Արմինֆո.Երեւանում տեղի է ունեցել էլեկտրաէներգիայի շուկայի եւ առեւտրի ազատականացման ծրագրի (MLET) շնորհանդեսը, որը նախապատրաստվել է ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) կողմից այդ աշխատանքներին ներգրավված մասնագետների հետ համատեղ, եւ որը Հայաստանին ավելի վաղ 8.5 մլն դոլարի չափով դրամաշնորհ էր հատկացրել դրա նախապատրաստման համար:
Շնորհանդեսին, որին մասնակցել են երկրի տարբեր էլեկտրագեներացման ընկերություններ ներկայացնող շուրջ հարյուր էներգետիկ մասնագետներ, օտարերկրյա մասնագետներն ունկնդիրներին ծանոթացրել են Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկայի շուկայի բարեփոխման առանձնահատկություններին, առաջին անցումային փուլի առանձնահատկություններին, որի սկիզբը սահմանվել է ընթացիկ տարվա փետրվարից:
Ինչպես Արմինֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում նշել է տարածքային կառավարման եւ ենթակառուցվածքների փոխնախարար Հակոբ Վարդանյանը, ով համակարգում է էներգետիկայի ոլորտը, էլեկտրաէներգիայի ազատ շուկան կարող է դրդել գեներացման ոլորտում ներդրումների ներգրավման գործընթաց, որոնց լիցենզիաները ազատականացվելու են առանց գնման երաշխիքների: Դա կստեղծի ավելի մրցակցային եւ բաց շուկա։ Նա ընդգծել է, որ կառավարությունը վերջին 2.5 տարիների ընթացքում ուսումնասիրել է աշխարհի շատ երկրների փորձն ու ստեղծել է հայկական առանձնահատկություններին բնորոշ մոդել: Նա նշել է, որ ազատականացումը ոչ մի կերպ չի ազդի Հայկական էլեկտրաբաշխիչ ցանցերի ներդրումային ծրագրերի վրա, որոնք ձեռնամուխ են եղել դրանց լուրջ արդիականացմանը, քանի որ մարժայի փոփոխություն չի ենթադրում: Կփոխվի միայն էլեկտրաէներգիա արտադրողի և գնորդի միջև փոխգործակցության մոդելը և չի անդրադառնա "Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր" ընկերության շահերի վրա, որը ձեռնամուխ է եղել 720 մլն դոլար ընդհանուր գումարի արդիականացման ներդրումային ծրագրին ։
Ինչպես հայտարարվել է շնորհանդեսին, էլեկտրաէներգիան պետք է դիտարկել որպես ապրանք պահանջարկի եւ առաջարկի պրիզմայով, այդ թվում, հաշվի առնելով սեզոնային գործոնը: Շուկայի ազատականացման միջոցով սպառողները հնարավորություն կստանան ձեռք բերել այդ ապրանքը ոչ թե միջինացված գնով, այլ՝ համաձայն ծախսերի։ Եվ այս պայմաններում խաղի մեջ կմտնեն սպասարկման ընկերություններ, որոնք սպառողներին էլեկտրաէներգիա կմատակարարեն (կվաճառեն)։ Իսկ բաշխման գործառույթը մնում է որպես բնական մենաշնորհ՝ իր սակագնով և մարժայով։ Իսկ մատակարարման գործառույթն աստիճանաբար դիվերսիֆիկացվելու է ըստ երաշխավորված սպասարկման ընկերությունների։
Ինչ վերաբերում է էլեկտրաէներգիայի արտահանման շուկայի ազատականացմանը, ապա այստեղ, ինչպես նշել է փոխնախարարը, կան բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք կարգավորման կարիք ունեն։ Մասնավորապես, եթե Վրաստանը էլեկտրաէներգիա է մատակարարում, ապա Հայաստանը պետք է անջատի էլեկտրամատակարարումը իր տարածքի "կղզյակում"՝ Տավուշում կամ Լոռիում։ Զուգահեռ ռեժիմով աշխատելու հնարավորություն չկա, ինչը որոշակի խոչընդոտներ է ստեղծում։ Բայց դա չի նշանակում, որ այդ աշխատանքն անհնար է, Հայաստանն աշխատում է Վրաստանի հետ այդ ռեժիմներում, և տարվա մեջ մեկ կամ երկու անգամ գործընթացը իր շարունակությունն է գտնում։ Զուգահեռ ռեժիմը կարող է գործարկվել 2023-2024թթ., երբ ավարտվի Իրան-Հայաստան և Հայաստան-Վրաստան էլեկտրահաղորդման գծերի շինարարությունը։