Երկուշաբթի, 11 Ապրիլի 2022 18:53

Արմինֆո. Համաշխարհային բանկը վատթարացրել է Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի 2022 թվականի կանխատեսումը նախկին 4,8 տոկոսից մինչեւ 1,2 տոկոս՝ ակնկալելով արտահանման 8,5 տոկոսով եւ ներմուծման 12 տոկոսով անկում: 2023 թվականին ՀԲ-ը կանխատեսում է Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի արագացում մինչեւ 4,6 տոկոս, արտահանման ՝ 6,5 տոկոս աճով եւ ներմուծման 8 տոկոս աճով, իսկ 2024 թվականին ՀՆԱ-ի աճն ակնկալվում է 4,9 տոկոսի մակարդակում ՝ արտահանման եւ ներմուծման աճի արագացմամբ, համապատասխանաբար, մինչեւ 7,7 տոկոս եւ 9,3 տոկոս:

Այդ մասին նշվում է Համաշխարհային բանկի կողմից ապրիլի 11-ին հրապարակված "Պատերազմը տարածաշրջանում" տնտեսական ամփոփագրում։

 

Ըստ Ճյուղերի Համաշխարհային բանկը Հայաստանի ՀՆԱ կառուցվածքում կանխատեսում է 2022թ. գյուղատնտեսության ոլորտի լճացման 0,2% աճ (2021թ.-ի 1.4% անկման դիմաց), արդյունաբերության հատվածի 1,1% անկում (2021թ.-ի 3,8% աճի դիմաց) և ծառայությունների ոլորտի աճի դանդաղում մինչև 2,6% (2021թ.-ի 7,9% - ից): 2023 թվականին, ՀԲ-ի կանխատեսմամբ, գյուղատնտեսությունը կարագացնի աճը մինչեւ 0,8 տոկոս, արդյունաբերական հատվածը կհասնի2,9 տոկոս աճի, իսկ ծառայությունների ոլորտը կարագացնի աճը մինչեւ 6,3 տոկոս, ընդ որում, այդ ոլորտներում աճը կարագանա 2024 թվականին, համապատասխանաբար, մինչեւ 1, 3,1 եւ 6,5 տոկոս:

 

ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետբյուջեի դեֆիցիտի հարաբերակցությունը 2022 թվականին կհասնի 5,8 տոկոսի (2021թ. 4,3 տոկոսի դիմաց), որից հետո 2023 թվին կնվազի մինչեւ 4,9 տոկոս՝ 2024-ին մինչեւ 3,3 տոկոս հետագա նվազմամբ:

 

ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը 2022 թվականին կհասնի 66,9 տոկոսի (2021թ. 63,4 տոկոսի դիմաց), շարունակելով բարձրանալ նաեւ 2023թ., հասնելով 67,6 տոկոսի, որից հետո 2024 թվականին կնվազի մինչեւ 66,6 տոկոս:

 

Ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտի հարաբերակցությունը ՀՆԱ-ի նկատմամբ, 2021թ. մինչև 3,3% անկումից հետո, հաջորդ երեք տարիներին կաճի. 2022թ.՝ մինչև 3,7%, 2023թ.՝ մինչև 4,9%, 2024թ.՝ մինչև 5,4%:

 

ՀՆԱ-ում զուտ օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների մասնաբաժինը 2022 թվականին կնվազի մինչեւ 1,6 տոկոս (2021թ. 2,6 տոկոսից), բայց հետո տարեկան աճ կգրանցվի՝ մինչեւ 1,8 տոկոս՝ 2023թ., մինչև 2,3%՝ 2024թ.:

 

Ջերմոցային գազերի արտանետումների ծավալները 2020թ. 10,9%  անկումից և 2021թ.  9,5%  աճից հետո 2022 թվին կաճեն 5,2%-ով և 2023-2024թթ. կշարունակեն աճել 7,8-7,2% - ով: CO2-ի արտանետումները էներգետիկայում  հանածո վառելիքի այրման արդյունքում կկազմեն 2022թ ընդհանուր ծավալի 65,4% - ը (2021թ. - ի 64,8% - ի փոխարեն), 2023թ. հետագա բարձրացմամբ մինչեւ 66,5 տոկոս, 2024թ.՝ մինչեւ 67,4 տոկոս:

 

ՀԲ-ն նաեւ մատնանշում է Հայաստանում աղքատության կանխատեսելի մակարդակը։ Համաշխարհային բանկի թարմացված կանխատեսմամբ՝ Հայաստանի բնակչության առավել անապահով շերտն իր աղքատության մակարդակով, որը նախատեսված է գնողունակության պարիտետի (ՊՊԾ) հիման վրա ՝ օրական 1.9 դոլար ծախսելու դեպքում, 2022 թվականին կկազմի բնակչության 0,2% (2021թ. գնահատակման 0,3%-ի դիմաց)՝ այդ մակարդակում պահպանելով 2023-2024թթ.: Բնակչության պայմանական միջին շերտը, այսինքն, նրանք, ովքեր օրական 3.2 դոլար են ծախսում գոյության համար, 2022 թվականին կարող է կազմել 5,4 տոկոս (2021թ. գնահատման 5,7 տոկոսի դիմաց) և 2023թ. կնվազի մինչև 4,8%, իսկ 2024թ. ՝ 4%: Իսկ աղքատության մակարդակը երկրի անապահով բնակիչների ամենալայն շերտի շրջանում, որոնք ի վիճակի են օրական իրենց վրա ծախսել ոչ ավելի, քան 5.5 դոլար, 2022 թվականի համար կանխատեսվում է 39,6 տոկոս (2021թ. գնահատված 40,4 տոկոսի դիմաց), եւ 2023թ.  կկրճատվի մինչեւ 36,2 տոկոս, իսկ 2024թ.՝ 32,7 տոկոս:

 

Կանխատեսումը անորոշ է՝ վարկանիշի հնարավոր իջեցմամբ

 

"Ուկրաինա ռուսական ներխուժման ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա, հավանաբար, շատ բացասական կլինի՝ հեռանկարների համատարած անորոշության պատճառով։ Հայաստանը ամուր տնտեսական կապեր ունի Ռուսաստանի հետ, որին բաժին է ընկել արտահանման 28%-ը և ներմուծման 30% - ը,  միջինը՝ 2018-2021թթ., և ՌԴ-ն հանդիսանում է Հայաստան ցորենի և գազի ողջ ներմուծման աղբյուրը ։ 2021 թվականին Ռուսաստանից դրամական փոխանցումները կազմել են Հայաստանի ՀՆԱ-ի 5 տոկոսը, ՕՈՒՆ-ի 41 տոկոսը կապված է եղել ռուսական կազմակերպությունների հետ, իսկ ռուս զբոսաշրջիկներին բաժին է ընկել զբոսաշրջային ժամանումների 40 տոկոսը: Բացի այդ, Հայաստանի վրա կազդի նաեւ սննդամթերքի եւ վառելիքի համաշխարհային գների աճը, ընդ որում, վառելիքի ներմուծումը կկազմի 2021 թվականի ներմուծման 9 տոկոսը":

 

ՀԲ-ն ակնկալում է, որ հարկային հավաքագրումների դանդաղ աճի հետ կապված եկամուտները կնվազեն, իսկ ծախսերի վրա ճնշումը կաճի, հատկապես, սոցիալական օգնության ավելացման հաշվին, ինչի պատճառով կարգելակվի բյուջետային կոնսոլիդացիան: Դա կհանգեցնի 2022 թվականի վերջին ՀՆԱ-ի նկատմամբ պարտքի հարաբերակցության մոտ 67 տոկոս ավելացման, ինչն էլ ավելի կհեռացնի օրենքով սահմանված շեմից։ Ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը, ՀԲ-ի կանխատեսումներով, կավելանա արտահանման եւ դրամական փոխանցումների զուտ ներհոսքի կրճատման պատճառով: Արտահանումը կարող է ավելանալ զբոսաշրջությունից ստացվող եկամուտների ավելացման հաշվին, որոնք կապված են պատերազմի սկսվելուց հետո Ռուսաստանի քաղաքացիների ժամանման հետ: Հումքային ապրանքների ավելի բարձր գները կպահպանեն բարձր ինֆլյացիոն ճնշումը 2022 թվականին, սակայն, ՀԲ-ի սպասումներով, գնաճի նպատակադրումը Կենտրոնական բանկի կողմից միջնաժամկետ հեռանկարում այն կխարսխի՝ արտաքին գնային ճնշման թուլացմանը զուգընթաց: Կանխատեսվող մակրոտնտեսական ազդեցության հիման վրա, աղքատությունը երկրում կարող է հասնել 39.6%-ի 2022 թ.: Խոցելիությունը կարող է աճել դրամական փոխանցումների նվազման, կոմունալ ծառայությունների սակագների բարձրացման եւ սննդամթերքի գների բարձրացման պատճառով: Կանխատեսումը անորոշ է, վարկանիշի հնարավոր իջեցմամբ ՝ հաշվի առնելով փոփոխվող գլոբալ և տարածաշրջանային միջավայրը։ Ռիսկերը ներառում են Ուկրաինայի ձգձգված հակամարտությունը, Ռուսաստանում աճի շարունակական եւ ավելի զգալի դանդաղումը, համաշխարհային ապրանքային շուկաներում մատակարարման շղթայի հետագա խափանումները եւ դեռեւս չլուծված աշխարհաքաղաքական խնդիրները Հայաստանի սահմանների շուրջ: Մյուս կողմից, Ռուսաստանից քաղաքացիների ներհոսքը, եթե այն պահպանվի, կարող է դրական ազդեցություն ունենալ տնտեսության վրա։

 

ՀԲ-ն կոչ է անում ամրապնդել մակրոտնտեսական քաղաքականության բուֆերները

Հայաստանի հարեւան երկրներում նույնպես ՀԲ-ը վատթարացրել է 2022 թվականի ՀՆԱ - ի աճի կանխատեսումը. Վրաստանում ՝ մինչեւ 2,5 տոկոս (2021թ. 10,4 տոկոսից), Ադրբեջանում՝ մինչեւ 2,7 տոկոս (2021թ. 5,6 տոկոսից), Թուրքիայում՝ մինչեւ 1,4 տոկոս (2021թ. 11 տոկոսից):

 

ԵԱՏՄ երկրների շրջանում, ՀԲ-ի կանխատեսմամբ, բացի Հայաստանից, աճը կպահպանի նաեւ Ղազախստանի ՀՆԱ-ն ՝ 2022 թվականին տեմպերի մինչեւ 1,8 տոկոս դանդաղմամբ (2021թ.4 տոկոսից): Ընդ որում, ՀԲ-ը 2022 թվականին ակնկալում է Ռուսաստանի տնտեսության  11,2 տոկոսով  անկում՝ (2021թ. 4,7 տոկոս աճի դիմաց), Բելառուսի ՀՆԱ-ն՝ 6,5 տոկոսով (2021թ. 2,3 տոկոս աճի դիմաց), եւ Ղրղզստանի ՀՆԱ-ն ՝ 5 տոկոսով (2021թ. 3,6 տոկոս աճի դիմաց):

 

Ուկրաինայի ՀՆԱ-ն 2022 թվականին, ՀԲ-ի կանխատեսմամբ, կկրճատվի 45,1 տոկոսով, իսկ նրա հարեւան եվրոպական կողմնորոշում ունեցող երկրների տնտեսություններին սպասվում է ՀՆԱ-ի աճի դանդաղում. Լեհաստանում ՝ մինչեւ 3,9 տոկոս (2021թ. 5,7 տոկոսից), Ռումինիայում՝ մինչև 1,9% (2021թ. 5,9% - ից), Հունգարիայում ' մինչև 4,2% (2021թ. 6,8% - ից): Իսկ Մոլդովայում 2022-ին ՀՆԱ-ն, ըստ ՀԲ-ի կանխատեսման, կկրճատվի 0,4 տոկոսով (2021թ. 13,9 տոկոսի դիմաց)։

 

"Ռուսաստանի Դաշնության ներխուժումն Ուկրաինա աղետալի հումանիտար ճգնաժամ է առաջացրել եւ սպառնալիքի տակ դրել աշխարհաքաղաքական հարաբերությունների կայունությունը։ Պատերազմը երկու տարվա ընթացքում երկրորդ խոշոր ցնցումն է, որը տնտեսական անկում է առաջացրել Եվրոպայում եւ Կենտրոնական Ասիայում (ECA), եւ արտադրության ծավալներով այս տարածաշրջանում կանխատեսվում է 2022 թվականին ավելի քան 4 տոկոսի կրճատում: Բացի այդ, պատերազմն ուժեղացրել է գլոբալ աճի շոշափելի դանդաղման, գնաճի եւ պարտքի կտրուկ աճի, ինչպես նաեւ աղքատության մակարդակի աճի վերաբերյալ մտավախությունները: Հակամարտության տնտեսական հետեւանքները ազդել են բազմաթիվ գլոբալ խողովակների վրա, ներառյալ՝ ապրանքային եւ ֆինանսական շուկաները, առեւտրային եւ միգրացիոն կապերը եւ վստահությունը: ECA-ի հարեւան երկրները, հավանաբար, զգալի տնտեսական վնաս կկրեն Ռուսաստանի եւ Ուկրաինայի հետ իրենց ուժեղ առեւտրական, ֆինանսական եւ միգրացիոն կապերի պատճառով: Պատերազմը նաեւ հանգեցրել է փախստականների ապակայունացնող ալիքի եւ մեծացրել է լայնածավալ ֆինանսական ճգնաժամի վտանգը որոշ զարգացող շուկայական տնտեսություններով  եւ զարգացող երկրների շրջանում (EMDEs), խոչընդոտում է  գնաճային սպասումների "խարսխմանը", բարձրացնում է աղքատության մակարդակը, եւ սպառնում է պարենային անվտանգության բացակայությամբ: Ձգձգված հակամարտությունը, հավանաբար, ավելի կուժեղացնի անորոշությունը քաղաքականության մեջ, կխորացնի գոյություն ունեցող ծանրաբեռնվածությունը գլոբալ մատակարարման շղթաների վրա եւ մասնատում է գլոբալ առեւտրային եւ ներդրումային ցանցերը: Քաղաքականություն մշակողները պետք է ապահովեն ապագա ճգնաժամերի հաղթահարման լավագույն նախապատրաստությունը կայուն, ներառական եւ կանաչ զարգացմանը աջակցելու համալիր մոտեցմանը հանձնառության շրջանակներում: Նրանք պետք է ամրապնդեն իրենց մակրոտնտեսական քաղաքականության բուֆերները եւ կայունության ամրապնդման ինստիտուտները, աջակցեն ներառական եւ ավելի իրավահավասար վերականգնմանը ՝ ամրապնդելով իրենց սոցիալական պաշտպանության համակարգերը բնակչության առավել խոցելի խավերի, ներառյալ փախստականների, եւ իրենց ուշադրությունը կենտրոնացնեն էներգաարդյունավետության բարձրացման եւ էկոլոգիապես մաքուր տեխնոլոգիաների անցնելու վրա ՝ կայուն ապագա ապահովելու համար", - նշվում Է ՀԲ-ի զեկույցում:

 

Նշենք, որ ս.թ. մարտի 17-ին ԱՄՀ թարմացված կանխատեսման համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճը 2022 թվականին կկազմի 1,5 տոկոս, իսկ ս. թ. մարտի 15-ին ՀՀ Կենտրոնական բանկի  կանխատեսմամբ ՀՆԱ-ի աճը կկազմի 1,6 տոկոս: Փաստացի վիճակագրական տվյալների համաձայն՝ Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2021 թվականին հասել է 5,7 տոկոս աճի (2020թ.7,4 տոկոս անկումից)։