Արմինֆո. Համաշխարհային բանկը բարելավել է Հայաստանի ՀՆԱ-ի 2021 թվականի աճի կանխատեսումը նախկին 3,4 տոկոսից մինչեւ նորացված 6,1 տոկոս ՝ առաջարկելով տնտեսության տնտեսական վերականգնման փուլ մտնելուց հետո աստիճանաբար հրաժարվել աջակցության պետական միջոցներից եւ կենտրոնանալ մրցակցային գործարար միջավայրի ստեղծման վրա, որը կայուն վերականգնման, ապագա ճգնաժամերի նկատմամբ կայունության եւ երկարաժամկետ տնտեսական աճի առանցքային ասպեկտն է
: Այս մասին նշվում է ՀԲ-ի "Եվրոպայի եւ Կենտրոնական Ասիայի տնտեսական հեռանկարների թարմացում" նոր հոկտեմբերյան զեկույցում։ Մրցակցությունը եւ վերականգնումը հետպատերազմյան շրջանում", որտեղ Համաշխարհային բանկը դիտարկում է հեռանկարները եւ երկարաժամկետ խնդիրները , ՀԲ հարց է տալի. "COVID-19 - ը երկար ժամանակո՞վ է:"
Ճյուղային դասակարգման մեջ Համաշխարհային բանկը 2021 թվականին Հայաստանի տնտեսության աճի դրայվեր է տեսնում ծառայությունների ոլորտը՝ 7,4 տոկոս աճով (2020թ. 9,8 տոկոս անկումից), ագրոհատվածը՝ 6,4 տոկոս աճով (2020թ.4,1 տոկոս անկումից) եւ արդյունաբերական հատվածը՝ 3,5 տոկոս աճով (2020թ. 3 տոկոս անկումից)։ Սակայն միջնաժամկետ հեռանկարում (2023թ.) ծառայությունների ոլորտն ու ագրոհատվածը կդանդաղեցնեն աճի տեմպերը, համապատասխանաբար, մինչև 5,9% և 3,9%, իսկ արդյունաբերական հատվածը, ընդհակառակը, կարագացնի աճը մինչև 5,1% ։
Զեկույցում նշվում է, որ նոր արգելափակումների կամ լուրջ ներքին կամ տարածաշրջանային անկայունության բացակայության դեպքում Հայաստանի տնտեսությունը 2022 թվականի կեսերին կվերադառնա արտադրության նախաքովիդյան մակարդակին: Մասնավոր սպառումը կշարունակի խթանել վերականգնումը, քանի որ զբաղվածության մակարդակի աճը, աշխատավարձի մակարդակը եւ դրամական փոխանցումների ներհոսքը կավելացնեն տնային տնտեսությունների եկամուտները: ՀԲ-ի սպասումներով ՝ մասնավոր ներդրումների աճը կարագանա, մինչդեռ բյուջետային կոնսոլիդացիան կարող է դանդաղեցնել պետական ներդրումների աճը ։ Կառավարության միջնաժամկետ ծախսերի շրջանակներում նախատեսվում է 2020 թվականին պետական բյուջեի դեֆիցիտի կրճատում 2023 թվականին ՀՆԱ-ի 5,1 տոկոսից մինչև ՀՆԱ-ի 2,3 տոկոս, 2021-2022 թվականներին 5 տոկոսից մինչև 3 տոկոս նվազեցումից հետո, ինչը կնպաստի ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցության նվազեցմանը 2020թ. 67,4 տոկոսից մինչև 63,4 տոկոս 2023թ., 2021-2022 թթ. տարեկան նվազեցումից հետո 66,9 տոկոսից մինչև 65,8 տոկոս:
Արտադրության ծավալի վերականգնմանը զուգահեռ ՀԲ-ն կանխատեսում է, որ աշխատաշուկայի ավելի աստիճանական վերականգնումը կթուլացնի վերսկսված աճի ազդեցությունը աղքատության եւ անհավասարության վրա: ՀԲ-ի կարծիքով, աջակցության միջոցների ծավալների ավելացումը եւ ծրագրերի հասցեականության բարելավումըւ կարող են օգնել նվազագույնի հասցնել 2020 թվի տնտեսական ցնցումների երկարաժամկետ հետեւանքները տնտեսական հնարավորությունների, կենցաղային խոցելիության եւ գենդերային հավասարության համար:
ՀԲ-ն ենթադրում է, որ 2021 թվականին Հայաստանի բնակչության 46,4%-ը (2020թ.50,2% - ի դիմաց), եկամուտների կորստի պատճառով, կմնա աղքատության գծից ցածր, աղքատության մակարդակի հաշվարկով ՝ գնողունակության պարիտետի հիման վրա ՝ օրական 5,5 դոլար ծախսելու դեպքում: Հետագայում ՀԲ-ն ակնկալում է այդ ցուցանիշի նվազում մինչև 2022թ. 42,8% և 2023թ. 39,5%:
Համաշխարհային բանկի կանխատեսմամբ ՝ Հայաստանում գնաճի միջին մակարդակը 2021 թվականին կգերազանցի նպատակային միջակայքը (4%, + / -1,5) և կհասնի 6,1%-ի (2020թ.1.2% - ից), սակայն միջնաժամկետ հեռանկարում այն կմոտենա նպատակային մակարդակին, մասնավորապես, 2022 թվականին կնվազի մինչև 4,2% ՝ հետագայում 2023թ. - ին 4% - ի չափով նվազելով ՝ շնորհիվ ՀՀ Կենտրոնական բանկի դրամավարկային քաղաքականության նպատակադրման զսպել գնաճային սպասումները: 2021թ. գնաճի բարձր տեմպերը բացասաբար կանդրադառնան տնային տնտեսությունների արդար հավասարության եւ բարեկեցության վրա։
Ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը, ՀԲ-ի կանխատեսմամբ, 2021 թվականին կկրճատվի մինչեւ ՀՆԱ-ի 3%-ը (2020թ.3,8% - ից), իսկ այնուհետեւ միջնաժամկետ հեռանկարում (2022թ. ՀՆԱ-ի մինչեւ 4,1% եւ 2023թ. ՀՆԱ-ի 5,3% - ը) ներմուծման ամբողջական վերականգնմանը զուգընթաց մինչեւ 2023թ. - ի 12,8% աճ (2020թ. - ի 31,7% անկումից), 2021-2022 թթ. տեմպերի արագացումից հետո ' 5,6% - ից մինչեւ 9,5%: Արտահանման գծով ՀԲ - ն նաեւ կանխատեսում է 2021 թվականին 6,5 տոկոս աճ (2020թ.32,4 տոկոս անկումից հետո) ՝ 2022թ. տեմպերի արագացմամբ մինչեւ 10,8 տոկոս եւ 2023թ. մինչեւ 12,5 տոկոս: ՀԲ - ն ակնկալում է, որ ՕՈՒՆ-ի ներհոսքը Հայաստան կավելանա, բայց կմնա ցածր՝ 2021թ.ՀՆԱ-ի 1,7% - ը ՝ 2022-2023 թթ. - ին աճելով մինչև ՀՆԱ-ի 2,3-2,6% - ը։
2021 թվականին ջերմոցային գազերի արտանետումների ծավալները, 2022-202 թվականներին 7,6 տոկոս անկումից հետո, 2021 թվականին կաճեն 5,3 տոկոսով եւ 2022-2023 թվականներին կշարունակեն աճել 4,5-4,8 տոկոսով: CO2-ի արտանետումները հանածո վառելիքի այրման արդյունքում էներգետիկայում կկազմեն ընդհանուր ծավալի 60,9 տոկոսը (2020թ. 60,2 տոկոսի դիմաց), հետագայում 2022թ. մինչեւ 61,3 տոկոս եւ 2023թ. մինչեւ 62%:
Զեկույցում նշվում է, որ կանխատեսման ռիսկերը հավասարակշռված են։ Նվազման հիմնական ռիսկերն են կորոնավիրուսի դեմ պատվաստումների սահմանափակ առաջընթացը, COVID-19 հիվանդության դեպքերի թվի աճը, աշխարհաքաղաքական լարվածությունը եւ Հայաստանի հիմնական առեւտրային գործընկերների շրջանում դանդաղ վերականգնումը: Մյուս կողմից, մեծ քաղաքական որոշակիությունը կարող է նպաստել կառուցվածքային բարեփոխումների իրականացման առաջընթացի վերականգնմանը ' միաժամանակ ավելացնելով պետական ներդրումները: ՀԲ-ն ուշադրություն է հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ համաշխարհային տնտեսական ակտիվությունը վերականգնվում է եւ սպասվում է, որ Եվրոպայի եւ Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանում (ECA) արտադրությունը կաճի 2021 թվականին, COVID-19-ի զսպումը տարածաշրջանի խնդիր է մնում: Զարգացող շուկաների երկրներում եւ տարածաշրջանի զարգացող երկրներում հետազոտված ձեռնարկությունների տվյալները ցույց են տալիս, որ COVID-19-ը խորը եւ անդառնալի ազդեցություն է ունեցել ընկերությունների վրա: Բայց ճգնաժամը նաեւ խաղացել է մաքրող դեր, եւ տնտեսական գործունեությունը ECA կարծես վերաբաշխվել է հօգուտ ավելի արդյունավետ ընկերությունների ճգնաժամի ընթացքում: Բարձր նախաճգնաժամային աշխատանքային արտադրողականությամբ ձեռնարկությունները զգալիորեն ավելի քիչ վաճառքի եւ զբաղվածության անկում են ապրել, քան ցածր նախաճգնաժամային աշխատանքային արտադրողականությամբ ընկերությունները, ինչպես նաեւ ավելի շատ հակված էին հարմարվել ճգնաժամին 'առցանց գործունեության ծավալների ավելացման եւ հեռավար աշխատանքի միջոցով":
ՀԲ-ի կանխատեսմամբ ՝ համավարակի կործանարար հետեւանքները բնակչության մեկ շնչին ընկնող եկամուտների, աղքատության եւ անհավասարության աճի համար դրսեւորվելու են երկար ժամանակ: 2020թ. բնակչության մեկ շնչին ընկնող եկամտի կորուստներն ամբողջությամբ չեն վերացվի մինչեւ 2022 թվականը Եվրոպայի եւ Կենտրոնական Ասիայի երկրների մեծ մասում: Բացի այդ, մեկ շնչին ընկնող եկամուտների աճը զարգացած տնտեսությունների համեմատ դանդաղել է, իսկ որոշ դեպքերում նույնիսկ հետ է գնացել ։ Սպասվում է, որ 2021 թվականի վերջին մոտ 100 միլիոն մարդ կրկին կհայտնվի ծայրահեղ աղքատության մեջ: Հաաամավարակը նաեւ խորացրել է անհավասարությունը, քանի որ այն անհամաչափորեն մեծապես ազդել է բնակչության խոցելի խմբերի, այդ թվում ՝ կանանց, դպրոցական տարիքի երեխաների, ինչպես նաեւ ոչ ֆորմալ եւ որակավորում չունեցող աշխատողների վրա:
ՀԲ-ն կարծում է, որ COVID-19-ի շարունակվող բռնկումը, հատկապես, նոր տարբերակների հայտնվելու լույսի ներքո, խիստ թուլացրել է գլոբալ վերականգնման հեռանկարները։ Մասնավորապես,
գլոբալ աճը կարող է դանդաղեցնել, եթե Դելտա-տարբերակի շարունակական հետեւանքները շարունակեն խախտել գործունեությունը։ Արեւելյան գործընկերության երկրներում աճի արդյունքների վատթարացումը կարող է թուլացնել արտաքին հեռանկարները ECA երկրների համար, որոնք ապավինում են արդյունաբերական ապրանքների արտահանմանը կամ խորը առեւտրային կապեր ունեն Արեւելյան Ասիայի եւ Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի երկրների հետ: Համավարակի պատճառած մատակարարման խափանումները, պահպանման դեպքում, կարող են դանդաղեցնել համաշխարհային առևտրի վերականգնումը և հետագա բարձր ճնշում գործադրել գների վրա։
Ֆինանսական շուկայում սթրեսի ռիսկը նույնպես նկատելի է մնում, հատկապես անցյալ տարի պետական եւ կորպորատիվ պարտքի արագ աճից հետո: Դա հաջորդել է համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամից հետո պարտքի արագ կուտակման տասնամյակին։ Բարձր պարտքի պայմաններում ֆինանսական սթրեսը կարող է պայմանավորված լինել մի շարք ցնցումներով, որոնք անսպասելիորեն կավելացնեն փոխառությունների արժեքը: Տոկոսադրույքների հանկարծակի բարձրացումը կարող է պայմանավորված լինել աճող ռիսկի, գնաճի բարձրացմամբ կամ դրամավարկային քաղաքականության ավելի արագ խստացման ակնկալիքով: Որոշ երկրներում կա վտանգ, որ գնաճի վերջին արագացումը, հումքային ապրանքների գների աճի և արժույթի արժեզրկման պատճառով, կարող է թուլացնել գնաճային սպասումները ։ ECA-ի այն երկրների համար, որոնք խոշոր արտարժութային փոխառություններ են վերցրել եւ ունեն զգալի ապագա վճարումներ վճարման հետաձգման անհրաժեշտության առնչությամբ, կամ որոնք ունեն սահմանափակ արժութային պահուստներ, գնաճի կայուն աճը կարող է հանգեցնել հետագա արժեզրկման ' վատթարացնելով արժութային անհամապատասխանությունները: Սա կարող է հանգեցնել զգալի արտահոսքի, ցնդող պորտֆելային հոսքերի, որոնք հաճախ օգտագործվում են ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը ֆինանսավորելու համար:
ԵԱՏՄ բոլոր երկրների վերաաբերյալ ՀԲ-ն 2021 թվականի համար կանխատեսում է տնտեսության աճ, բայց ավելի ցածր, քան Հայաստանում. Ռուսաստանում ՝ 4,3 տոկոսով ՝ մինչև 1,8 տոկոս դաբդաղմամբ 2023թ., Բելառուսում ՝ 1,2 տոկոսով ՝ մինչև 2,3 տոկոս արագացմամբ 2023թ., Ղազախստանում ՝ 3,5 տոկոսով՝ մինչև 4,8 տոկոս արագացմամբ 2023թ., Ղրղզստանում ՝ 2,3 տոկոսով ՝ մինչև 4,3 տոկոս արագացմամբ 2023թ.: Հայաստանի հարեւան Վրաստանում ՀԲ-ն 2021 թվականին ՀՆԱ-ի 8 տոկոս աճ է ակնկալում՝ 2023թ. միննչեւ 5 տոկոս դանդաղմամբ, իսկ Ադրբեջանում ՀՆԱ - ի աճը 2021թ. 5 տոկոսից կդանդաղի մինչև 2,7 տոկոս 2023թ.:
Նշենք, որ Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ) սեպտեմբերին կտրուկ բարելավել է Հայաստանի ՀՆԱ-ի 2021թ. աճի կանխատեսումը ՝ նախկին 1%-ից հասցնելով 6,5% - ի, սակայն զգուշացրել է. "ՀՆԱ-ի աճի տեմպերի նվազման ռիսկերը 2022թ. մնում են բարձր, այդ թվում ՝ աշխարհաքաղաքական լարվածության, արտաքին պահանջարկի դանդաղեցման եւ համաշխարհային ֆինանսական շուկայի բարձր փոփոխականության պատճառով: Covid-19 վարակների նոր ալիքը նույնպես կարող է վտանգ ներկայացնել, եւ այս համատեքստում պատվաստումների արագ աճը շատ ողջունելի է":