ԵԱԶԲ վերլուծաբան. Հայաստանի պետական պարտքի մակարդակը մինչեւ 2026 թվականը կմնա մինչհամավարակայինից բարձր

Արմինֆո. Հայաստանի պետական պարտքի մակարդակը մինչեւ 2026 թվականը կմնա մինչհամավարակայինից  բարձր։ Մոսկվայում Եվրասիական երկրորդ կոնգրեսի հարթակներում լրագրողների հետ զրույցում այդպիսի կարծիք է հայտնել ԵԱԶԲ-ի եւ ԿԶԵՀ-ի գլխավոր տնտեսագետ Եվգենի Վինոկուրովը։

Նրա ասելով, ԿԶԵՀ-ի գնահատմամբ, կորոնավիրուսի համավարակի դեմ պայքարի նպատակով Հայաստանը բավականին էապես ավելացրել է պետական պարտքի մակարդակը։ "Եթե չեմ սխալվում, այն հասել է  ՀՆԱ-ի 67%-ի: Մեր մոդելները ցույց են տալիս, որ ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի մակարդակը տարեցտարի կնվազի՝ մինչեւ 2026 թվականը։ Այն կնվազի, նախեւառաջ, համախառն արտադրանքի աճի հաշվին։ Հայաստանի պարտքային կայունությունը լուրջ մտավախություններ չի առաջացնում, բայց, այնուամենայնիվ, նույնիսկ այդ կանխատեսումներում Հայաստանի պետական պարտքի մակարդակը մինչեւ 2026 թվականը կմնա մինչհամավարակայինից բարձր։ Այսինքն՝ մինչհամավարակային  56 տոկոսի մակարդակի այն չի հասնի", - նշել է տնտեսական վերլուծաբանը։  Վինոկուրովի կարծիքով՝ ՀՀ պետական պարտքը կնվազի մոտավորապես մինչեւ 60 տոկոս։

Տնտեսագետը նաև ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Հայաստանն անցյալ տարի կապիտալի միջազգային շուկայում վարկ է վերցրել ՀՆԱ-ի 3,8% -3,9% - ով: "Այդ վարկը մենք գնահատում ենք որպես բացառապես հաջող ելք, շատ հաջող ելք։ Ծափահարություններ ֆինանսական իշխանություններին։ Գումարած՝ Հայաստանը գումար է վերցրել ԱՄՀ-ից և, ընդհանուր առմամբ, արտոնյալ տնտեսական պայմաններով ռեսուրսների միքսը Հայաստանի պարագայում ընդունելի է։ Այնուամենայնիվ, պետական պարտքի հետագա ավելացումը մեծ հարցականի տակ է", - ամփոփել է Վինոկուրովը ։ Նշենք, որ ըստ ՀՀ ֆինանսների նախարարության տվյալների, 2020 թվականի վերջին երկրի պետական պարտքն ավելացել է 647 մլն դոլարով՝ մինչեւ 7,968 մլրդ դոլար, որից 7,509 մլրդ դոլարը կառավարության պարտքն է (արտաքին պարտքը ՝ 5,593 մլրդ դոլար, իսկ ներքին պարտքը՝ 1,915 մլրդ դոլար): Այս տարվա 8 ամիսների ընթացքում ՀՀ պետական պարտքն աճել է մոտ 990 մլն դոլարով եւ հասել 8 մլրդ 953 մլն դոլարի, իսկ կառավարական պարտքը' մինչեւ 8 մլրդ 485 մլն դոլարի' մոտ 976 մլն դոլարով կամ 6,71%-ով: Մինչդեռ, ընթացիկ տարվա պետբյուջեի հիմքում ընկած կանխատեսումների համաձայն,  2021 թվականի դեկտեմբերի 31 - ի դրությամբ կառավարական պարտքը պլանավորվում էր 4,522 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 66%: Մինչդեռ, Հայաստանի անկախացումից ի վեր գրեթե 28-ամյա պատմության ընթացքում ՀՀ-ն ներգրավել է շուրջ 6,8 մլրդ դոլարի փոխառություններ, իսկ վերջին երեք տարիներին "կարողացել է" պետական պարտքն ավելացնել գրեթե 2 մլրդ 100 մլն դոլարով:

Նման կտրուկ աճի պատճառները, ինչպես հայտարարում են Հայաստանի իշխանությունները, միանգամայն օբյեկտիվ են։ Մասնավորապես, 2020 թվականին ռազմական ծախսերի և հակաքովիդային միջոցառումների ծախսերի ավելացման արդյունքում պետական բյուջեի դեֆիցիտը 2019 թվականի համեմատ ավելացել է 4,4 տոկոսային կետով՝ մինչեւ 334 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ - ի 5,4% - ի ։ "ՀՆԱ-ի անկումը ( -7,4% - խմբ.), պետական բյուջեի դեֆիցիտի ավելացումը, ինչպես նաև դրամի արժեզրկումը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ հանգեցրել են ՀՀ կառավարության պարտքային բեռի ավելացման, որը կազմել է ՀՆԱ-ի 63,5% - ը, նախորդ տարվա համեմատ ավելանալով 13,4 տոկոսային կետով՝ գերազանցելով 60% - ի թույլատրելի շեմը։ ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաաբերակցության աճն ավելի շատ պայմանավորված էր տնտեսական անկմամբ և փոխարժեքի արժեզրկմամբ՝ յուրաքանչյուրը 3.9 տոկոսային կետով։ Առաջնային հաշվեկշռի մասնաբաժինը կազմել է 2,7 տոկոսային կետ, դրական իրական տոկոսադրույքներինը՝ 1,7 տոկոսային կետ", - ասվում է բյուջետային ուղերձում։

Չնայած դրան՝ ՀՀ կառավարության պարտքը շարունակում է գնահատվել որպես կայուն և կառավարելի։ Ընդ որում, ինչպես խոստովանում են ֆինանսական իշխանությունները, պարտքային բեռի ընթացիկ մակարդակին առնչվող ռիսկերը բավականին շոշափելի են: "Մասնավորապես, թեեւ ԱՄՀ-ի մեթոդաբանության գծով պարտքը ՀԲ-ն համարում է ցածր ռիսկային (բայց, միեւնույն ժամանակ, շատ մոտ  միջին ռիսկային շեմին), տնտեսության եւ փոխանակման փոխարժեքի ցնցումների դեպքում պարտք/ՀՆԱ հարաբերակցությունը մնում է ՀՀ ֆիսկալ կանոններով սահմանված 60%-ի շեմից բարձր ։ Բացի այդ, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության պարտքային պորտֆելը խոցելի է մնում արտարժութային պարտքի (2022 թվականի վերջին 70,1%) եւ ոչ ռեզիդենտների հանդեպ պարտքի բարձր մասնաբաժնի պատճառով", - նշել են նախագծի հեղինակները: