ԵԱԶԲ. Հայաստանի պետական պարտքի աճը մի փոքր դրական ազդեցություն կունենա տնտեսական աճի վրա

Արմինֆո.ԵԱԶԲ փորձագետների գնահատականների արդյունքները վկայում են այն մասին, որ Հայաստանում պետական պարտքի աճը, նույնիսկ ՀՆԱ-ի 37-38% շեմային արժեքը գերազանցելու դեպքում, մի փոքր դրական ազդեցություն կունենա տնտեսական աճի վրա: Այդ մասին ասվում է Կայունացման եւ զարգացման եվրասիական հիմնադրամի հրապարակած ՌԴ20/04  "Օպտիմալ պարտքը եւ ինստիտուտների որակը" նոր աշխատանքային փաստաթղթում:

Զեկույցում նշվում է, որ COVID-19 համավարակի հետեւանքով առաջացած ներկայիս ճգնաժամը ընտրության առջեւ է դրել շատ երկրների ՝ խթանել երկրների տնտեսական զարգացումը պարտքային պարտավորությունների աճի հաշվին կամ կենտրոնանալ մակրոտնտեսական անորոշության պայմաններում բյուջեի կայունության վրա: Այս հարցերին պատասխանելու համար վերլուծական փաստաթղթում հաշվարկվել է պարտքի օպտիմալ մակարդակը՝ հաշվի առնելով երկրների ինստիտուցիոնալ առանձնահատկությունները։

Վերլուծության արդյունքները խոսում են հետևյալի մասին։ Երկրների ինստիտուցիոնալ զարգացման մակարդակի բարձրացմանը զուգընթաց պարտքի օպտիմալ մակարդակը նույնպես մեծանում է։ Եթե քաղաքական ինստիտուտների զարգացման ցածր մակարդակ ունեցող երկրների համար պարտքի օպտիմալ մակարդակը կազմում է 37 տոկոս, զարգացած ինստիտուտներ ունեցող երկրների համար պարտքի շեմը գերազանցում է ՀՆԱ-ի 55 տոկոսը: Պարտքի շեմային արժեքների նման բաշխումը վկայում է այն մասին, որ զարգացած ինստիտուտներ ունեցող երկրներն ավելի դիմացկուն են պարտքային բեռի աճի նկատմամբ, քան պակաս արդյունավետ ինստիտուտներ ունեցող երկրները:

Ռուսաստանի եւ Ղազախստանի պետական պարտքը գտնվում է ցածր մակարդակում (ՀՆԱ-ի 20 տոկոսից պակաս) ՝ չգերազանցելով ՀՆԱ-ի 37-38 տոկոսի օպտիմալ մակարդակը: Զարգացման եվրասիական բանկի (ԵԱԶԲ) և Կայունացման ու զարգացման եվրասիական հիմնադրամի (ԵԱԶԲ) գործառնությունների գոտու մյուս երկրներին նպատակահարմար է ավելի զգուշորեն մոտենալ իրենց պարտքային դիրքորոշումներին ՝ հաշվի առնելով դրանց ինստիտուտների զարգացման ներկայիս մակարդակը:

Այդուհանդերձ, գնահատականների արդյունքները վկայում են այն մասին, որ Հայաստանում պետական պարտքի աճը նույնիսկ ՀՆԱ-ի 37-38% շեմային արժեքը գերազանցելու դեպքում տնտեսական աճի վրա մի փոքր դրական ազդեցություն կունենա։ Բելառուսի, Ղրղզստանի եւ Տաջիկստանի դեպքում բացասական ազդեցություն չի եղել պարտքի գերազանցման դեպքում:

Միևնույն ժամանակ, պարտքի և տնտեսական աճի փոխկապակցվածությունը կախված է, առանձին վերցրած, երկրի առանձնահատկությունների լայն շրջանակից, ինչը պետք է հաշվի առնել քաղաքականության ձևավորման ժամանակ։ Զարգացող երկրներում գոյություն ունեն այլ գործոններ, որոնք թույլ են տալիս բարձրացնել պարտքի մակարդակը, ընդսմին չմեծացնելով դեֆոլտի ռիսկը, օրինակ, բարձր արտոնություններով ֆինանսավորման հասանելիությունը:

"Ելնելով դրանից, հարկ է նշել, որ այս հետազոտության արդյունքները չեն խոսում պարտքային բեռի մակարդակը մինչեւ գնահատված օպտիմալ մակարդակ իջեցնելու անհրաժեշտության մասին, - նշում է ԵԱԶԲ-ի եւ ԿԶԵՀ գլխավոր տնտեսագետ Եվգենի Վինոկուրովը: - Ավելի շուտ, երկրները պետք է հավասարակշռված պարտքային քաղաքականություն վարեն և մանրակրկիտ գնահատեն ՝ արդյոք լրացուցիչ փոխառությունները տնտեսական աճի խթան կդառնան, թե կբերեն բյուջետային դիրքերի վատթարացման՝ չտաով ակնկալվող արդյունք"։

Նշենք, որ ըստ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի տվյալների, Հայաստանի պետական պարտքը 2020թ.հունվարի 1 - ին հասել է 7.3 մլրդ դոլարի, որից արտաքին պարտքը կազմել է 5.8 մլրդ դոլար: Տարեկան կտրվածքով ընդհանուր պետական պարտքն աճել է 5.8% - ով, իսկ արտաքին պարտքը' 5.5% - ով: 2020 թվականի 9 ամսվա ընթացքում պետական պարտքն ավելացել է 7,3 տոկոսով ՝ մինչեւ 7,9 մլրդ դոլար (տարեկան 11,3 տոկոս աճի դեպքում), իսկ արտաքին պարտքը՝ 3,3 տոկոսով ՝ մինչեւ 5,98 մլրդ դոլար (տարեկան 8,7 տոկոս աճի դեպքում):

Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2019 թվականի արդյունքներով կազմել է 6.569 տրիլիոն դրամ ($13.7 մլրդ ՝ տարեկան 7.6% աճով), իսկ 2020 թվականի 9 ամիսների արդյունքներով կազմել է 4.284 տրիլիոն դրամ ($8.8 մլրդ ՝ տարեկան 6.3% անկումով): Հայաստանի պետական պարտքի մասնաբաժինը ՀՆԱ-ում 2019 թվականին կազմել է 53,5 տոկոս (2018 թվականի 55,8 տոկոսի դիմաց):

ՀԲ-ի 2020 թվականի հոկտեմբերյան կանխատեսումների համաձայն՝ Հայաստանի պետական պարտքի բաժինը ՀՆԱ-ում կաճի մինչեւ 63,8 տոկոս՝ 2021 թվականի աննշան նվազումով՝ մինչեւ 63,6 տոկոս: Իսկ Հայաստանի ՀՆԱ-ի գծով Համաշխարհային բանկը 2020-ի համար կանխատեսում է 6,3 տոկոս անկում՝ 2021-ին հասնելով 4,6 տոկոս աճի։

"Օպտիմալ պարտքը և ինստիտուտների որակը" աշխատանքային փաստաթղթի բովանդակությանը մանրամասն կարող եք ծանոթանալ այստեղ: