Հինգշաբթի, 17 Մարտի 2022 18:39

Արմինֆո.Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) թիմը, Թանոս Արվանիտիսի գլխավորությամբ, 2022 թ․ մարտի 1-ից 16-ն անց է կացրել ԱՄՀ «Պահուստային ծրագրի» (SBA) աջակցությամբ իրականացվող՝ Հայաստանի տնտեսական ծրագրի վեցերորդ ամփոփիչ ստուգումը։

«Պահուստային ծրագիրը» հաստատվել է 2019 թ․ մայիսի 17-ին և ավարտվում է 2022 թ. մայիսի 16-ին,  ինչի կապակցությամբ մայիսի կեսերին նախատեսվում է հաստատել մոտ 36 մլն դոլար (25.716 մլն SDR), ինչի արդյունքում ծրագրով վճարումների ընդհանուր գումարը կկազմի շուրջ 430 մլն դոլար: Այդ մասին նշվում Է ԱՄՀ հաղորդագրության մեջ, որտեղ ասվում է.

 

Հայաստանի ծրագրի 6-րդ ամփոփիչ ստուգման եզրահանգմամբ՝ Հայաստանի տնտեսական դիրքն ավելի ուժեղ է, սակայն, միևնույն ժամանակ նշանակալի է Ռուսաստան-Ուկրաինա հակամարտության ազդեցությունների տարածման հետևանքով Հայաստանի համար առաջացող անորոշությունը։

 

Քաղաքականության առաջնահերթություններն են՝ մակրո-ֆիսկալ և ֆինանսական կայունության պահպանումը, շարունակվող արտաքին ցնցման ազդեցության մեղմումը և կառուցվածքային բարեփոխումների շարունակումը՝ ավելի բարձր և ավելի ներառական աճի խթանման համար։

 

Քննարկումների ավարտին՝ պրն․ Արվանիտիսն արել է հետևյալ հայտարարությունը․ «ԱՄՀ թիմը Հայաստանի իշխանությունների հետ աշխատակազմի մակարդակով համաձայնության է եկել «Պահուստային ծրագրի» աջակցությամբ իրականացվող՝ Հայաստանի տնտեսական ծրագրի վեցերորդ և վերջին ամփոփիչ ստուգումը եզրափակելու շուրջ։ Համաձայնությունը ենթակա է հաստատման ԱՄՀ գործադիր խորհրդի կողմից, որը սույն ամփոփիչ ստուգումը նախատեսում է դիտարկել մայիսի կեսին։ Խորհրդի նիստից հետո հասանելի կդառնա շուրջ 36 միլիոն դոլար (25.716 միլիոն ՓՀԻ)՝ ծրագրի շրջանակում ընդհանուր հատկացումները հասցնելով մոտ 430 միլիոն դոլարի։ «Հայաստանի տնտեսությունը շարունակել է վերականգնվել՝ արձանագրելով 5.7 տոկոս աճ 2021 թ․ և շարունակելով բարձր աճը 2022 թ․ սկզբին։ Տարեկան ՍԳԻ գնաճը կայուն նվազել է՝ փետրվարին կազմելով 6.5 տոկոս, ինչին աջակցել է դրամավարկային քաղաքականության խստացումը։ Հարկաբյուջետային քաղաքականությունն օգնել է 2 վերջին երկու տարիներին տնտեսության վրա ցնցումների ազդեցության մեղմմանը, սակայն շարունակել է խարսխված մնալ պարտքի կայունության ավելի ընդգրկուն նպատակի վրա, իսկ հարկային քաղաքականության և վարչարարության բարեփոխումներով շարունակվում է հարկման բազայի ընդլայնումը։ 2021 թ․ բյուջեի դեֆիցիտը նվազեց մինչև ՀՆԱ-ի 4.7 տոկոսը՝ հիմնականում կառավարության ավելի ցածր ծախսերի հաշվին։ Արտաքին դիրքն ամրապնդվել է, հատկապես՝ 2021 թ․, քանի որ Քովիդ-19-ի համավարակի ընթացքում ընթացիկ հաշվի պակասուրդը նվազեց, բարձր դրամական փոխանցումները պահպանվեցին, իսկ եվրապարտատոմսերի թողարկմամբ և ՓՀԻ (փոխառության հատուկ իրավունք) հատկացմամբ միջազգային պահուստները համալրվեցին։ Բանկային համակարգը մնացել է համարժեք կապիտալով համալրված և իրացվելի, իսկ ակտիվների որակը բարելավվել է։ «Ռուս-ուկրաինական հակամարտության հետևանքով տարածվող տարածաշրջանային և համաշխարհային տնտեսական ազդեցությունները, սակայն, հեռանկարի վրա ճնշում են առաջացնում, և անխուսափելիորեն նկատելի ներգործություն կունենան Հայաստանի վրա։ Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցների լայն շրջանակը, սննդամթերքի և վառելիքի ավելի բարձր գները, նվազ դրամական փոխանցումները, համաշխարհային ֆինանսական շուկայի տատանողականության աճը սպասվում է, որ առաջիկա ամիսներին կընդլայնեն ընթացիկ հաշվի պակասուրդը, կհանգեցնեն գնաճի բարձրացմանը և կնվազեցնեն տնտեսական աճը։ Թեև Հայաստանի վրա ազդեցության չափի մասով զգալի անորոշություն կա, քանի որ իրավիճակը դեռևս զարգանում է, մեր նախնական գնահատականով տնտեսությունը 2022 թ․ կարող է աճել շուրջ 1½ տոկոսով ՝ շատ ավելի դանդաղ տեմպով, քան նախկինում էր սպասվում։ «Հայաստանի վրա տարածվող տնտեսական անբարենպաստ ազդեցությունները մեղմելու համար անհրաժեշտ է, որ իշխանությունները շարունակեն թույլ տալ, որ փոխարժեքը գործի որպես ցնցման կլանիչ և դրամավարկային քաղաքականությունը ճշգրտեն՝ զսպելու ներմուծման ավելի բարձր գների և առաջարկի կողմում խաթարումների հետևանքով առաջացող երկրորդային ազդեցությունները` հաշվի առնելով հեռանկարի ձևավորվող գնահատականը։ Այս համատեքստում ՀՀ ԿԲ-ն քաղաքականության (վերաֆինանսավորման) տոկոսադրույքները մարտի 15-ին բարձրացրեց 125 բազիսային կետով։ ՀՀ ԿԲ-ն ուշի-ուշով մշտադիտարկում է բանկերի իրացվելիության դիրքը և վարկային ռիսկերը և կձեռնարկի անհրաժեշտ ցանկացած միջոցառում՝ համապատասխան երաշխիքներով ֆինանսական համակարգի կայունությունն ապահովելու համար։ Բյուջեի դեֆիցիտի և կառավարության պարտք-ՀՆԱ հարաբերակցության վրա ցնցման ազդեցությունները զսպելու համար ծախսերի պահուստային ֆոնդը ողջամտորեն կօգտագործվի, իսկ ոչ առաջնահերթ ծախսերը կկրճատվեն։ Կարևոր է նաև, որ անապահով տնային տնտեսություններին և կենսունակ ընկերություններին ուղղվող պետական ցանկացած աջակցություն լինի ժամանակավոր և հասցեական։ «Մոտակա ժամանակահատվածից հետո առանցքային է քաղաքականության և բարեփոխումների հիմնավոր ջանքերի պահպանումը։ Ասվածը ներառում է հարկաբյուջետային միջնաժամկետ շրջանակի բարելավումը և կառավարության պարտքՀՆԱ հարաբերակցության տեղափոխումը նվազման գոտի՝ հարկաբյուջետային կանոններին համահունչ, Կենտրոնական բանկի նպատակադրած 4 տոկոսի ուղղությամբ գնաճի նվազեցումը, ֆինանսական կայունության երաշխավորումը և կայուն, կանաչ և ներառական աճի ապահովումը։ Այս նպատակների իրագործման համար կարևոր է վերջերս հաստատված՝ հանրային ներդրումների կառավարման մասին որոշման լիարժեք գործողությունը, ՊՄԳ գործառնական շրջանակի ամբողջացումը, 3 հանքարդյունաբերության հարկման պրոգրեսիվ համակարգի ներդրումը, որը հրաժարվում է գնի վրա հիմնված ռոյալթիի սանդղակից և արտահանման ժամանակավոր մաքսատուրքերից՝ ներդրումների ապախրախուսումից խուսափելու համար, հարկաբյուջետային ռիսկի կառավարման, թափանցիկության ու կառավարման համակարգի ամրապնդումը և բիզնես միջավայրի բարելավումը՝ միևնույն ժամանակ հնարավորություն ստեղծելով աճին նպաստող, եկամուտներն ավելացնող հարկային քաղաքականության, ընթացիկ ծախսերի առաջնահերթության սահմանման և հանրային ներդրումների որակի բարձրացման ու սոցիալական պաշտպանության կատարելագործման միջոցով։

 

 «ԱՄՀ թիմը շնորհակալություն է հայտնում Հայաստանի իշխանություններին, մասնավոր հատվածին և զարգացման գործընկերներին՝ արգասաբեր քննարկումների և համագործակցության համար»:

 

Նշենք, որ ս.թ. մարտի 15-ին Հայաստանի Կենտրոնական բանկը թարմացրել է 2022 թ. ՀՆԱ-ի աճի իր կանխատեսումը՝ նախկին 5,3%-ից իջեցնելով  մինչեւ 1,6%: Եվ նույն օրը կարգավորիչը ավելի զգալիորեն, քան նախկինում, բարձրացրել է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 1.25 տոկոսային կետով' մինչեւ 9.25%: ԿԲ-ն իր որոշումը պայմանավորել է համատարած անորոշությամբ՝ աննախադեպ հակառուսաստանյան պատժամիջոցների ֆոնին։