արժեքը կազմում է շուրջ 260 մլն դրամ։

ֆինանսավորված և իրականացված ծրագրերն ըստ ուղղությունների․

Բժշկական անձնակազմի խրախուսման, անհրաժեշտ բժշկական պարագաների և սարքավորումների ձեռքբերման, ինչպես նաև բժշկական կենտրոնների շենքային պայմանների բարելավման նպատակով տրամադրվել է 197 մլն 235 հազար դրամ Կենտրոնական գանձապետարանում բացված հաշվեհամարին և ՀՀ առողջապահության նախարարությանը փոխանցումներ կատարելու միջոցով:

Տարեցներին և խոցելի խմբերին տրամադրվել է 29 մլն դրամ սոցիալական աջակցություն։ Այդ թվում՝ սոցիալական աջակցության ծրագրերի շահառու է դարձել Տավուշի մարզի 9 համայնքների 72 ընտանիք: Գումար է նվիրաբերվել նաև  Հայկական Կարմիր խաչի ընկերությանը, որը, հաշվի առնելով Հայաստանի առավել խոցելի խմբերի խիստ հրատապ մարդասիրական կարիքները, ձեռնարկել է միջնաժամկետ և երկարաժամկետ միջոցառումներ դրանք բավարարելու ուղղությամբ: Բացի այդ տարբեր բանկեր իրենց հաճախորդ տարեցների համար ձեռք են բերել պարենային ապրանքներ, տրամադրել են դրամական օգնություն:

ՌԴ քաղաքացիների վերադարձը հայրենիք ավտոբուսներով կազմակերպելու նպատակով տրամադրվել է 1,740,000 ՀՀ դրամ:

Համավարակի բռնկման ընթացքում և դրանից հետո հեռավար ուսուցման կարիքները հոգալու նպատակով տրամադրվել է 31 մլն 645 հազար դրամ: Աջակցության շնորհիվ 50 համակարգիչ է տրամադրվել Լոռու լեռնային և Տավուշի սահմանամերձ համայքնների երեխաներին, 150 համակարգիչ` Հայաստանի սոցիալապես խոցելի համայնքների աշակերտներին և 112 պլանշետ` ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի միջոցով հեռավար դասընթացներին մասնակցելու հնարավորություն չունեցող խոցելի խմբի երեխաներին։ Ֆինանսավորման մի մասն ուղղվել է նաև «Կորոնավիրուսից տուժած անձնաց թվային գրագիտության բարելավում» ծրագրին և մանկատան երեխաներին:

COVID-19-ի դեմ պայքարի շրջանակներում   համակարգի մի քանի բանկերի կողմից իրականացվել են նաև աջակցության այլ ծրագրեր, այդ թվում՝

- առանց վարկային գծի նոր պատվիրված, վերաթողարկված, փոխարինված վճարային քարտերի անվճար առաքում,

- հաճախորդների կողմից վճարային համակարգերի միջոցով կատարվող գործարքների միջնորդավճարների զրոյացում,

-  հիփոթեքային վարկերի գծով ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտե ներկայացվող «Եկամտահարկից փոխհատուցման նպատակով» տեղեկանքը առցանց պատվիրելու հնարավորություն:

Մշտապես շարունակելով հաճախորդների   սպասարկումը՝ բանկերի կողմից պահպանվել են պարետատան կողմից սահմանված անվտանգության պահանջները:

Մինչդեռ, հիշեցնենք, որ ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը սեպտեմբերի սկզբին հայտարարել է, որ <եռամսյա վարկային արձակուրդների պատճառով բանկային համակարգ չի մուտքագրվել 100 մլրդ դրամ՝ վարկերի մարումների տեսքով>։ Կանխատեսվում է, որ Հայաստանի բանկային համակարգում խնդրահարույց վարկերի մասնաբաժինը (NPL) կարող է գերազանցել 10% - ը, սակայն առայժմ դժվար է կանխատեսել, թե դա երբ տեղի կունենա, ընթացիկ տարում, թե ավելի հեռավոր ժամանակահատվածում:Նա պարզաբանել է, որ, ըստ ԿԲ գնահատականների, NPL աճը բանկային համակարգի ընդհանուր վարկային պորտֆելում սպասվում է՝ վարկային արձակուրդների կիրառման, ինչպես նաեւ համաճարակաբանական ճգնաժամի առնչությամբ քաղաքացիների եկամուտների անկման պատճառով:

ԱրմԻնֆո-ի պատրաստած՝ Հայաստանի բանկերի ֆինանսական վարկանիշի 30.06.2020 թ.տվյալներով, բանկերի ընդհանուր վարկային պորտֆելը գերազանցել է 4 տրլն դրամը (8.3 մլն դոլար), իսկ ակտիվները հասել են 6 տրլն դրամի (12.4 մլն դոլար): Ընդ որում, վարկերի տարեկան աճի 11% - ից մինչեւ 19% արագացումն ուղեկցվել է ակտիվների աճի 17%-ից մինչեւ 14% դանդաղմամբ՝ երկու դեպքում էլ խիստ թուլացած եռամսյակային աճով: Զուգահեռաբար վերսկսվել է չաշխատող վարկերի աճը, եւ NPL-ի մասնաբաժինը վարկային պորտֆելում ել է II եռամսյակում' 8%-ից հասել է մինչեւ 8,3%, իսկ ակտիվներում' 5,2%-ից մինչեւ 6,3% (հաշվի առնելով անհուսալի վարկերը, որոնք ԿԲ-ն հաշվի չի առնում արտաբյուջետային ելքագրումների պատճառով): Ժամկետանց վարկերի ծավալի 8,2% աճը (եռամսյակային 10,1% աճի դեպքում), իր հերթին, թույլ չի տվել արագացնել շահույթի աճի տեմպերը. զուտ շահույթը, առաջին կիսամյակի արդյունքներով կազմելով 40,6 մլրդ դրամ (84,2 մլն դոլար), տարեկան 6% - ով աճել է՝ մեկ  տարվա վաղեմության տեմպով: