Հինգշաբթի, 7 Հոկտեմբերի 2021 19:00

Արմինֆո. Հայաստանի կառավարությունը պատրաստվում է  հայկական սփյուռքի համար նախաաատեսված սփյուռքյան պարտատոմսերի (Diaspora bonds) թողարկմանը: Այդ մասին Հանրային ռադիոյին տված հարցազրույցում ասել է  սփյուռքի հարցերով գլխավոր հանձնակատար Զարեհ Սինանյանը։

 

Նրա խոսքով ՝ Հայաստանի կողմից նման ֆինանսական գործիքի թողարկման նպատակահարմարության հարցը կառավարությունում պարբերաբար բարձրացվում է դեռևս 2018 թվականից, սակայն այդ ուղղությամբ գործնական քայլ արվում է առաջին անգամ։ Խոսքը այդ հարցի օրենսդրական կարգավորման մասին է ։ Նրա խոսքով, դրանք, ամենայն հավանականությամբ, կլինեն սովորական անվանական պարտատոմսեր, որոնք, հիմնականում, ուղղված են Սփյուռքի հայրենակիցներին: Դրանց եկամտաբերությունը մի փոքր ցածր կլինի պետական պարտատոմսերից, քանի որ դրանց գինը կներառի "հայրենասիրության գործոնը" ։ Սփյուռքի պարտատոմսերը կառաջարկվեն ԱՄՆ դոլարով։ Ի տարբերություն եվրապարտատոմսերի, դրանք նախատեսված են ոչ միայն, այսպես կոչված, "խարսխային" ներդրողների, այլ, հիմնականում, մանրածախ ձեռք բերողների համար։ Մեկ պարտքային թղթի անվանական գինը, ամենայն հավանականությամբ, կկազմի 100 ԱՄՆ դոլար։

 

Ինչպես կարծում է Սինանյանը, նախաձեռնությունը համատեղում է Հայրենիք-Սփյուռք տնտեսական համագործակցությունը, ինչպես նաեւ արտակարգ իրավիճակներում արագ գումար ստանալու միջոց է: "Սա նաև հնարավորություն կտա սփյուռքին կապ հաստատել Հայաստանի հետ։ Հայաստանի համար կապիտալ ստեղծելով ՝ դա կարելի է անել ոչ թե բարեգործության, այլ մոտիվացիայի շուկայական սկզբունքների հիման վրա։ Գաղափարը նոր չէ, դրանում արտառոց ոչինչ չկա", - կարծում է հանձնակատարը, ընդգծելով, որ հարցն այսօր գտնվում է հնարավորությունների ուսումնասիրման փուլում, եւ վերջնական որոշում կառավարությունը պետք է կայացնի արդեն 2022 թվականի գարնանը:

 

Նշենք, որ այս գաղափարի մասին ԱրմԻնֆո-ին տված հարցազրույցում արդեն արտահայտվել է տնտեսագետ Էդուարդ Փանոյանը: Նրա խոսքով՝ Սփյուռքի ներուժը սովորաբար դիտարկվում է որպես Հայաստանում ներդրումների, ենթակառուցվածքների զարգացման կամ հումանիտար նախագծերի հնարավորություն։ Միաժամանակ, հենց սփյուռքը ժամանակ առ ժամանակ Հայաստանի աջակցության կարիքն ունի։ Բանն այն է, որ աշխարհում սրընթաց փոփոխությունները, ինչպես նաև նոր ցնցումներն ու ռազմական իրավիճակները տարբեր տարածաշրջաններում փոխում են Սփյուռքի աշխարհագրությունն ու ձևաչափը։ Որոշ դեպքերում նոր տնտեսական իրողությունները կամ քաղաքական իրադարձությունները լուրջ խնդիրներ են ստեղծում արտասահմանում բնակվող հայերի համար։

 

Այսպես, օրինակ, Թուրքիայում ապրող հայերի համար շատ ավելի դժվար է նման քայլեր ձեռնարկել։ Նրանք պարբերաբար "սթրես-թեստեր" են անցնում երկրի ներքին իրավիճակի եւ ֆիզիկական վտանգի պատճառով, որը նրանց համար ներկայացնում են տեղի ազգայնականները: Արտարժույթի առքի ու փոխանցման ֆինանսական սահմանափակումները պարբերաբար խստացվում են։ Մարդիկ, ովքեր ցանկանում են տեղափոխվել արտասահման, զրկված են իրենց ունեցվածքը արտահանելու հնարավորությունից։ Նրանց ՀՀ արժեթղթեր ձեռք բերելու հնարավորության ընձեռումը այս բոլոր դեպքերում կարող է չափազանց կարևոր դեր խաղալ ինչպես Սփյուռքի մեր հայրենակիցներին գործնական աջակցություն ցուցաբերելու, այնպես էլ Հայաստան ներդրումային հոսքերի ապահովման գործում (նույնիսկ, եթե նրանցից ոմանք ի վերջո տեղափոխվեն այլ երկրներ):

 

Նշենք, որ սփյուռքի պարտատոմսերի թողարկման բավարար փորձ ունեն այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Հնդկաստանը, Եթովպիան, Քենիան, Նեպալը, Ֆիլիպինները, Իսրայելը, Նիգերիան, Սալվադորը, Շրի Լանկան: Վերջերս այդ գաղափարը "թևածում է" նաև Ուկրաինայում։

 

Մասնագետները կարծում են, որ հայրենասիրական բաղադրիչի հաշվին այդ թղթերը կարելի է տեղաբաշխել աավելի ցածր եկամտաբերությամբ, քան կոմերցիոն գործիքները։ Ինչպես կարծում է ուկրաինացի վերլուծաբան Սվետլանա Բաբիչը, երբ համաշխարհային ֆինանսական շուկաներում ներդրողներ գտնելը գրեթե անհնար է, սփյուռքի պարտատոմսերի պահանջարկը դրանց ակտիվ առաջխաղացման դեպքում կավելանա: Նման ներդրողները չեն շտապի ազատվել արժեթղթերից անմիջապես, երբ ճգնաժամային իրավիճակ է սկսվում: Ընդհակառակը, ի նշան հայրենիքին աջակցության, նրանց պատասխանատվությունը միայն կաճի: Կապիտալի նման ներդրումները ներդրողներն ընկալում են առավելապես որպես բարեգործություն, հայրենի երկրին աջակցության գործիք դժվարին ժամանակներում։

 

Բացի այդ, կոշտ արժույթով պարտքի դիմաց վճարումներ կատարելու երկրի անկարողության ռիսկն այնքան էլ կարեւոր չէ միգրանտների համար, որքան այլ օտարերկրյա ներդրողների համար: Սովորաբար միգրանտ ներդրողներն իրենց երկրում ունենում են որոշակի պարտավորություններ, քանի որ հայրենիքում ակտիվների կուտակումը նրանց համար նաեւ հետաքրքիր առաջարկ է: Սփյուռքի հետ աշխատանքում հաջողությունները դրական կազդեն երկրի սուվերեն վարկային վարկանիշների վրա:

 

Ինչպես ցույց է տալիս Իսրայելի և Հնդկաստանի փորձը, սփյուռքյան պարտատոմսերի թողարկումը հաջող կլինի, եթե ներդրողը հնարավորություն ունի լայն շրջանակի մեջ ընտրել առավել ընդունելի պայմանները ։ Այո, տեղին է առաջարկել տարբեր անվանակարգեր, ժամկետներ, տոկոսագումարների և մայր գումարի վճարման պայմաններ: Հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել սփյուռքի հետ կապերի զարգացման ակտիվ գործողություններին։ Հաճախ նման արժեթղթերի մասին ցածր տեղեկացվածության պատճառով դրանց թողարկումները պահանջարկ չունեն, թեեւ գրավիչ են ինչպես պետության, այնպես էլ ներդրողների համար:

 

Նշենք՝ որպես բենչմարքինգ, որ Հայաստանի 10-ամյա ինքնիշխան եվրապարտատոմսերի 4-րդ թողարկումը՝ 750 մլն դոլար ծավալով, տեղաբաշխվել է 3,875% տարեկան եկամտաբերությամբ ՝ երրորդ թողարկման համար 4,625%-ի դիմաց: